ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
த்யாஜ்யம் தோ³ஷவதி³த்யேகே கர்ம ப்ராஹுர்மநீஷிண: ।
யஜ்ஞதா³நதப:கர்ம ந த்யாஜ்யமிதி சாபரே ॥ 3 ॥
நநு ‘கர்மயோகே³ந யோகி³நாம்’ (ப⁴. கீ³. 3 । 3) இதி அதி⁴க்ருதா: பூர்வம் விப⁴க்தநிஷ்டா²: அபி இஹ ஸர்வஶாஸ்த்ரார்தோ²பஸம்ஹாரப்ரகரணே யதா² விசார்யந்தே, ததா² ஸாங்க்²யா அபி ஜ்ஞாநநிஷ்டா²: விசார்யந்தாம் இதி । ந, தேஷாம் மோஹது³:க²நிமித்தத்யாகா³நுபபத்தே: । ந காயக்லேஶநிமித்தம் து³:க²ம் ஸாங்க்²யா: ஆத்மநி பஶ்யந்தி, இச்சா²தீ³நாம் க்ஷேத்ரத⁴ர்மத்வேநைவ த³ர்ஶிதத்வாத் । அத: தே ந காயக்லேஶது³:க²ப⁴யாத் கர்ம பரித்யஜந்தி । நாபி தே கர்மாணி ஆத்மநி பஶ்யந்தி, யேந நியதம் கர்ம மோஹாத் பரித்யஜேயு: । கு³ணாநாம் கர்ம ‘நைவ கிஞ்சித்கரோமி’ (ப⁴. கீ³. 5 । 8) இதி ஹி தே ஸம்ந்யஸ்யந்தி । ‘ஸர்வகர்மாணி மநஸா ஸம்ந்யஸ்ய’ (ப⁴. கீ³. 5 । 13) இத்யாதி³பி⁴: தத்த்வவித³: ஸம்ந்யாஸப்ரகார: உக்த: । தஸ்மாத் யே அந்யே அதி⁴க்ருதா: கர்மணி அநாத்மவித³:, யேஷாம் ச மோஹநிமித்த: த்யாக³: ஸம்ப⁴வதி காயக்லேஶப⁴யாச்ச, தே ஏவ தாமஸா: த்யாகி³ந: ராஜஸாஶ்ச இதி நிந்த்³யந்தே கர்மிணாம் அநாத்மஜ்ஞாநாம் கர்மப²லத்யாக³ஸ்துத்யர்த²ம் ; ‘ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³’ (ப⁴. கீ³. 12 । 16) ‘மௌநீ ஸந்துஷ்டோ யேந கேநசித் । அநிகேத: ஸ்தி²ரமதி:’ (ப⁴. கீ³. 12 । 19) இதி கு³ணாதீதலக்ஷணே ச பரமார்த²ஸம்ந்யாஸிந: விஶேஷிதத்வாத் । வக்ஷ்யதி ச ‘நிஷ்டா² ஜ்ஞாநஸ்ய யா பரா’ (ப⁴. கீ³. 18 । 58) இதி । தஸ்மாத் ஜ்ஞாநநிஷ்டா²: ஸம்ந்யாஸிந: ந இஹ விவக்ஷிதா: । கர்மப²லத்யாக³: ஏவ ஸாத்த்விகத்வேந கு³ணேந தாமஸத்வாத்³யபேக்ஷயா ஸம்ந்யாஸ: உச்யதே, ந முக்²ய: ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸ: ॥
த்யாஜ்யம் தோ³ஷவதி³த்யேகே கர்ம ப்ராஹுர்மநீஷிண: ।
யஜ்ஞதா³நதப:கர்ம ந த்யாஜ்யமிதி சாபரே ॥ 3 ॥
நநு ‘கர்மயோகே³ந யோகி³நாம்’ (ப⁴. கீ³. 3 । 3) இதி அதி⁴க்ருதா: பூர்வம் விப⁴க்தநிஷ்டா²: அபி இஹ ஸர்வஶாஸ்த்ரார்தோ²பஸம்ஹாரப்ரகரணே யதா² விசார்யந்தே, ததா² ஸாங்க்²யா அபி ஜ்ஞாநநிஷ்டா²: விசார்யந்தாம் இதி । ந, தேஷாம் மோஹது³:க²நிமித்தத்யாகா³நுபபத்தே: । ந காயக்லேஶநிமித்தம் து³:க²ம் ஸாங்க்²யா: ஆத்மநி பஶ்யந்தி, இச்சா²தீ³நாம் க்ஷேத்ரத⁴ர்மத்வேநைவ த³ர்ஶிதத்வாத் । அத: தே ந காயக்லேஶது³:க²ப⁴யாத் கர்ம பரித்யஜந்தி । நாபி தே கர்மாணி ஆத்மநி பஶ்யந்தி, யேந நியதம் கர்ம மோஹாத் பரித்யஜேயு: । கு³ணாநாம் கர்ம ‘நைவ கிஞ்சித்கரோமி’ (ப⁴. கீ³. 5 । 8) இதி ஹி தே ஸம்ந்யஸ்யந்தி । ‘ஸர்வகர்மாணி மநஸா ஸம்ந்யஸ்ய’ (ப⁴. கீ³. 5 । 13) இத்யாதி³பி⁴: தத்த்வவித³: ஸம்ந்யாஸப்ரகார: உக்த: । தஸ்மாத் யே அந்யே அதி⁴க்ருதா: கர்மணி அநாத்மவித³:, யேஷாம் ச மோஹநிமித்த: த்யாக³: ஸம்ப⁴வதி காயக்லேஶப⁴யாச்ச, தே ஏவ தாமஸா: த்யாகி³ந: ராஜஸாஶ்ச இதி நிந்த்³யந்தே கர்மிணாம் அநாத்மஜ்ஞாநாம் கர்மப²லத்யாக³ஸ்துத்யர்த²ம் ; ‘ஸர்வாரம்ப⁴பரித்யாகீ³’ (ப⁴. கீ³. 12 । 16) ‘மௌநீ ஸந்துஷ்டோ யேந கேநசித் । அநிகேத: ஸ்தி²ரமதி:’ (ப⁴. கீ³. 12 । 19) இதி கு³ணாதீதலக்ஷணே ச பரமார்த²ஸம்ந்யாஸிந: விஶேஷிதத்வாத் । வக்ஷ்யதி ச ‘நிஷ்டா² ஜ்ஞாநஸ்ய யா பரா’ (ப⁴. கீ³. 18 । 58) இதி । தஸ்மாத் ஜ்ஞாநநிஷ்டா²: ஸம்ந்யாஸிந: ந இஹ விவக்ஷிதா: । கர்மப²லத்யாக³: ஏவ ஸாத்த்விகத்வேந கு³ணேந தாமஸத்வாத்³யபேக்ஷயா ஸம்ந்யாஸ: உச்யதே, ந முக்²ய: ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸ: ॥

கர்மாதி⁴க்ருதாநாம் ஜ்ஞாநநிஷ்டா²த: விப⁴க்தநிஷ்டா²வத்த்வேந பூர்வோக்தாநாமபி ஶாஸ்த்ரார்தோ²பஸம்ஹாரே புந: விசார்யத்வவத் ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம் அபி விசார்யத்வம் அத்ர அவிருத்³த⁴ம் இதி ஶங்கதே -

நந்விதி ।

ஸாங்க்²யாநாம் - பரமார்த²ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம், ந அத்ர விசார்யதா இதி உத்தரம் ஆஹ -

ந தேஷாமிதி ।

நநு தேஷாமபி ஸ்வாத்மநி க்லேஶது³:கா²தி³ பஶ்யதாம் தத³நுரோதே⁴ந ராஜஸகர்மத்யாக³ஸித்³தே⁴: விசார்யத்வம் ? ந இத்யாஹ -

ந காயேதி ।

தத்ர க்ஷேத்ராத்⁴யாயோக்தம் ஹேதூகரோதி -

இச்சா²தீ³நாமிதி ।

ஸ்வாத்மநி ஸாங்க்²யாதீ³நாம் க்லேஶாத்³யப்ரதிபத்தௌ ப²லிதம் ஆஹ -

அத இதி ।

நநு தேஷாம் க்லேஶாத்³யத³ர்ஶநே(அ)பி ஸ்வாத்மநி கர்மாணி பஶ்யதாம் தத்த்யாக³: யுக்த:, தேஷாம் காயக்லேஶாதி³கரத்வாத் । ந இத்யாஹ-

நாபீதி ।

அஜ்ஞாநாம் மோஹமாஹாத்ம்யாத் நியதமபி கர்ம த்யக்தும் ஶக்யம், ந தத்த்வவிதா³ம், ஸ்வாத்மநி கர்மாத³ர்ஶநேந தத்த்யாகே³ ஹேத்வபா⁴வாத் , இதி மத்வா ஆஹ -

மோஹாதி³தி ।

கத²ம் தர்ஹி தேஷாம் ஆத்மநி கர்மாணி அபஶ்யதாம் ப்ராப்த்யபா⁴வே தத்த்யாக³: ஸம்ந்யாஸ: ? தத்ர ஆஹ -

கு³ணாநாமிதி ।

அவிவேகப்ராப்தாநாம் கர்மணாம், த்யாக³: தத்த்வவிதா³ம் இத்யுக்தம் ஸ்மாரயந் , அப்ராப்தப்ரதிஷேத⁴ம் ப்ரத்யாதி³ஶதி -

ஸர்வேதி ।

தத்த்வவிதா³ம் அத்ர அவிசார்யத்வே ப²லிதம் ஆஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

யே அநாத்மவித³:, தே ஏவ இதி உத்தரத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கர்மணி அதி⁴க்ருதாநாம் அநாத்மவிதா³ம் கர்மத்யாக³ஸம்பா⁴வநாம் த³ர்ஶயதி -

யேஷாம் சேதி ।

தந்நிந்தா³ குத்ர உபயுக்தா ? இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -

கர்மிணாமிதி ।

கிஞ்ச பரமார்த²ஸம்ந்யாஸிநாம் ப்ரஶஸ்யத்வோபலம்பா⁴த் ந நிந்தா³விஷயத்வம் இத்யாஹ -

ஸர்வேதி ।

கிஞ்ச அத்ராபி ‘ஸித்³தி⁴ம் ப்ராப்தோ யதா²’ (ப⁴. கீ³. 18-50) இத்யாதி³நா ஜ்ஞாநநிஷ்டா²யா: வக்ஷ்யமாணத்வாத் தத்³வதாம் ந இஹ விசார்யத இத்யாஹ -

வக்ஷ்யதீதி ।

கர்மாதி⁴க்ருதாநாமேவ அத்ர விவக்ஷிதத்வம், ந ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம் , இதி உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

நநு ஸம்ந்யாஸஶப்³தே³ந ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸஸ்ய க்³ராஹ்யத்வாத் ததா²வித⁴ஸம்ந்யாஸிநாம் இஹ விவக்ஷிதத்வம் ப்ரதிபா⁴தி ? தத்ர ஆஹ -

கர்மேதி ।

ஸம்ந்யாஸஶப்³தே³ந முக்²யஸ்யைவ ஸம்ந்யாஸஸ்ய க்³ரஹணம் , கௌ³ணமுக்²யயோ: முக்²யே கார்யஸம்ப்ரத்யயாத் , அந்யதா² தத³ஸம்ப⁴வே ஹேதூக்திவையர்த்²யேதி, அப்ராப்ததிஷேதா⁴த் , இதி ஶங்கதே -

ஸர்வேதி ।