ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
அஷ்டாத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ப⁴க்த்யா மாமபி⁴ஜாநாதி
யாவாந்யஶ்சாஸ்மி தத்த்வத: ।
ததோ மாம் தத்த்வதோ ஜ்ஞாத்வா
விஶதே தத³நந்தரம் ॥ 55 ॥
நநு விருத்³த⁴ம் இத³ம் உக்தம் ‘ஜ்ஞாநஸ்ய யா பரா நிஷ்டா² தயா மாம் அபி⁴ஜாநாதி’ இதி । கத²ம் விருத்³த⁴ம் இதி சேத் , உச்யதே — யதை³வ யஸ்மிந் விஷயே ஜ்ஞாநம் உத்பத்³யதே ஜ்ஞாது:, ததை³வ தம் விஷயம் அபி⁴ஜாநாதி ஜ்ஞாதா இதி ந ஜ்ஞாநநிஷ்டா²ம் ஜ்ஞாநாவ்ருத்திலக்ஷணாம் அபேக்ஷதே இதி ; அதஶ்ச ஜ்ஞாநேந ந அபி⁴ஜாநாதி, ஜ்ஞாநாவ்ருத்த்யா து ஜ்ஞாநநிஷ்ட²யா அபி⁴ஜாநாதீதி । நைஷ தோ³ஷ: ; ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வாத்மோத்பத்திபரிபாகஹேதுயுக்தஸ்ய ப்ரதிபக்ஷவிஹீநஸ்ய யத் ஆத்மாநுப⁴வநிஶ்சயாவஸாநத்வம் தஸ்ய நிஷ்டா²ஶப்³தா³பி⁴லாபாத் । ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶேந ஜ்ஞாநோத்பத்திஹேதும் ஸஹகாரிகாரணம் பு³த்³தி⁴விஶுத்³த⁴த்வாதி³ அமாநித்வாதி³கு³ணம் ச அபேக்ஷ்ய ஜநிதஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞபரமாத்மைகத்வஜ்ஞாநஸ்ய கர்த்ருத்வாதி³காரகபே⁴த³பு³த்³தி⁴நிப³ந்த⁴நஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸஸஹிதஸ்ய ஸ்வாத்மாநுப⁴வநிஶ்சயரூபேண யத் அவஸ்தா²நம் , ஸா பரா ஜ்ஞாநநிஷ்டா² இதி உச்யதே । ஸா இயம் ஜ்ஞாநநிஷ்டா² ஆர்தாதி³ப⁴க்தித்ரயாபேக்ஷயா பரா சதுர்தீ² ப⁴க்திரிதி உக்தா । தயா பரயா ப⁴க்த்யா ப⁴க³வந்தம் தத்த்வத: அபி⁴ஜாநாதி, யத³நந்தரமேவ ஈஶ்வரக்ஷேத்ரஜ்ஞபே⁴த³பு³த்³தி⁴: அஶேஷத: நிவர்ததே । அத: ஜ்ஞாநநிஷ்டா²லக்ஷணயா ப⁴க்த்யா மாம் அபி⁴ஜாநாதீதி வசநம் ந விருத்⁴யதே ।
ப⁴க்த்யா மாமபி⁴ஜாநாதி
யாவாந்யஶ்சாஸ்மி தத்த்வத: ।
ததோ மாம் தத்த்வதோ ஜ்ஞாத்வா
விஶதே தத³நந்தரம் ॥ 55 ॥
நநு விருத்³த⁴ம் இத³ம் உக்தம் ‘ஜ்ஞாநஸ்ய யா பரா நிஷ்டா² தயா மாம் அபி⁴ஜாநாதி’ இதி । கத²ம் விருத்³த⁴ம் இதி சேத் , உச்யதே — யதை³வ யஸ்மிந் விஷயே ஜ்ஞாநம் உத்பத்³யதே ஜ்ஞாது:, ததை³வ தம் விஷயம் அபி⁴ஜாநாதி ஜ்ஞாதா இதி ந ஜ்ஞாநநிஷ்டா²ம் ஜ்ஞாநாவ்ருத்திலக்ஷணாம் அபேக்ஷதே இதி ; அதஶ்ச ஜ்ஞாநேந ந அபி⁴ஜாநாதி, ஜ்ஞாநாவ்ருத்த்யா து ஜ்ஞாநநிஷ்ட²யா அபி⁴ஜாநாதீதி । நைஷ தோ³ஷ: ; ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வாத்மோத்பத்திபரிபாகஹேதுயுக்தஸ்ய ப்ரதிபக்ஷவிஹீநஸ்ய யத் ஆத்மாநுப⁴வநிஶ்சயாவஸாநத்வம் தஸ்ய நிஷ்டா²ஶப்³தா³பி⁴லாபாத் । ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶேந ஜ்ஞாநோத்பத்திஹேதும் ஸஹகாரிகாரணம் பு³த்³தி⁴விஶுத்³த⁴த்வாதி³ அமாநித்வாதி³கு³ணம் ச அபேக்ஷ்ய ஜநிதஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞபரமாத்மைகத்வஜ்ஞாநஸ்ய கர்த்ருத்வாதி³காரகபே⁴த³பு³த்³தி⁴நிப³ந்த⁴நஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸஸஹிதஸ்ய ஸ்வாத்மாநுப⁴வநிஶ்சயரூபேண யத் அவஸ்தா²நம் , ஸா பரா ஜ்ஞாநநிஷ்டா² இதி உச்யதே । ஸா இயம் ஜ்ஞாநநிஷ்டா² ஆர்தாதி³ப⁴க்தித்ரயாபேக்ஷயா பரா சதுர்தீ² ப⁴க்திரிதி உக்தா । தயா பரயா ப⁴க்த்யா ப⁴க³வந்தம் தத்த்வத: அபி⁴ஜாநாதி, யத³நந்தரமேவ ஈஶ்வரக்ஷேத்ரஜ்ஞபே⁴த³பு³த்³தி⁴: அஶேஷத: நிவர்ததே । அத: ஜ்ஞாநநிஷ்டா²லக்ஷணயா ப⁴க்த்யா மாம் அபி⁴ஜாநாதீதி வசநம் ந விருத்⁴யதே ।

ஜ்ஞாநநிஷ்ட²யா பரயா ப⁴க்த்யா மாம் அபி⁴ஜாநாதி இத்யுக்தம் ஆக்ஷிபதி -

நந்விதி ।

விருத்³த⁴த்வம் ஸ்போ²ரயிதும் ப்ருச்ச²தி -

கத²மிதி ।

விரோத⁴ஸ்பு²டீகரணம் ப்ரதிஜாநீதே-

உச்யதே இதி ।

தத்ர ஜ்ஞாநஸ்ய உத்பத்திரேவ விஷயாபி⁴வ்யக்தி: இத்யாஹ -

யதே³தி ।

ஏவகாரநிரஸ்யம் த³ர்ஶயதி -

ந ஜ்ஞாநேதி ।

இதி ஆவயோ: ஸித்³த⁴ம் இதி ஶேஷ: ।

ஜ்ஞாநஸ்ய உத்பத்தேரேவ விஷயாபி⁴வ்யக்தித்வே கத²ம் ப்ரக்ருதே விரோத⁴தீ⁴: இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -

ததஶ்சேதி ।

விருத்³த⁴மிதி ஶேஷ: ।

ஶங்கிதம் விரோத⁴ம் நிரஸ்யதி -

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

உக்தமேவ ஹேதும் ப்ரபஞ்சயதி -

ஶாஸ்த்ரேதி ।

யோ ஹி ஶாஸ்த்ராநுஸாரீ ஆசார்யோபதே³ஶ:, தேந ஜ்ஞாநோத்பத்தி: । ‘ஆசார்யவாந் புருஷோ வேத³’ (சா². உ. 6-14-2) இதி ஶ்ருதே: । தஸ்யாஶ்ச பரிபாக: ஸம்ஶயாதி³ப்ரதிப³ந்த⁴த்⁴வம்ஸ: தத்ர ஹேதுபூ⁴தம் உபதே³ஶஸ்யைவ ஸஹகாரிகாரணம் யத் பு³த்³தி⁴ஶுத்³த்⁴யாதி³, தத் அபேக்ஷ்ய, தஸ்மாதே³வ உபதே³ஶாத் ஜநிதம் யத் ஐக்யஜ்ஞாநம் தஸ்ய காரகபே⁴த³பு³த்³தி⁴நிப³ந்த⁴நாநி யாநி ஸர்வாணி கர்மாணி, தேஷாம் ஸம்ந்யாஸேந ஸஹிதஸ்ய, ப²லரூபேண ஸ்வாத்மந்யேவ ஸர்வப்ரகல்பநாரஹிதே யத் அவஸ்தா²நம், ஸா ஜ்ஞாநஸ்ய பரா நிஷ்டா² இதி வ்யவஹ்ரியதே ப்ராமாணிகை: இதி அர்த²: ।

யதி³ யதோ²க்தா பரா ஜ்ஞாநஷ்டி²ா, கத²ம் தர்ஹி ஸா சதுர்தீ² ப⁴க்தி: இதி உக்தா ? இதி, தத்ராஹ -

ஸேயமிதி ।

யதோ²க்தயா ப⁴க்த்யா ப⁴க³வத்தத்த்வஜ்ஞாநம் ஸித்³த்⁴யதி இத்யாஹ -

தயேதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநஸ்ய ப²லம் ஆஹ -

யத³நந்தரமிதி ।

ஜ்ஞாநநிஷ்டா²ரூபாயா: ப⁴க³வத்³ப⁴க்தே: தத்த்வஜ்ஞாநாநதிரேகாத் தத்ப²லஸ்ய ச அஜ்ஞாநநிவ்ருத்தே: தந்மாத்ரத்வாத் பே⁴தோ³க்தேஶ்ச ஔபசாரிகத்வாத் ப்ரக்ருதம் வாக்யம் அவிருத்³த⁴ம் இதி உபஸம்ஹரதி -

அத இதி ।