ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶರೀರವಾಙ್ಮನೋಭಿರ್ಯತ್ಕರ್ಮ ಪ್ರಾರಭತೇ ನರಃ
ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ವಾ ವಿಪರೀತಂ ವಾ ಪಂಚೈತೇ ತಸ್ಯ ಹೇತವಃ ॥ ೧೫ ॥
ನನು ಏತಾನಿ ಅಧಿಷ್ಠಾನಾದೀನಿ ಸರ್ವಕರ್ಮಣಾಂ ನಿರ್ವರ್ತಕಾನಿಕಥಮ್ ಉಚ್ಯತೇಶರೀರವಾಙ್ಮನೋಭಿಃ ಯತ್ ಕರ್ಮ ಪ್ರಾರಭತೇಇತಿ ? ನೈಷ ದೋಷಃ ; ವಿಧಿಪ್ರತಿಷೇಧಲಕ್ಷಣಂ ಸರ್ವಂ ಕರ್ಮ ಶರೀರಾದಿತ್ರಯಪ್ರಧಾನಮ್ ; ತದಂಗತಯಾ ದರ್ಶನಶ್ರವಣಾದಿ ಜೀವನಲಕ್ಷಣಂ ತ್ರಿಧೈವ ರಾಶೀಕೃತಮ್ ಉಚ್ಯತೇ ಶರೀರಾದಿಭಿಃ ಆರಭ್ಯತೇ ಇತಿಫಲಕಾಲೇಽಪಿ ತತ್ಪ್ರಧಾನೈಃ ಸಾಧನೈಃ ಭುಜ್ಯತೇ ಇತಿ ಪಂಚಾನಾಮೇವ ಹೇತುತ್ವಂ ವಿರುಧ್ಯತೇ ಇತಿ ॥ ೧೫ ॥
ಶರೀರವಾಙ್ಮನೋಭಿರ್ಯತ್ಕರ್ಮ ಪ್ರಾರಭತೇ ನರಃ
ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ವಾ ವಿಪರೀತಂ ವಾ ಪಂಚೈತೇ ತಸ್ಯ ಹೇತವಃ ॥ ೧೫ ॥
ನನು ಏತಾನಿ ಅಧಿಷ್ಠಾನಾದೀನಿ ಸರ್ವಕರ್ಮಣಾಂ ನಿರ್ವರ್ತಕಾನಿಕಥಮ್ ಉಚ್ಯತೇಶರೀರವಾಙ್ಮನೋಭಿಃ ಯತ್ ಕರ್ಮ ಪ್ರಾರಭತೇಇತಿ ? ನೈಷ ದೋಷಃ ; ವಿಧಿಪ್ರತಿಷೇಧಲಕ್ಷಣಂ ಸರ್ವಂ ಕರ್ಮ ಶರೀರಾದಿತ್ರಯಪ್ರಧಾನಮ್ ; ತದಂಗತಯಾ ದರ್ಶನಶ್ರವಣಾದಿ ಜೀವನಲಕ್ಷಣಂ ತ್ರಿಧೈವ ರಾಶೀಕೃತಮ್ ಉಚ್ಯತೇ ಶರೀರಾದಿಭಿಃ ಆರಭ್ಯತೇ ಇತಿಫಲಕಾಲೇಽಪಿ ತತ್ಪ್ರಧಾನೈಃ ಸಾಧನೈಃ ಭುಜ್ಯತೇ ಇತಿ ಪಂಚಾನಾಮೇವ ಹೇತುತ್ವಂ ವಿರುಧ್ಯತೇ ಇತಿ ॥ ೧೫ ॥

ಅಧಿಷ್ಠಾನಾದೀನಾಂ ಕರ್ಮಮಾತ್ರಹೇತುತ್ವಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯ, ಶರೀರಾದಿತ್ರಿವಿಧಕರ್ಮಹೇತುತ್ವೋಕ್ತಿಃ ಅಯುಕ್ತಾ ಇತಿ ಶಂಕತೇ -

ನನ್ವಿತಿ ।

ಪೂರ್ವಾಪರವಿರೋಧಂ ಪರಿಹರತಿ -

ನೈಷ ದೋಷಃ ಇತಿ ।

ನನು ಜೀವನಕೃತಾನಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ದರ್ಶನಾದೀನಿ ವಿಧಿನಿಷೇಧಬಾಹ್ಯತ್ವಾತ್ ನ ದೇಹಾದಿನಿರ್ವರ್ತ್ಯಾನಿ ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ತದಂಗತಯೇತಿ ।

ತಸ್ಯ ದೇಹಾದಿತ್ರಯಸ್ಯ ಪ್ರಧಾನಸ್ಯ ಅಂಗಂ ಚಕ್ಷುರಾದಿ, ತನ್ನಿಷ್ಪಾದ್ಯತ್ವೇನ ಜಾವನಕೃತಂ ದರ್ಶನಾದಿ ಪ್ರಧಾನಕರ್ಮಣಿ ಅಂತರ್ಭೂತಮ್ ಇತಿ ತ್ರೈವಿಧ್ಯಮ್ ಅವಿರುದ್ಧಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ದೇಹಾದ್ಯಾರಭ್ಯೇ ತ್ರಿವಿಧೇ ಕರ್ಮಣಿ ಸರ್ವಕರ್ಮಾಂತರ್ಭಾವೇಽಪಿ ಕಥಂ ಪಂಚಾನಾಮೇವ ಅಧಿಷ್ಠಾನಾದೀನಾಂ ತತ್ರ ಹೇತುತ್ವಮ್ , ಫಲೋಪಭೋಗಕಾಲೇ ಕಾರಣಾಂತರಾಪೇಕ್ಷಾಸಂಭವಾತ್ ? ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ, ಜನ್ಮಕಾಲಭಾವಿನಃ ಭೋಗಕಾಲಭಾವಿತಶ್ಚ ಸರ್ವಸ್ಯ ಕಾರಣಸ್ಯ ತೇಷ್ವೇವ ಅಂತರ್ಭಾವಾತ್ ಮೈವ ಇತ್ಯಾಹ -

ಫಲೇತಿ

॥ ೧೫ ॥