ಸಹಜಂ ಕರ್ಮ ಕೌಂತೇಯ
ಸದೋಷಮಪಿ ನ ತ್ಯಜೇತ್ ।
ಸರ್ವಾರಂಭಾ ಹಿ ದೋಷೇಣ
ಧೂಮೇನಾಗ್ನಿರಿವಾವೃತಾಃ ॥ ೪೮ ॥
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಆತ್ಮನಃ ಅವಿಕ್ರಿಯತ್ವೇ ಅಶೇಷತಃ ಕರ್ಮಣಃ ತ್ಯಾಗಃ ನ ಉಪಪದ್ಯತೇ ಇತಿ ? ಯದಿ ವಸ್ತುಭೂತಾಃ ಗುಣಾಃ, ಯದಿ ವಾ ಅವಿದ್ಯಾಕಲ್ಪಿತಾಃ, ತದ್ಧರ್ಮಃ ಕರ್ಮ, ತದಾ ಆತ್ಮನಿ ಅವಿದ್ಯಾಧ್ಯಾರೋಪಿತಮೇವ ಇತಿ ಅವಿದ್ವಾನ್ ‘ನ ಹಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ಕ್ಷಣಮಪಿ ಅಶೇಷತಃ ತ್ಯಕ್ತುಂ ಶಕ್ನೋತಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೩ । ೫) ಇತಿ ಉಕ್ತಮ್ । ವಿದ್ವಾಂಸ್ತು ಪುನಃ ವಿದ್ಯಯಾ ಅವಿದ್ಯಾಯಾಂ ನಿವೃತ್ತಾಯಾಂ ಶಕ್ನೋತ್ಯೇವ ಅಶೇಷತಃ ಕರ್ಮ ಪರಿತ್ಯಕ್ತುಮ್ , ಅವಿದ್ಯಾಧ್ಯಾರೋಪಿತಸ್ಯ ಶೇಷಾನುಪಪತ್ತೇಃ । ನ ಹಿ ತೈಮಿರಿಕದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಅಧ್ಯಾರೋಪಿತಸ್ಯ ದ್ವಿಚಂದ್ರಾದೇಃ ತಿಮಿರಾಪಗಮೇಽಪಿ ಶೇಷಃ ಅವತಿಷ್ಠತೇ । ಏವಂ ಚ ಸತಿ ಇದಂ ವಚನಮ್ ಉಪಪನ್ನಮ್ ‘ಸರ್ವಕರ್ಮಾಣಿ ಮನಸಾ’ (ಭ. ಗೀ. ೫ । ೧೩) ಇತ್ಯಾದಿ, ‘ಸ್ವೇ ಸ್ವೇ ಕರ್ಮಣ್ಯಭಿರತಃ ಸಂಸಿದ್ಧಿಂ ಲಭತೇ ನರಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೮ । ೪೫) ‘ಸ್ವಕರ್ಮಣಾ ತಮಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ಸಿದ್ಧಿಂ ವಿಂದತಿ ಮಾನವಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೮ । ೪೬) ಇತಿ ಚ ॥ ೪೮ ॥
ಸಹಜಂ ಕರ್ಮ ಕೌಂತೇಯ
ಸದೋಷಮಪಿ ನ ತ್ಯಜೇತ್ ।
ಸರ್ವಾರಂಭಾ ಹಿ ದೋಷೇಣ
ಧೂಮೇನಾಗ್ನಿರಿವಾವೃತಾಃ ॥ ೪೮ ॥
ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಆತ್ಮನಃ ಅವಿಕ್ರಿಯತ್ವೇ ಅಶೇಷತಃ ಕರ್ಮಣಃ ತ್ಯಾಗಃ ನ ಉಪಪದ್ಯತೇ ಇತಿ ? ಯದಿ ವಸ್ತುಭೂತಾಃ ಗುಣಾಃ, ಯದಿ ವಾ ಅವಿದ್ಯಾಕಲ್ಪಿತಾಃ, ತದ್ಧರ್ಮಃ ಕರ್ಮ, ತದಾ ಆತ್ಮನಿ ಅವಿದ್ಯಾಧ್ಯಾರೋಪಿತಮೇವ ಇತಿ ಅವಿದ್ವಾನ್ ‘ನ ಹಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ಕ್ಷಣಮಪಿ ಅಶೇಷತಃ ತ್ಯಕ್ತುಂ ಶಕ್ನೋತಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೩ । ೫) ಇತಿ ಉಕ್ತಮ್ । ವಿದ್ವಾಂಸ್ತು ಪುನಃ ವಿದ್ಯಯಾ ಅವಿದ್ಯಾಯಾಂ ನಿವೃತ್ತಾಯಾಂ ಶಕ್ನೋತ್ಯೇವ ಅಶೇಷತಃ ಕರ್ಮ ಪರಿತ್ಯಕ್ತುಮ್ , ಅವಿದ್ಯಾಧ್ಯಾರೋಪಿತಸ್ಯ ಶೇಷಾನುಪಪತ್ತೇಃ । ನ ಹಿ ತೈಮಿರಿಕದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಅಧ್ಯಾರೋಪಿತಸ್ಯ ದ್ವಿಚಂದ್ರಾದೇಃ ತಿಮಿರಾಪಗಮೇಽಪಿ ಶೇಷಃ ಅವತಿಷ್ಠತೇ । ಏವಂ ಚ ಸತಿ ಇದಂ ವಚನಮ್ ಉಪಪನ್ನಮ್ ‘ಸರ್ವಕರ್ಮಾಣಿ ಮನಸಾ’ (ಭ. ಗೀ. ೫ । ೧೩) ಇತ್ಯಾದಿ, ‘ಸ್ವೇ ಸ್ವೇ ಕರ್ಮಣ್ಯಭಿರತಃ ಸಂಸಿದ್ಧಿಂ ಲಭತೇ ನರಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೮ । ೪೫) ‘ಸ್ವಕರ್ಮಣಾ ತಮಭ್ಯರ್ಚ್ಯ ಸಿದ್ಧಿಂ ವಿಂದತಿ ಮಾನವಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೮ । ೪೬) ಇತಿ ಚ ॥ ೪೮ ॥