ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸஹஜம் கர்ம கௌந்தேய
ஸதோ³ஷமபி ந த்யஜேத் ।
ஸர்வாரம்பா⁴ ஹி தோ³ஷேண
தூ⁴மேநாக்³நிரிவாவ்ருதா: ॥ 48 ॥
கிம் அஶேஷத: த்யக்தும் அஶக்யம் கர்ம இதி ந த்யஜேத் ? கிம் வா ஸஹஜஸ்ய கர்மண: த்யாகே³ தோ³ஷோ ப⁴வதீதி ? கிம் ச அத: ? யதி³ தாவத் அஶேஷத: த்யக்தும் அஶக்யம் இதி ந த்யாஜ்யம் ஸஹஜம் கர்ம, ஏவம் தர்ஹி அஶேஷத: த்யாகே³ கு³ண ஏவ ஸ்யாதி³தி ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । ஸத்யம் ஏவம் ; அஶேஷத: த்யாக³ ஏவ ந உபபத்³யதே இதி சேத் , கிம் நித்யப்ரசலிதாத்மக: புருஷ:, யதா² ஸாங்க்²யாநாம் கு³ணா: ? கிம் வா க்ரியைவ காரகம் , யதா² பௌ³த்³தா⁴நாம் ஸ்கந்தா⁴: க்ஷணப்ரத்⁴வம்ஸிந: ? உப⁴யதா²பி கர்மண: அஶேஷத: த்யாக³: ந ஸம்ப⁴வதி । அத² த்ருதீயோ(அ)பி பக்ஷ: — யதா³ கரோதி ததா³ ஸக்ரியம் வஸ்து । யதா³ ந கரோதி, ததா³ நிஷ்க்ரியம் ததே³வ । தத்ர ஏவம் ஸதி ஶக்யம் கர்ம அஶேஷத: த்யக்தும் । அயம் து அஸ்மிந் த்ருதீயே பக்ஷே விஶேஷ: — ந நித்யப்ரசலிதம் வஸ்து, நாபி க்ரியைவ காரகம் । கிம் தர்ஹி ? வ்யவஸ்தி²தே த்³ரவ்யே அவித்³யமாநா க்ரியா உத்பத்³யதே, வித்³யமாநா ச விநஶ்யதி । ஶுத்³த⁴ம் தத் த்³ரவ்யம் ஶக்திமத் அவதிஷ்ட²தே । இதி ஏவம் ஆஹு: காணாதா³: । ததே³வ ச காரகம் இதி । அஸ்மிந் பக்ஷே கோ தோ³ஷ: இதி । அயமேவ து தோ³ஷ: — யதஸ்து அபா⁴க³வதம் மதம் இத³ம் । கத²ம் ஜ்ஞாயதே ? யத: ஆஹ ப⁴க³வாந் ‘நாஸதோ வித்³யதே பா⁴வ:’ (ப⁴. கீ³. 2 । 16) இத்யாதி³ । காணாதா³நாம் ஹி அஸத: பா⁴வ:, ஸதஶ்ச அபா⁴வ:, இதி இத³ம் மதம் அபா⁴க³வதம் । அபா⁴க³வதமபி ந்யாயவச்சேத் கோ தோ³ஷ: இதி சேத் , உச்யதே — தோ³ஷவத்து இத³ம் , ஸர்வப்ரமாணவிரோதா⁴த் । கத²ம் ? யதி³ தாவத் த்³வ்யணுகாதி³ த்³ரவ்யம் ப்ராக் உத்பத்தே: அத்யந்தமேவ அஸத் , உத்பந்நம் ச ஸ்தி²தம் கஞ்சித் காலம் புந: அத்யந்தமேவ அஸத்த்வம் ஆபத்³யதே, ததா² ச ஸதி அஸதே³வ ஸத் ஜாயதே, ஸதே³வ அஸத்த்வம் ஆபத்³யதே, அபா⁴வ: பா⁴வோ ப⁴வதி, பா⁴வஶ்ச அபா⁴வோ ப⁴வதி ; தத்ர அபா⁴வ: ஜாயமாந: ப்ராக் உத்பத்தே: ஶஶவிஷாணகல்ப: ஸமவாய்யஸமவாயிநிமித்தாக்²யம் காரணம் அபேக்ஷ்ய ஜாயதே இதி । ந ச ஏவம் அபா⁴வ: உத்பத்³யதே, காரணம் ச அபேக்ஷதே இதி ஶக்யம் வக்தும் , அஸதாம் ஶஶவிஷாணாதீ³நாம் அத³ர்ஶநாத் । பா⁴வாத்மகாஶ்சேத் க⁴டாத³ய: உத்பத்³யமாநா:, கிஞ்சித் அபி⁴வ்யக்திமாத்ரே காரணம் அபேக்ஷ்ய உத்பத்³யந்தே இதி ஶக்யம் ப்ரதிபத்தும் । கிஞ்ச, அஸதஶ்ச ஸதஶ்ச ஸத்³பா⁴வே அஸத்³பா⁴வே ந க்வசித் ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரேஷு விஶ்வாஸ: கஸ்யசித் ஸ்யாத் , ‘ஸத் ஸதே³வ அஸத் அஸதே³வ’ இதி நிஶ்சயாநுபபத்தே: ॥
ஸஹஜம் கர்ம கௌந்தேய
ஸதோ³ஷமபி ந த்யஜேத் ।
ஸர்வாரம்பா⁴ ஹி தோ³ஷேண
தூ⁴மேநாக்³நிரிவாவ்ருதா: ॥ 48 ॥
கிம் அஶேஷத: த்யக்தும் அஶக்யம் கர்ம இதி ந த்யஜேத் ? கிம் வா ஸஹஜஸ்ய கர்மண: த்யாகே³ தோ³ஷோ ப⁴வதீதி ? கிம் ச அத: ? யதி³ தாவத் அஶேஷத: த்யக்தும் அஶக்யம் இதி ந த்யாஜ்யம் ஸஹஜம் கர்ம, ஏவம் தர்ஹி அஶேஷத: த்யாகே³ கு³ண ஏவ ஸ்யாதி³தி ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । ஸத்யம் ஏவம் ; அஶேஷத: த்யாக³ ஏவ ந உபபத்³யதே இதி சேத் , கிம் நித்யப்ரசலிதாத்மக: புருஷ:, யதா² ஸாங்க்²யாநாம் கு³ணா: ? கிம் வா க்ரியைவ காரகம் , யதா² பௌ³த்³தா⁴நாம் ஸ்கந்தா⁴: க்ஷணப்ரத்⁴வம்ஸிந: ? உப⁴யதா²பி கர்மண: அஶேஷத: த்யாக³: ந ஸம்ப⁴வதி । அத² த்ருதீயோ(அ)பி பக்ஷ: — யதா³ கரோதி ததா³ ஸக்ரியம் வஸ்து । யதா³ ந கரோதி, ததா³ நிஷ்க்ரியம் ததே³வ । தத்ர ஏவம் ஸதி ஶக்யம் கர்ம அஶேஷத: த்யக்தும் । அயம் து அஸ்மிந் த்ருதீயே பக்ஷே விஶேஷ: — ந நித்யப்ரசலிதம் வஸ்து, நாபி க்ரியைவ காரகம் । கிம் தர்ஹி ? வ்யவஸ்தி²தே த்³ரவ்யே அவித்³யமாநா க்ரியா உத்பத்³யதே, வித்³யமாநா ச விநஶ்யதி । ஶுத்³த⁴ம் தத் த்³ரவ்யம் ஶக்திமத் அவதிஷ்ட²தே । இதி ஏவம் ஆஹு: காணாதா³: । ததே³வ ச காரகம் இதி । அஸ்மிந் பக்ஷே கோ தோ³ஷ: இதி । அயமேவ து தோ³ஷ: — யதஸ்து அபா⁴க³வதம் மதம் இத³ம் । கத²ம் ஜ்ஞாயதே ? யத: ஆஹ ப⁴க³வாந் ‘நாஸதோ வித்³யதே பா⁴வ:’ (ப⁴. கீ³. 2 । 16) இத்யாதி³ । காணாதா³நாம் ஹி அஸத: பா⁴வ:, ஸதஶ்ச அபா⁴வ:, இதி இத³ம் மதம் அபா⁴க³வதம் । அபா⁴க³வதமபி ந்யாயவச்சேத் கோ தோ³ஷ: இதி சேத் , உச்யதே — தோ³ஷவத்து இத³ம் , ஸர்வப்ரமாணவிரோதா⁴த் । கத²ம் ? யதி³ தாவத் த்³வ்யணுகாதி³ த்³ரவ்யம் ப்ராக் உத்பத்தே: அத்யந்தமேவ அஸத் , உத்பந்நம் ச ஸ்தி²தம் கஞ்சித் காலம் புந: அத்யந்தமேவ அஸத்த்வம் ஆபத்³யதே, ததா² ச ஸதி அஸதே³வ ஸத் ஜாயதே, ஸதே³வ அஸத்த்வம் ஆபத்³யதே, அபா⁴வ: பா⁴வோ ப⁴வதி, பா⁴வஶ்ச அபா⁴வோ ப⁴வதி ; தத்ர அபா⁴வ: ஜாயமாந: ப்ராக் உத்பத்தே: ஶஶவிஷாணகல்ப: ஸமவாய்யஸமவாயிநிமித்தாக்²யம் காரணம் அபேக்ஷ்ய ஜாயதே இதி । ந ச ஏவம் அபா⁴வ: உத்பத்³யதே, காரணம் ச அபேக்ஷதே இதி ஶக்யம் வக்தும் , அஸதாம் ஶஶவிஷாணாதீ³நாம் அத³ர்ஶநாத் । பா⁴வாத்மகாஶ்சேத் க⁴டாத³ய: உத்பத்³யமாநா:, கிஞ்சித் அபி⁴வ்யக்திமாத்ரே காரணம் அபேக்ஷ்ய உத்பத்³யந்தே இதி ஶக்யம் ப்ரதிபத்தும் । கிஞ்ச, அஸதஶ்ச ஸதஶ்ச ஸத்³பா⁴வே அஸத்³பா⁴வே ந க்வசித் ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரேஷு விஶ்வாஸ: கஸ்யசித் ஸ்யாத் , ‘ஸத் ஸதே³வ அஸத் அஸதே³வ’ இதி நிஶ்சயாநுபபத்தே: ॥

ஸஹஜம் கர்ம ஸதோ³ஷமபி ந த்யஜேத் இத்யத்ர விசாரம் அவதாரயதி -

கிமிதி ।

ந ஹி கஶ்சிதி³தி ந்யாயாத் இதி ஶேஷ: । தோ³ஷ: - விஹிதநித்யத்யாகே³ ப்ரத்யவாய: ।

ஸந்தி³க்³த⁴ஸ்ய ஸப்ரயோஜநஸ்ய விசார்யத்வாத் , உக்தே ஸந்தே³ஹே ப்ரயோஜநம் ப்ருச்ச²தி -

கிம் சாத இதி ।

தத்ர ஆத்³யம் அऩூத்³ய ப²லம் த³ர்ஶயதி -

யதீ³தி ।

அஶக்யார்தா²நுஷ்டா²நஸ்ய கு³ணத்வேந ப்ரஸித்³த⁴த்வாத் । ப்ரஸித்³த⁴ம் ஹி மஹோத³தி⁴ம் அக³ஸ்த்யஸ்ய சுலுகீக்ருத்ய பிப³தோ கு³ணவத்த்வம் । ததா³ஹ -

ஏவம் தர்ஹி இதி ।

அஶேஷகர்மத்யாக³ஸ்ய கு³ணவத்த்வே(அ)பி ப்ராகு³க்தந்யாயேந தத³யோகா³த் தஸ்ய அஶக்யாநுஷ்டா²நதா இதி ஶங்கதே -

ஸத்யமிதி ।

சோத்³யமேவ விவ்ருண்வந் ஆத்³யம் விப⁴ஜதே -

கிமிதி ।

ஸத்த்வாதி³கு³ணவத் ஆத்மந: நித்யப்ரசலிதத்வேந அஶேஷத: தேந ந கர்ம த்யக்தும் ஶக்யம் ; நாபி ரூபவிஜ்ஞாநவேத³நாஸம்ஜ்ஞாஸம்ஸ்காரஸம்ஜ்ஞாநாம் க்ஷணத்⁴வம்ஸிநாம் ஸ்கந்தா⁴நாம் இவ க்ரியாகாரகபே⁴தா³பா⁴வாத் காரகஸ்யைவ ஆத்மந: க்ரியாத்வம் இத்யுக்தே கர்ம அஶேஷத: த்யக்தும் ஶக்யம் , உப⁴யத்ராபி ஸ்வபா⁴வப⁴ங்கா³த் இத்யாஹ -

உப⁴யதே²தி ।

பக்ஷத்³வயாநுரோதே⁴ந அஶேஷகர்மத்யாகா³யோகே³, வைஶேஷிக: சோத³யதி -

அதே²தி ।

கதா³சித் ஆத்மா ஸக்ரிய:, நிஷ்க்ரியஶ்ச கதா³சித் , இதி ஸ்தி²தே ப²லிதம் ஆஹ -

தத்ரேதி ।

உக்தமேவ பக்ஷம் பூர்வோக்தபக்ஷத்³வயாத் விஶேஷத³ர்ஶநேந விஶத³யதி -

அயம் த்விதி ।

ஆக³மாபாயித்வே க்ரியாயா:, தத்³வத: த்³ரவ்யஸ்ய கத²ம் ஸ்தா²யிதா ? இதி அஶங்க்ய, ஆஹ -

ஶுத்³த⁴மிதி ।

க்ரியாஶக்திமத்த்வே(அ)பி க்ரியாவத்த்வாபா⁴வே கத²ம் காரகத்வம் ? க்ரியாம் குர்வத் காரணம் காரகம் இதி அப்⁴யுபக³பா⁴த் இதி ஆஶங்க்ய, ஆஹ -

ததே³வேதி ।

க்ரியாஶக்திமதே³வ காரகம் ந க்ரியாதி⁴கரணம், பரஸ்பராஶ்ரயாத் இத்யர்த²: ।

வைஶேஷிகபக்ஷே தோ³ஷாபா⁴வாத் அஸ்தி ஸர்வை: ஸ்வீகார்யதா இதி உபஸம்ஹரதி -

இத்யஸ்மிந்நிதி ।

ப⁴க³வந்மதாநுஸாரித்வாபா⁴வாத் அஸ்ய பக்ஷஸ்ய த்யாஜ்யதா இதி தூ³ஷயதி-

அயமேவேதி ।

ப⁴க³வந்மதாநநுஸாரித்வம் அஸ்ய அப்ராமாணகம் இதி ஶங்கதே-

கத²மிதி ।

ப⁴க³வத்³வசநம் உதா³ஹரந் பரபக்ஷஸ்ய தத³நுகு³ணத்வாபா⁴வம் ஆஹ -

யத இதி ।

பரேஷாமபி மதம் ஏதத³நுகு³ணமேவ கிம் ந ஸ்யாத் இதி ஆஶங்க்ய, ஆஹ -

காணாதா³நாம் ஹீதி ।

ப⁴க³வந்மதாநுகு³ணத்வாபா⁴வே(அ)பி ந்யாயாநுகு³ணத்வேந தோ³ஷரஹிதம் காணாதா³நாம் மதம் உபாதே³யமேவ தர்ஹி காணாத³மதவிரோதா⁴த் உபேக்ஷ்யதே ப⁴க³வந்மதம் இதி ஶங்கதே -

அபா⁴க³வதத்வே(அ)பி இதி ।

ந்யாயவத்த்வம் அஸித்³த⁴ம் இதி தூ³ஷயதி -

உச்யத இதி ।

ஸர்வப்ரமாணாநுஸாரிண: மதஸ்ய ந தத்³விரோதி⁴தா இதி ஆக்ஷிபதி -

கத²மிதி ।

வைஶேஷிகமதஸ்ய ஸர்வப்ரமாணவிரோத⁴ம் ப்ரகடயந் ஆதௌ³ தந்மதம் அநுவத³தி-

யதீ³தி ।

அஸத: ஜந்ம, ஸதஶ்ச நாஶ: இதி ஸ்தி²தே ப²லிதம் ஆஹ -

ததா² சேதி ।

உக்தமேவ வாக்யம் வ்யாகரோதி -

அபா⁴வ இதி ।

ஸதே³வ அஸத்த்வம் ஆபத்³யதே இத்யுக்தம் வ்யாசஷ்டே -

பா⁴வஶ்சேதி ।

இதி மதமிதி ஶேஷ: ।

தத்ரைவ அப்⁴யுக³மாந்தரம் ஆஹ -

தத்ரேதி ।

ப்ரக்ருதம் மதம் ஸப்தம்யர்த²: । இதி அப்⁴யுபக³ம்யதே இதி ஶேஷ: ।

பரகீயம் அப்⁴யுபக³மம் தூ³ஷயதி -

ந சேதி ।

ஏவமிதி - பரபரிபா⁴ஷாநுஸாரேண இத்யர்த²: । அத³ர்ஶநாத் - உத்பத்தே: அபேக்ஷாயாஶ்ச இதி ஶேஷ: ।

கத²ம் தர்ஹி த்வந்மதே(அ)பி க⁴டாதீ³நாம் காரணாபேக்ஷாணாம் உத்பத்தி:, ந ஹி பா⁴வாநாம் காரணாபேக்ஷா உத்பத்திர்வா யுக்தா, இதி தத்ராஹ -

பா⁴வேதி ।

த⁴டாதீ³நாம் அஸ்மத்பக்ஷே ப்ராக³பி காரணாத்மநா ஸதாமேவ அவ்யக்தநாமரூபாணாம் அபி⁴வ்யக்திஸாமக்³ரீம் அபேக்ஷ்ய ப்ருத²க் அபி⁴வ்யக்திஸம்ப⁴வாத் ந கிஞ்சித் அவத்³யம் இத்யர்த²: ।

அஸத்கார்யவாதே³ தோ³ஷாந்தரம் ஆஹ -

கிஞ்சேதி ।

பரமதே மாநமேயவ்யவஹாரே க்வசித³பி விஶ்வாஸ: ந கஸ்யசித் இத்யத்ர ஹேதுமாஹ -

ஸத்ஸதே³வேதி ।

ந ஹி ஸத் ததை²வ இதி நிஶ்சிதம், தஸ்யைவ புந: அஸத்த்வப்ராப்தே: இஷ்டத்வாத் , ந ச அஸத் ததை²வேதி நிஶ்சய:, தஸ்யைவ ஸத்த்வப்ராப்தே: உபக³மாத் । அத: யத் மாநேந ஸத் அஸத்³வா நிர்ணீதம் தத் ததே²தி விஶ்வாஸாபா⁴வாத் மாநவைப²ல்யம் இத்யர்த²: ।