శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య
శాశ్వతస్య ధర్మస్య సుఖస్యైకాన్తికస్య ॥ ౨౭ ॥
బ్రహ్మణః పరమాత్మనః హి యస్మాత్ ప్రతిష్ఠా అహం ప్రతితిష్ఠతి అస్మిన్ ఇతి ప్రతిష్ఠా అహం ప్రత్యగాత్మాకీదృశస్య బ్రహ్మణః ? అమృతస్య అవినాశినః అవ్యయస్య అవికారిణః శాశ్వతస్య నిత్యస్య ధర్మస్య ధర్మజ్ఞానస్య జ్ఞానయోగధర్మప్రాప్యస్య సుఖస్య ఆనన్దరూపస్య ఐకాన్తికస్య అవ్యభిచారిణః అమృతాదిస్వభావస్య పరమానన్దరూపస్య పరమాత్మనః ప్రత్యగాత్మా ప్రతిష్ఠా, సమ్యగ్జ్ఞానేన పరమాత్మతయా నిశ్చీయతేతదేతత్ బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే’ (భ. గీ. ౧౪ । ౨౬) ఇతి ఉక్తమ్యయా ఈశ్వరశక్త్యా భక్తానుగ్రహాదిప్రయోజనాయ బ్రహ్మ ప్రతిష్ఠతే ప్రవర్తతే, సా శక్తిః బ్రహ్మైవ అహమ్ , శక్తిశక్తిమతోః అనన్యత్వాత్ ఇత్యభిప్రాయఃఅథవా, బ్రహ్మశబ్దవాచ్యత్వాత్ సవికల్పకం బ్రహ్మతస్య బ్రహ్మణో నిర్వికల్పకః అహమేవ నాన్యః ప్రతిష్ఠా ఆశ్రయఃకింవిశిష్టస్య ? అమృతస్య అమరణధర్మకస్య అవ్యయస్య వ్యయరహితస్యకిఞ్చ, శాశ్వతస్య నిత్యస్య ధర్మస్య జ్ఞాననిష్ఠాలక్షణస్య సుఖస్య తజ్జనితస్య ఐకాన్తికస్య ఎకాన్తనియతస్య , ‘ప్రతిష్ఠా అహమ్ఇతి వర్తతే ॥ ౨౭ ॥
బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య
శాశ్వతస్య ధర్మస్య సుఖస్యైకాన్తికస్య ॥ ౨౭ ॥
బ్రహ్మణః పరమాత్మనః హి యస్మాత్ ప్రతిష్ఠా అహం ప్రతితిష్ఠతి అస్మిన్ ఇతి ప్రతిష్ఠా అహం ప్రత్యగాత్మాకీదృశస్య బ్రహ్మణః ? అమృతస్య అవినాశినః అవ్యయస్య అవికారిణః శాశ్వతస్య నిత్యస్య ధర్మస్య ధర్మజ్ఞానస్య జ్ఞానయోగధర్మప్రాప్యస్య సుఖస్య ఆనన్దరూపస్య ఐకాన్తికస్య అవ్యభిచారిణః అమృతాదిస్వభావస్య పరమానన్దరూపస్య పరమాత్మనః ప్రత్యగాత్మా ప్రతిష్ఠా, సమ్యగ్జ్ఞానేన పరమాత్మతయా నిశ్చీయతేతదేతత్ బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే’ (భ. గీ. ౧౪ । ౨౬) ఇతి ఉక్తమ్యయా ఈశ్వరశక్త్యా భక్తానుగ్రహాదిప్రయోజనాయ బ్రహ్మ ప్రతిష్ఠతే ప్రవర్తతే, సా శక్తిః బ్రహ్మైవ అహమ్ , శక్తిశక్తిమతోః అనన్యత్వాత్ ఇత్యభిప్రాయఃఅథవా, బ్రహ్మశబ్దవాచ్యత్వాత్ సవికల్పకం బ్రహ్మతస్య బ్రహ్మణో నిర్వికల్పకః అహమేవ నాన్యః ప్రతిష్ఠా ఆశ్రయఃకింవిశిష్టస్య ? అమృతస్య అమరణధర్మకస్య అవ్యయస్య వ్యయరహితస్యకిఞ్చ, శాశ్వతస్య నిత్యస్య ధర్మస్య జ్ఞాననిష్ఠాలక్షణస్య సుఖస్య తజ్జనితస్య ఐకాన్తికస్య ఎకాన్తనియతస్య , ‘ప్రతిష్ఠా అహమ్ఇతి వర్తతే ॥ ౨౭ ॥

బ్రహ్మశబ్దస్య అసతి బాధకే ముఖ్యార్థదగ్రణమ్ అభిప్రేత్య ఆహ -

పరమాత్మన ఇతి ।

తం ప్రతి ప్రత్యగాత్మనో యత్ ప్రతిష్ఠాత్వం తత్ ఉపపాదయతి -

ప్రతితిష్ఠతీతి ।

యత్ బ్రహ్మ ప్రత్యగాత్మని ప్రతితిష్ఠతి, తత్ కింవిశేషణమ్ ఇత్యపేక్షాయామ్ ఉక్తమ్ -

అమృతస్యేత్యాది ।

తత్ర అమృతశబ్దేన అవ్యయశబ్దస్య పునరుక్తిం పరిహరతి -

అవికారిణ ఇతి ।

నిత్యత్వమ్ - అపక్షయరాహిత్యమ్ । తేన పూర్వాభ్యామ్ అపౌనరుక్త్యమ్ ।

ప్రసిద్ధార్థస్య ధర్మశబ్దస్య బ్రహ్మణి అనుపపత్తిమ్ ఆశఙ్క్య, ఆహ -

జ్ఞానేతి ।

అథ ఇన్ద్రియసమ్బన్ధోత్థం సుఖం వ్యావర్తయితుమ్ ‘ఐకాన్తికస్య’ ఇత్యుక్తమ్ । అక్షరార్థమ్ ఉక్త్వా, వాక్యార్థమ్ ఆహ -

అమృతాదీతి ।

ప్రతిష్ఠా యస్మాత్ ఇతి పూర్వేణ సమ్బన్ధః । తస్మాత్ ప్రత్యగాత్మా పరమాత్మతయా నిశ్చీయతే సమ్యగ్జ్ఞానేన, ఇతి యోజనా ।

అస్య శ్లోకస్య, పూర్వశ్లోకేన ఎకవాక్యాతామ్ ఆహ -

తదేతదితి ।

వివక్షితం వాక్యార్థం ప్రపఞ్చయతి -

యయేతి ।

సా శక్తిః బ్రహ్మైవ, ఇతి కథం సామానాధికరణ్యమ్ ? తత్ర ఆహ -

శక్తీతి ।

వ్యాఖ్యాన్తరమ్ ఆహ -

అథవేతి ।

విశేషణాని పూర్వవత్ అపౌనరుక్త్యాని నేతవ్యాని । తదనేన అధ్యాయేన క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞసంయోగస్య సంసారకారణత్వం పఞ్చప్రశ్ననిరూపణద్వారేణ చ సమ్యగ్జ్ఞానస్య సకలసంసారనివర్తకత్వమ్ , ఇత్యేతత్ ఉపపాదయతా ముముక్షోః యత్నసాధ్యం గుణైః అచాల్యత్వాది ముక్తస్య అయత్నసిద్ధం లక్షణమ్ ఇతి నిర్ధారితమ్

॥ ౨౭ ॥

ఇతి శ్రీమత్పరమహంస - పరివ్రజకాచార్య - శ్రీమచ్ఛుద్ధానన్దపూజ్యపాదశిష్యానన్దజ్ఞాన - విరచితే శ్రీమద్భగవద్గీతాశాఙ్కరభాష్యవ్యాఖ్యానే చతుర్దశోఽధ్యాయః

॥ ౧౪ ॥