సత్త్వాదిషు కథం గుణశబ్దప్రవృత్తిః ? ఇత్యాశఙ్క్య, పరతన్త్రత్వాత్ ఇత్యాహ -
గుణా ఇతి ।
రూపాదిష్వివ గుణశబ్దః సత్త్వాదిషు ద్రవ్యాశ్రితత్వం నిమిత్తీకృత్య కిం న స్యాత్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ప్రకృత్యాత్మకానాం తేషాం సర్వాశ్రయత్వాత్ నైవమ్ ఇత్యాహ -
న రూపాదివదితి ।
గుణానాం ప్రకృతేశ్చ పృథగుక్తేః అన్యత్వే, కుతః తేషాం ప్రకృత్యాత్మత్వమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -
న చ గుణేతి ।
అత్యన్తభేదే గవాశ్వవత్ తద్భావాసమ్భవాత్ , ఇత్యర్థః ।
భేదాభేదే చ తద్భావాసమ్భావత్ , విశేషాత్ కుతః తేషు గుణపరిభాషా ? ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -
తస్మాదితి ।
క్షేత్రజ్ఞం ప్రతి నిత్యపారతన్త్ర్యే హేతుమ్ ఆహ -
అవిద్యేతి ।
కే గుణాః ? ఇత్యస్య ఉత్తరమ్ ఉక్తమ్ । కథం బధ్నన్తి ? ఇత్యస్య ఉత్తరమ్ ఆహ -
క్షేత్రజ్ఞమ్ ఇతి ।
తదేవ ఉపపాదయతి -
తమ్ ఆస్పదీకృత్యేతి ।
ప్రాకృతానాం గుణానాం ప్రకృత్యాత్మకత్వమ్ ఆహ -
తే చేతి ।
సమ్భవతి అస్మాదితి సమ్భవః । ప్రకృతిః సమ్భవో యేషాం, తే తథా ఇతి ।
సాఙ్ఖ్యీయాం ప్రకృతిం ప్రధానాఖ్యాం వ్యావర్తయతి -
భగవదితి ।
ఇవకారానుబన్ధేన నితరాం బధ్నన్తి - స్వవికారవత్తయా ఉపదర్శయన్తి ఇతి క్రియాపదం వ్యాఖ్యాయ, మహాబాహుశబ్దం వ్యాచష్టే -
మహాన్తావితి ।
దేహవన్తమ్ - దేహమ్ ఆత్మానం మన్యమానం దేహస్వామినమ్ ఇత్యర్థః ।
కూటస్థస్య కథం బధ్యమానత్వమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య ‘కుర్యాన్మేరావణుధియం’ ఇతి న్యాయేన మాయామాహాత్మ్యమ్ ఇదమ్ , ఇత్యాహ -
అవ్యయమితి ।
స్వతో ధర్మతో వా వ్యయరాహిత్యమ్ ? ఇత్యపేక్షాయామ్ ఆహ -
అవ్యయత్వం చేతి ।
‘లిప్యతే న స పాపేన’ (భ. గీ. ౫-౧౦) ఇత్యనేన విరుద్ధమ్ ఇదం నిబధ్నన్తి ఇతి వచనమ్ , ఇతి శఙ్కతే -
నన్వితి ।
ఇవకారానుబన్ధేన క్రియాపదం వ్యాచక్షాణైః అస్మాభిః అస్య చోద్యస్య పరిహృతత్వాత్ నైవమ్ , ఇత్యాహ -
పరిహృతమితి
॥ ౫ ॥