శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
శ్రీభగవానువాచ —
ప్రకాశం ప్రవృత్తిం మోహమేవ పాణ్డవ
ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని నివృత్తాని కాఙ్క్షతి ॥ ౨౨ ॥
ప్రకాశం సత్త్వకార్యం ప్రవృత్తిం రజఃకార్యం మోహమేవ తమఃకార్యమ్ ఇత్యేతాని ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని సమ్యగ్విషయభావేన ఉద్భూతాని — ‘మమ తామసః ప్రత్యయో జాతః, తేన అహం మూఢః ; తథా రాజసీ ప్రవృత్తిః మమ ఉత్పన్నా దుఃఖాత్మికా, తేన అహం రజసా ప్రవర్తితః ప్రచలితః స్వరూపాత్ ; కష్టం మమ వర్తతే యః అయం మత్స్వరూపావస్థానాత్ భ్రంశః ; తథా సాత్త్వికో గుణః ప్రకాశాత్మా మాం వివేకిత్వమ్ ఆపాదయన్ సుఖే సఞ్జయన్ బధ్నాతిఇతి తాని ద్వేష్టి అసమ్యగ్దర్శిత్వేనతత్ ఎవం గుణాతీతో ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తానియథా సాత్త్వికాదిపురుషః సత్త్వాదికార్యాణి ఆత్మానం ప్రతి ప్రకాశ్య నివృత్తాని కాఙ్క్షతి, తథా గుణాతీతో నివృత్తాని కాఙ్క్షతి ఇత్యర్థఃఎతత్ పరప్రత్యక్షం లిఙ్గమ్కిం తర్హి ? స్వాత్మప్రత్యక్షత్వాత్ ఆత్మార్థమేవ ఎతత్ లక్షణమ్ హి స్వాత్మవిషయం ద్వేషమాకాఙ్క్షాం వా పరః పశ్యతి ॥ ౨౨ ॥
శ్రీభగవానువాచ —
ప్రకాశం ప్రవృత్తిం మోహమేవ పాణ్డవ
ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని నివృత్తాని కాఙ్క్షతి ॥ ౨౨ ॥
ప్రకాశం సత్త్వకార్యం ప్రవృత్తిం రజఃకార్యం మోహమేవ తమఃకార్యమ్ ఇత్యేతాని ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని సమ్యగ్విషయభావేన ఉద్భూతాని — ‘మమ తామసః ప్రత్యయో జాతః, తేన అహం మూఢః ; తథా రాజసీ ప్రవృత్తిః మమ ఉత్పన్నా దుఃఖాత్మికా, తేన అహం రజసా ప్రవర్తితః ప్రచలితః స్వరూపాత్ ; కష్టం మమ వర్తతే యః అయం మత్స్వరూపావస్థానాత్ భ్రంశః ; తథా సాత్త్వికో గుణః ప్రకాశాత్మా మాం వివేకిత్వమ్ ఆపాదయన్ సుఖే సఞ్జయన్ బధ్నాతిఇతి తాని ద్వేష్టి అసమ్యగ్దర్శిత్వేనతత్ ఎవం గుణాతీతో ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తానియథా సాత్త్వికాదిపురుషః సత్త్వాదికార్యాణి ఆత్మానం ప్రతి ప్రకాశ్య నివృత్తాని కాఙ్క్షతి, తథా గుణాతీతో నివృత్తాని కాఙ్క్షతి ఇత్యర్థఃఎతత్ పరప్రత్యక్షం లిఙ్గమ్కిం తర్హి ? స్వాత్మప్రత్యక్షత్వాత్ ఆత్మార్థమేవ ఎతత్ లక్షణమ్ హి స్వాత్మవిషయం ద్వేషమాకాఙ్క్షాం వా పరః పశ్యతి ॥ ౨౨ ॥

తాని సమ్యగ్దర్శీ న ద్వేష్టి, ఇత్యుక్తమేవ స్పష్టయితుం నిషేధ్యమ్ అసమ్యగ్దర్శినో ద్వేషం తేషు ప్రకటయతి -

మమేత్యాదినా ।

సమ్యగ్దర్శినః సమ్ప్రవృత్తేషు ప్రకాశాదిషు ద్వేషాభావమ్ ఉపసంహరతి -

తదేవమితి ।

న నివృత్తాని ఇత్యాది వ్యాచష్టే -

యథా చేతి ।

తేషామ్ అనాత్మీయత్వం సమ్యక్ పశ్యన్ ఆత్మానుకూలప్రతికూలతారోపణేన న ఉద్విజతే తేభ్యశ్చ న స్పృహయతి, ఇత్యర్థః ।

స్వానుభవసిద్ధం గుణాతీతస్య లక్షణమ్ ఉక్తమ్ ఇత్యాహ -

ఎతన్నేతి ।

పరప్రత్యక్షత్వాభావం ప్రపఞ్చయతి -

న హీతి ।

ఆశ్రయో విషయః

॥ ౨౨ ॥