ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಮಮ ಯೋನಿರ್ಮಹದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತಸ್ಮಿನ್ಗರ್ಭಂ ದಧಾಮ್ಯಹಮ್
ಸಂಭವಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತತೋ ಭವತಿ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥
ಮಮ ಸ್ವಭೂತಾ ಮದೀಯಾ ಮಾಯಾ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಯೋನಿಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಕಾರಣಮ್ಸರ್ವಕಾರ್ಯೇಭ್ಯೋ ಮಹತ್ತ್ವಾತ್ ಭರಣಾಚ್ಚ ಸ್ವವಿಕಾರಾಣಾಂ ಮಹತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಇತಿ ಯೋನಿರೇವ ವಿಶಿಷ್ಯತೇತಸ್ಮಿನ್ ಮಹತಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಯೋನೌ ಗರ್ಭಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಸ್ಯ ಜನ್ಮನಃ ಬೀಜಂ ಸರ್ವಭೂತಜನ್ಮಕಾರಣಂ ಬೀಜಂ ದಧಾಮಿ ನಿಕ್ಷಿಪಾಮಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಶಕ್ತಿಮಾನ್ ಈಶ್ವರಃ ಅಹಮ್ , ಅವಿದ್ಯಾಕಾಮಕರ್ಮೋಪಾಧಿಸ್ವರೂಪಾನುವಿಧಾಯಿನಂ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಂ ಕ್ಷೇತ್ರೇಣ ಸಂಯೋಜಯಾಮಿ ಇತ್ಯರ್ಥಃಸಂಭವಃ ಉತ್ಪತ್ತಿಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೋತ್ಪತ್ತಿದ್ವಾರೇಣ ತತಃ ತಸ್ಮಾತ್ ಗರ್ಭಾಧಾನಾತ್ ಭವತಿ ಹೇ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥
ಮಮ ಯೋನಿರ್ಮಹದ್ಬ್ರಹ್ಮ ತಸ್ಮಿನ್ಗರ್ಭಂ ದಧಾಮ್ಯಹಮ್
ಸಂಭವಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತತೋ ಭವತಿ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥
ಮಮ ಸ್ವಭೂತಾ ಮದೀಯಾ ಮಾಯಾ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಯೋನಿಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಕಾರಣಮ್ಸರ್ವಕಾರ್ಯೇಭ್ಯೋ ಮಹತ್ತ್ವಾತ್ ಭರಣಾಚ್ಚ ಸ್ವವಿಕಾರಾಣಾಂ ಮಹತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಇತಿ ಯೋನಿರೇವ ವಿಶಿಷ್ಯತೇತಸ್ಮಿನ್ ಮಹತಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಯೋನೌ ಗರ್ಭಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಸ್ಯ ಜನ್ಮನಃ ಬೀಜಂ ಸರ್ವಭೂತಜನ್ಮಕಾರಣಂ ಬೀಜಂ ದಧಾಮಿ ನಿಕ್ಷಿಪಾಮಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಪ್ರಕೃತಿದ್ವಯಶಕ್ತಿಮಾನ್ ಈಶ್ವರಃ ಅಹಮ್ , ಅವಿದ್ಯಾಕಾಮಕರ್ಮೋಪಾಧಿಸ್ವರೂಪಾನುವಿಧಾಯಿನಂ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಂ ಕ್ಷೇತ್ರೇಣ ಸಂಯೋಜಯಾಮಿ ಇತ್ಯರ್ಥಃಸಂಭವಃ ಉತ್ಪತ್ತಿಃ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೋತ್ಪತ್ತಿದ್ವಾರೇಣ ತತಃ ತಸ್ಮಾತ್ ಗರ್ಭಾಧಾನಾತ್ ಭವತಿ ಹೇ ಭಾರತ ॥ ೩ ॥

ಸ್ವರೂಪತ್ವೇನ ಸ್ವಭೂತತ್ವಂ ವಾರಯತಿ -

ಮದೀಯೇತಿ ।

ಈಶ್ವರೀಂ ಚಿಚ್ಛಕ್ತಿಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -

ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕೇತಿ ।

ಸಾಂಖ್ಯೀಯಪ್ರಕೃತಿರಪಿ ಮದೀಯಾ, ಇತಿ ವ್ಯಾವರ್ತಿತಾ ।

ಯೋನಿಶಬ್ದೇನ ಸರ್ವಾಣಿ ಭವನಯೋಗ್ಯಾನಿ ಕಾರ್ಯಾಣಿ ಪ್ರತಿ ಉಪಾದಾನತ್ವಮ್ ಅಭಿಪ್ರೇತಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಸರ್ವಭೂತಾನಾಮ್ ಇತಿ ।

ಪ್ರಕೃತೇಃ ಮಹತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ -

ಸರ್ವೇತಿ ।

ಸರ್ವಕಾರ್ಯವ್ಯಾಪ್ತಿಮ್ ಆದಾಯ, ಯೋನಾವೇವ ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಃ ।

ಲಿಂಗವೈಷಮ್ಯಾತ್ ಮಹದ್ಬ್ರಹ್ಮ ಇತಿ ಅರ್ಥಾಂತರಂ ಕಿಂಚಿತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಯೋನಿರಿತಿ ।

ತಸ್ಮಿನ್ನಿತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।

ಈದೃಶಸ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಸಂಯೋಗಸ್ಯ ಭೂತಕಾರಣತ್ವಮ್ ಇತಿ ವಕ್ತುಮ್ ಉಪಕ್ರಮ್ಯ, ಕಿಮಿದಮ್ ಅನ್ಯತ್ ಆದರ್ಶಿತಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಕ್ಷೇತ್ರೇತಿ ।

ಗರ್ಭಶಬ್ದೇನ ಉಕ್ತಸಂಯೋಗಸ್ಯ ಫಲಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಸಂಭವ ಇತಿ ।

‘ಆದಿಕರ್ತಾ ಸ ಭೂತಾನಾಮ್ ‘ ಇತಿ ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಕಾರ್ಯತ್ವಾವಗಮಾತ್ ಭೂತಾನಾಂ, ಕಥಂ ಯಥೋಕ್ತಗರ್ಭಾಧಾನನಿಮಿತ್ತತ್ವಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ   -

ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೇತಿ

॥ ೩ ॥