తత్కథమతిసూక్ష్మత్వం జ్ఞేయస్యేతి, ఉచ్యతే । స్థూలా తావదియం మేదినీ శబ్దస్పర్శరూపరసగన్ధోపచితా సర్వేన్ద్రియవిషయభూతా తథా శరీరమ్ । తత్రైకైకగుణాపకర్షేణ గన్ధాదీనాం సూక్ష్మత్వమహత్త్వవిశుద్ధత్వనిత్యత్వాదితారతమ్యం దృష్టమబాదిషు యావదాకాశమితి । తే గన్ధాదయః సర్వ ఎవ స్థూలత్వాద్వికారాః శబ్దాన్తాః యత్ర న సన్తి, కిము తస్య సూక్ష్మత్వాదినిరతిశయత్వం వక్తవ్యమిత్యేతద్దర్శయతి శ్రుతిః — అశబ్దమస్పర్శమరూపమరసమగన్ధవచ్చ యత్ , ఎతద్వ్యాఖ్యాతం బ్రహ్మ । అవ్యయమ్ , యద్ధి శబ్దాదిమత్ , తద్వ్యేతి ; ఇదం త్వశబ్దాదిమత్త్వాదవ్యయం న వ్యేతి న క్షీయతే ; అత ఎవ చ నిత్యమ్ ; యద్ధి వ్యేతి, తదనిత్యమ్ ; ఇదం తు న వ్యేతి ; అతో నిత్యమ్ । ఇతశ్చ నిత్యమ్ — అనాది అవిద్యమానః ఆదిః కారణమస్య తదిదమనాది । యచ్చాదిమత్ , తత్కార్యత్వాదనిత్యం కారణే ప్రలీయతే యథా పృథివ్యాది ; ఇదం తు సర్వకారణత్వాదకార్యమ్ , అకార్యత్వాన్నిత్యమ్ ; న తస్య కారణమస్తి యస్మిన్ప్రలీయేత । తథా అనన్తమ్ అవిద్యమానోఽన్తః కార్యమస్య తదనన్తమ్ । యథా కదల్యాదేః ఫలాదికార్యోత్పాదనేనాప్యనిత్యత్వం దృష్టమ్ , న చ తథాప్యన్తవత్త్వం బ్రహ్మణః ; అతోఽపి నిత్యమ్ । మహతః మహత్తత్త్వాద్బుద్ధ్యాఖ్యాత్ పరం విలక్షణం నిత్యవిజ్ఞప్తిస్వరూపత్వాత్ ; సర్వసాక్షి హి సర్వభూతాత్మత్వాద్బ్రహ్మ । ఉక్తం హి — ‘ఎష సర్వేషు భూతేషు’ (క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౨) ఇత్యాది । ధ్రువం చ కూటస్థం నిత్యం న పృథివ్యాదివదాపేక్షికం నిత్యత్వమ్ । తత్ ఎవంభూతం బ్రహ్మ ఆత్మానం నిచాయ్య అవగమ్య తమ్ ఆత్మానం మృత్యుముఖాత్ మృత్యుగోచరాదవిద్యాకామకర్మలక్షణాత్ ప్రముచ్యతే వియుజ్యతే ॥