ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ
ನಷ್ಟೋ ಮೋಹಃ ಸ್ಮೃತಿರ್ಲಬ್ಧಾ
ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಯಾಚ್ಯುತ
ಸ್ಥಿತೋಽಸ್ಮಿ ಗತಸಂದೇಹಃ
ಕರಿಷ್ಯೇ ವಚನಂ ತವ ॥ ೭೩ ॥
ನಷ್ಟಃ ಮೋಹಃ ಅಜ್ಞಾನಜಃ ಸಮಸ್ತಸಂಸಾರಾನರ್ಥಹೇತುಃ, ಸಾಗರ ಇವ ದುರುತ್ತರಃಸ್ಮೃತಿಶ್ಚ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವವಿಷಯಾ ಲಬ್ಧಾ, ಯಸ್ಯಾಃ ಲಾಭಾತ್ ಸರ್ವಹೃದಯಗ್ರಂಥೀನಾಂ ವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷಃ ; ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾತ್ ತವ ಪ್ರಸಾದಾತ್ ಮಯಾ ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಮ್ ಆಶ್ರಿತೇನ ಅಚ್ಯುತಅನೇನ ಮೋಹನಾಶಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನೇನ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಜ್ಞಾನಫಲಮ್ ಏತಾವದೇವೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಂ ದರ್ಶಿತಂ ಭವತಿ, ಯತಃ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಮೋಹನಾಶಃ ಆತ್ಮಸ್ಮೃತಿಲಾಭಶ್ಚೇತಿತಥಾ ಶ್ರುತೌ ಅನಾತ್ಮವಿತ್ ಶೋಚಾಮಿ’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೧ । ೩) ಇತಿ ಉಪನ್ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೇನ ಸರ್ವಗ್ರಂಥೀನಾಂ ವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷಃ ಉಕ್ತಃ ; ಭಿದ್ಯತೇ ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಃ’ (ಮು. ಉ. ೨ । ೨ । ೯) ತತ್ರ ಕೋ ಮೋಹಃ ಕಃ ಶೋಕಃ ಏಕತ್ವಮನುಪಶ್ಯತಃ’ (ಈ. ಉ. ೭) ಇತಿ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃಅಥ ಇದಾನೀಂ ತ್ವಚ್ಛಾಸನೇ ಸ್ಥಿತಃ ಅಸ್ಮಿ ಗತಸಂದೇಹಃ ಮುಕ್ತಸಂಶಯಃಕರಿಷ್ಯೇ ವಚನಂ ತವಅಹಂ ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾತ್ ಕೃತಾರ್ಥಃ, ಮೇ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ ಅಸ್ತಿ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥ ೭೩ ॥
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ
ನಷ್ಟೋ ಮೋಹಃ ಸ್ಮೃತಿರ್ಲಬ್ಧಾ
ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಯಾಚ್ಯುತ
ಸ್ಥಿತೋಽಸ್ಮಿ ಗತಸಂದೇಹಃ
ಕರಿಷ್ಯೇ ವಚನಂ ತವ ॥ ೭೩ ॥
ನಷ್ಟಃ ಮೋಹಃ ಅಜ್ಞಾನಜಃ ಸಮಸ್ತಸಂಸಾರಾನರ್ಥಹೇತುಃ, ಸಾಗರ ಇವ ದುರುತ್ತರಃಸ್ಮೃತಿಶ್ಚ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವವಿಷಯಾ ಲಬ್ಧಾ, ಯಸ್ಯಾಃ ಲಾಭಾತ್ ಸರ್ವಹೃದಯಗ್ರಂಥೀನಾಂ ವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷಃ ; ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾತ್ ತವ ಪ್ರಸಾದಾತ್ ಮಯಾ ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಮ್ ಆಶ್ರಿತೇನ ಅಚ್ಯುತಅನೇನ ಮೋಹನಾಶಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನೇನ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಜ್ಞಾನಫಲಮ್ ಏತಾವದೇವೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಂ ದರ್ಶಿತಂ ಭವತಿ, ಯತಃ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಮೋಹನಾಶಃ ಆತ್ಮಸ್ಮೃತಿಲಾಭಶ್ಚೇತಿತಥಾ ಶ್ರುತೌ ಅನಾತ್ಮವಿತ್ ಶೋಚಾಮಿ’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೧ । ೩) ಇತಿ ಉಪನ್ಯಸ್ಯ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೇನ ಸರ್ವಗ್ರಂಥೀನಾಂ ವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷಃ ಉಕ್ತಃ ; ಭಿದ್ಯತೇ ಹೃದಯಗ್ರಂಥಿಃ’ (ಮು. ಉ. ೨ । ೨ । ೯) ತತ್ರ ಕೋ ಮೋಹಃ ಕಃ ಶೋಕಃ ಏಕತ್ವಮನುಪಶ್ಯತಃ’ (ಈ. ಉ. ೭) ಇತಿ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃಅಥ ಇದಾನೀಂ ತ್ವಚ್ಛಾಸನೇ ಸ್ಥಿತಃ ಅಸ್ಮಿ ಗತಸಂದೇಹಃ ಮುಕ್ತಸಂಶಯಃಕರಿಷ್ಯೇ ವಚನಂ ತವಅಹಂ ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾತ್ ಕೃತಾರ್ಥಃ, ಮೇ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ ಅಸ್ತಿ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥ ೭೩ ॥

ಪ್ರೇಮೋಪದಿಷ್ಟಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಅಜ್ಞಾನಸಂದೇಹವಿಪರ್ಯಾಸರಹಿತಸ್ಯ ಪೃಷ್ಟಸ್ಯ ಭಗವದನುಗ್ರಹಪ್ರಾಪ್ತಿಕಥನೇನ ಭಗವಂತಂ ಪರಿತೋಷಯಿಷ್ಯನ್ ಅರ್ಜುನಃ ವಿಜ್ಞಾಪಿತವಾನ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಅರ್ಜುನ ಇತಿ ।

ಅಜ್ಞಾನೋತ್ಥಸ್ಯ ಅವಿವೇಕಸ್ಯ ನಷ್ಟತ್ವಮೇವ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ -

ಸಮಸ್ತ ಇತಿ ।

ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಷಿ ಪ್ರತೀಚಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಅವಿದ್ಯಾಭ್ರಮಂ ವಿದ್ಯಾ ಅಪನಯತಿ

 । ನ ಅವಿದಿತಂ ಪ್ರಕಾಶಯತಿ ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಆಹ-

ಸ್ಮೃತಿಶ್ಚೇತಿ ।

ಸ್ಮೃತಿಲಾಭೇ ಕಿಂ ಸ್ಯಾತ್ ? ಇತಿ ಚೇತ್ ತತ್ ಆಹ -

ಯಸ್ಯಾ ಇತಿ ।

ಮೋಹನಾಶೇ ಸ್ಮೃತಿಪ್ರತಿಲಂಭೇ ಚ ಅಸಾಧಾರಣಂ ಕಾರಣಮ್ ಆಹ -

ತ್ವತ್ಪ್ರಸಾದಾದಿತಿ ।

ಪ್ರಕೃತೇನ ಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನೇನ ಲಬ್ಧಮ್ ಅರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ -

ಅನೇನೇತಿ ।

ಯತ್ ಉಕ್ತಂ ಸ್ಮೃತಿಪ್ರತಿಲಂಭಾತ್ ಅಶೇಷತಃ ಹೃದಯಗ್ರಂಥೀನಾಂ ವಿಪ್ರಮೋಕ್ಷಃ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿ ತತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಮ್ ಆಹ -

ತಥಾ ಚೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಾತ್ ಅಜ್ಞಾನತತ್ಕಾರ್ಯನಿವೃತ್ತೌ ಶ್ರುತ್ಯಂತರಮಪಿ ಸಂವಾದಯತಿ -

ಭಿದ್ಯತೇ ಇತಿ ।

ಭಗವದನುಗ್ರಹಾತ್ ಅಜ್ಞಾನಕೃತಮೋಹದಾಹಾನಂತರಮ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನೇ ಪ್ರತಿಲಬ್ಧೇ ತ್ವದಾಜ್ಞಾಪ್ರತೀಕ್ಷಃ ಅಹಮ್ ಇತಿ ಉತ್ತರಾರ್ಧಂ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅಥೇತಿ ।

ತವ ವಚನಂ ಕರಿಷ್ಯೇ ಅಹಮ್ ಇತ್ಯತ್ರ ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ ಆಹ -

ಅಹಮಿತಿ ।

॥ ೭೩ ॥