శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
మమైవాంశో జీవలోకే జీవభూతః సనాతనః
మనఃషష్ఠానీన్ద్రియాణి ప్రకృతిస్థాని కర్షతి ॥ ౭ ॥
మమైవ పరమాత్మనః నారాయణస్య, అంశః భాగః అవయవః ఎకదేశః ఇతి అనర్థాన్తరం జివలోకే జీవానాం లోకే సంసారే జీవభూతః కర్తా భోక్తా ఇతి ప్రసిద్ధః సనాతనః చిరన్తనః ; యథా జలసూర్యకః సూర్యాంశః జలనిమిత్తాపాయే సూర్యమేవ గత్వా నివర్తతే తేనైవ ఆత్మనా గచ్ఛతి, ఎవమేవ ; యథా ఘటాద్యుపాధిపరిచ్ఛిన్నో ఘటాద్యాకాశః ఆకాశాంశః సన్ ఘటాదినిమిత్తాపాయే ఆకాశం ప్రాప్య నివర్తతేఅతః ఉపపన్నమ్ ఉక్తమ్ యద్గత్వా నివర్తన్తే’ (భ. గీ. ౧౫ । ౬) ఇతినను నిరవయవస్య పరమాత్మనః కుతః అవయవః ఎకదేశః అంశః ఇతి ? సావయవత్వే వినాశప్రసఙ్గః అవయవవిభాగాత్నైష దోషః, అవిద్యాకృతోపాధిపరిచ్ఛిన్నః ఎకదేశః అంశ ఇవ కల్పితో యతఃదర్శితశ్చ అయమర్థః క్షేత్రాధ్యాయే విస్తరశః జీవో మదంశత్వేన కల్పితః కథం సంసరతి ఉత్క్రామతి ఇతి, ఉచ్యతేమనఃషష్ఠాని ఇన్ద్రియాణి శ్రోత్రాదీని ప్రకృతిస్థాని స్వస్థానే కర్ణశష్కుల్యాదౌ ప్రకృతౌ స్థితాని కర్షతి ఆకర్షతి ॥ ౭ ॥
మమైవాంశో జీవలోకే జీవభూతః సనాతనః
మనఃషష్ఠానీన్ద్రియాణి ప్రకృతిస్థాని కర్షతి ॥ ౭ ॥
మమైవ పరమాత్మనః నారాయణస్య, అంశః భాగః అవయవః ఎకదేశః ఇతి అనర్థాన్తరం జివలోకే జీవానాం లోకే సంసారే జీవభూతః కర్తా భోక్తా ఇతి ప్రసిద్ధః సనాతనః చిరన్తనః ; యథా జలసూర్యకః సూర్యాంశః జలనిమిత్తాపాయే సూర్యమేవ గత్వా నివర్తతే తేనైవ ఆత్మనా గచ్ఛతి, ఎవమేవ ; యథా ఘటాద్యుపాధిపరిచ్ఛిన్నో ఘటాద్యాకాశః ఆకాశాంశః సన్ ఘటాదినిమిత్తాపాయే ఆకాశం ప్రాప్య నివర్తతేఅతః ఉపపన్నమ్ ఉక్తమ్ యద్గత్వా నివర్తన్తే’ (భ. గీ. ౧౫ । ౬) ఇతినను నిరవయవస్య పరమాత్మనః కుతః అవయవః ఎకదేశః అంశః ఇతి ? సావయవత్వే వినాశప్రసఙ్గః అవయవవిభాగాత్నైష దోషః, అవిద్యాకృతోపాధిపరిచ్ఛిన్నః ఎకదేశః అంశ ఇవ కల్పితో యతఃదర్శితశ్చ అయమర్థః క్షేత్రాధ్యాయే విస్తరశః జీవో మదంశత్వేన కల్పితః కథం సంసరతి ఉత్క్రామతి ఇతి, ఉచ్యతేమనఃషష్ఠాని ఇన్ద్రియాణి శ్రోత్రాదీని ప్రకృతిస్థాని స్వస్థానే కర్ణశష్కుల్యాదౌ ప్రకృతౌ స్థితాని కర్షతి ఆకర్షతి ॥ ౭ ॥

జీవస్య పరాంశత్వేఽపి కథం ఉక్తదోషసమాధిః? ఇత్యాశఙ్క్య, ప్రతిబిమ్బపక్షమాదాయ దృష్టాన్తేన ప్రత్యాచష్టే-

యథేతి ।

అవచ్ఛేదపక్షమాశ్రిత్య దృష్టాన్తాన్తరేణ ఉక్తదోషసమాధిం దర్శయతి -

యథావేతి ।

ఆక్షేపసమాధిముపసంహరతి -

అత ఇతి ।

పరస్య నిరవయవత్వాత్ తదంశత్వం జీవస్యాయుక్తమితి శఙ్కతే -

నన్వితి ।

తస్య నిరవయవత్వం సాధయతి -

సావయవత్వే చేతి ।

వస్తుతో నిరంశస్యాపి పరస్య కల్పనయా జీవః అంశః భవిష్యతి ఇతి పరిహరతి -

నైష దోష ఇతి ।

వస్తుతస్తు జీవస్య న అంశత్వం పరమాత్మనా తావన్మాత్రతాయాః దర్శితత్వాత్ ఇత్యాహ -

దర్శితశ్చేతి ।

యది పరస్య అంశత్వేన కల్పితో జీవః వస్తుతః తదాత్మైవ, న తర్హి తస్య సంసారిత్వం ఉత్క్రాన్తిర్వేతి శఙ్కతే -

కథమితి ।

జీవస్య సంసరణమ్ ఉత్క్రమణఞ్చ ఉపపాదయితుం  ఉపక్రమతే -

ఉచ్యత ఇతి

॥ ౭ ॥