அத² காட²கோபநிஷத்³வல்லீநாம் ஸுகா²ர்த²ப்ரபோ³த⁴நார்த²மல்பக்³ரந்தா² வ்ருத்திராரப்⁴யதே । ஸதே³ர்தா⁴தோர்விஶரணக³த்யவஸாத³நார்த²ஸ்யோபநிபூர்வஸ்ய க்விப்ப்ரத்யயாந்தஸ்ய ரூபமித³ம் ‘உபநிஷத்’ இதி । உபநிஷச்ச²ப்³தே³ந ச வ்யாசிக்²யாஸிதக்³ரந்த²ப்ரதிபாத்³யவேத்³யவஸ்துவிஷயா வித்³யா உச்யதே । கேந புநரர்த²யோகே³நோபநிஷச்ச²ப்³தே³ந வித்³யோச்யத இதி, உச்யதே । யே முமுக்ஷவோ த்³ருஷ்டாநுஶ்ரவிகவிஷயவித்ருஷ்ணா: ஸந்த: உபநிஷச்ச²ப்³த³வாச்யாம் வக்ஷ்யமாணலக்ஷணாம் வித்³யாமுபஸத்³யோபக³ம்ய தந்நிஷ்ட²தயா நிஶ்சயேந ஶீலயந்தி தேஷாமவித்³யாதே³: ஸம்ஸாரபீ³ஜஸ்ய விஶரணாத்³தி⁴ம்ஸநாத்³விநாஶநாதி³த்யநேநார்த²யோகே³ந வித்³யோபநிஷதி³த்யுச்யதே । ததா² ச வக்ஷ்யதி ‘நிசாய்ய தம் ம்ருத்யுமுகா²த்ப்ரமுச்யதே’ (க. உ. 1 । 3 । 15) இதி । பூர்வோக்தவிஶேஷணாந்வா முமுக்ஷூந்பரம் ப்³ரஹ்ம க³மயதீதி ச ப்³ரஹ்மக³மயித்ருத்வேந யோகா³த்³ப்³ரஹ்மவித்³யா உபநிஷத் । ததா² ச வக்ஷ்யதி ‘ப்³ரஹ்ம ப்ராப்தோ விரஜோ(அ)பூ⁴த்³விம்ருத்யு:’ (க. உ. 2 । 3 । 18) இதி । லோகாதி³ர்ப்³ரஹ்மஜஜ்ஞோ யோ(அ)க்³நி:, தத்³விஷயாயா வித்³யாயா த்³விதீயேந வரேண ப்ரார்த்²யமாநாயா: ஸ்வர்க³லோகப²லப்ராப்திஹேதுத்வேந க³ர்ப⁴வாஸஜந்மஜராத்³யுபத்³ரவப்³ருந்த³ஸ்ய லோகாந்தரே பௌந:புந்யேந ப்ரவ்ருத்தஸ்யாவஸாத³யித்ருத்வேந ஶைதி²ல்யாபாத³நேந தா⁴த்வர்த²யோகா³த³க்³நிவித்³யாபி உபநிஷதி³த்யுச்யதே । ததா² ச வக்ஷ்யதி ‘ஸ்வர்க³லோகா அம்ருதத்வம் ப⁴ஜந்தே’ (க. உ. 1 । 1 । 13) இத்யாதி³ । நநு சோபநிஷச்ச²ப்³தே³நாத்⁴யேதாரோ க்³ரந்த²மப்யபி⁴லபந்தி — உபநிஷத³மதீ⁴மஹே உபநிஷத³மத்⁴யாபயாம இதி ச । நைஷ தோ³ஷ:, அவித்³யாதி³ஸம்ஸாரஹேதுவிஶரணாதே³: ஸதி³தா⁴த்வர்த²ஸ்ய க்³ரந்த²மாத்ரே(அ)ஸம்ப⁴வாத்³வித்³யாயாம் ச ஸம்ப⁴வாத் க்³ரந்த²ஸ்யாபி தாத³ர்த்²யேந தச்ச²ப்³த³த்வோபபத்தே: ‘ஆயுர்வை க்⁴ருதம்’ (தை. ஸம். 2 । 3 । 11) இத்யாதி³வத் । தஸ்மாத்³வித்³யாயாம் முக்²யயா வ்ருத்த்யா உபநிஷச்ச²ப்³தோ³ வர்ததே, க்³ரந்தே² து ப⁴க்த்யேதி । ஏவமுபநிஷந்நிர்வசநேநைவ விஶிஷ்டோ(அ)தி⁴காரீ வித்³யாயாம் உக்த: । விஷயஶ்ச விஶிஷ்ட உக்தோ வித்³யாயா: பரம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யகா³த்மபூ⁴தம் । ப்ரயோஜநம் சாஸ்யா ஆத்யந்திகீ ஸம்ஸாரநிவ்ருத்திர்ப்³ரஹ்மப்ராப்திலக்ஷணா । ஸம்ப³ந்த⁴ஶ்சைவம்பூ⁴தப்ரயோஜநேநோக்த: । அதோ யதோ²க்தாதி⁴காரிவிஷயப்ரயோஜநஸம்ப³ந்தா⁴யா வித்³யாயா: கரதலந்யஸ்தாமலகவத்ப்ரகாஶகத்வேந விஶிஷ்டாதி⁴காரிவிஷயப்ரயோஜநஸம்ப³ந்தா⁴ ஏதா வல்ல்யோ ப⁴வந்தீதி । அதஸ்தா யதா²ப்ரதிபா⁴நம் வ்யாசக்ஷ்மஹே ॥