ಕಠೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಾ ವಲ್ಲೀ
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಕಾಠಕ)
 
ಆಸೀನೋ ದೂರಂ ವ್ರಜತಿ ಶಯಾನೋ ಯಾತಿ ಸರ್ವತಃ ।
ಕಸ್ತಂ ಮದಾಮದಂ ದೇವಂ ಮದನ್ಯೋ ಜ್ಞಾತುಮರ್ಹತಿ ॥ ೨೧ ॥
ಅನ್ಯಥಾ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯೋಽಯಮಾತ್ಮಾ ಕಾಮಿಭಿಃ ಪ್ರಾಕೃತಪುರುಷೈರ್ಯಸ್ಮಾತ್ ಆಸೀನಃ ಅವಸ್ಥಿತೋಽಚಲ ಏವ ಸನ್ ದೂರಂ ವ್ರಜತಿ ಶಯಾನಃ ಯಾತಿ ಸರ್ವತಃ, ಏವಮಸಾವಾತ್ಮಾ ದೇವೋ ಮದಾಮದಃ ಸಮದೋಽಮದಶ್ಚ ಸಹರ್ಷೋಽಹರ್ಷಶ್ಚ ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮವಾನತೋಽಶಕ್ಯತ್ವಾಜ್ಜ್ಞಾತುಂ ಕಃ ತಂ ಮದಾಮದಂ ದೇವಂ ಮದನ್ಯೋ ಜ್ಞಾತುಮರ್ಹತಿ । ಅಸ್ಮದಾದೇರೇವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಬುದ್ಧೇಃ ಪಂಡಿತಸ್ಯ ವಿಜ್ಞೇಯೋಽಯಮಾತ್ಮಾ ಸ್ಥಿತಿಗತಿನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಾದಿವಿರುದ್ಧಾನೇಕಧರ್ಮೋಪಾಧಿಕತ್ವಾದ್ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮವಾನ್ ವಿಶ್ವರೂಪ ಇವ ಚಿಂತಾಮಣಿವತ್ಕಸ್ಯಚಿದವಭಾಸತೇ । ಅತೋ ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ — ಕಸ್ತಂ ಮದನ್ಯೋ ಜ್ಞಾತುಮರ್ಹತೀತಿ । ಕರಣಾನಾಮುಪಶಮಃ ಶಯನಂ ಕರಣಜನಿತಸ್ಯೈಕದೇಶವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯೋಪಶಮಃ ಶಯಾನಸ್ಯ ಭವತಿ । ಯದಾ ಚೈವಂ ಕೇವಲಸಾಮಾನ್ಯವಿಜ್ಞಾನತ್ವಾತ್ಸರ್ವತೋ ಯಾತೀವ ಯದಾ ವಿಶೇಷವಿಜ್ಞಾನಸ್ಥಃ ಸ್ವೇನ ರೂಪೇಣ ಸ್ಥಿತ ಏವ ಸನ್ ಮನಆದಿಗತಿಷು ತದುಪಾಧಿಕತ್ವಾದ್ದೂರಂ ವ್ರಜತೀವ । ಸ ಚೇಹೈವ ವರ್ತತೇ ॥

ವಿರುದ್ಧಾನೇಕಧರ್ಮವತ್ತ್ವಾದ್ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯಶ್ಚೇದಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಪಂಡಿತಸ್ಯಾಪಿ ಸುಜ್ಞೇಯಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ -

ಸ್ಥಿತಿಗತೀತಿ ।

ವಿಶ್ವರೂಪೋ ಮಣಿರ್ಯಥಾ ನಾನಾರೂಪೋಽವಭಾಸತೇ ಪರಂ ನಾನಾವಿಧೋಪಾಧಿಸನ್ನಿಧಾನಾನ್ನ ಸ್ವತೋ ನಾನಾರೂಪಃ ಚಿಂತಾಮಣೌ ವಾ ಯದ್ಯಚ್ಚಿಂತ್ಯತೇ ತತ್ತಚ್ಚಿಂತೋಪಾಧಿಕಮೇವಾವಭಾಸತೇ ನ ತತ್ತ್ವತಃ, ತಥಾ ಸ್ಥಿತಿಗತಿನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯಾದಯೋ ವಿರುದ್ಧಾನೇಕಧರ್ಮಾ ಯೇಷಾಂ ತದುಪಾಧಿವಶಾದಾತ್ಮಾಽಪಿ ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮವಾನಿವಾವಭಾಸತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ । ಇತಿ ತಸ್ಯ ಸುವಿಜ್ಞೇಯೋ ಭವತಿ । ಉಪಾಧ್ಯವಿವಿಕ್ತದರ್ಶಿನಸ್ತು ದುರ್ವಿಜ್ಞೇಯ ಏವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸ್ವತೋ ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮವತ್ತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯೇತದೇವ ಶ್ರುತಿಯೋಜನಯಾ ದರ್ಶಯತಿ -

ಕರಣಾನಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಏಕದೇಶವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯೇತಿ ।

ಮನುಷ್ಯೋಽಹಂ ನೀಲಂ ಪಶ್ಯಾಮೀತ್ಯಾದಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ನವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೨೧ - ೨೨ ॥