ಯಚ್ಛ್ರೋತ್ರಾದೇರಧಿಷ್ಠಾನಂ ಚಕ್ಷುರ್ವಾಗಾದ್ಯಗೋಚರಮ್ ।
ಸ್ವತೋಽಧ್ಯಕ್ಷಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಂ ಭವಾಮಿ ತತ್ ॥ ೧ ॥
ಕೇನೇಷಿತಮಿತ್ಯಾದಿಕಾಂ ತಲವಕಾರಶಾಖೋಪನಿಷದಂ ವ್ಯಾಚಿಖ್ಯಾಸುರ್ಭಗವಾನ್ಭಾಷ್ಯಕಾರೋಽಹಂಪ್ರತ್ಯಯಗೋಚರಸ್ಯಾಽಽತ್ಮನಃ ಸಂಸಾರಿತ್ವಾದಸಂಸಾರಿಬ್ರಹ್ಮಭಾವಸ್ಯೋಪನಿಷತ್ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಸ್ಯಾಸಂಭವಾನ್ನಿರ್ವಿಷಯತ್ವಾದವ್ಯಾಖ್ಯೇಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹಂಕಾರಸಾಕ್ಷಿಣಃ ಸಂಸಾರಿತ್ವಗ್ರಾಹಕಪ್ರಮಾಣಾವಿಷಯತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಪ್ರತಿಪಾದನೇ ವಿರೋಧಾಸಂಭವಾತ್ಸವಿಷಯತ್ವಾದ್ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯತ್ವಂ ಪ್ರತಿಜಾನೀತೇ –
ಕೇನೇಷಿತಮಿತ್ಯಾದ್ಯೇತಿ ।
ಕಸ್ತರ್ಹಿನವಮಸ್ಯಾಧ್ಯಾಯಸ್ಯಾಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯ್ಯಾ ಸಹ ನಿಯತಪೂರ್ವೋತ್ತರಭಾವಾನುಪಪತ್ತಿಲಭ್ಯಃ ಸಂಬಂಧ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಹೇತುಹೇತುಮದ್ಭಾವಲಕ್ಷಣಸಂಬಂಧಂ ದರ್ಶಯಿತುಂ ವೃತ್ತಮನುವದತಿ –
ಪ್ರಾಗೇತಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕರ್ಮಾಂಗಸಾಮ ಪಾಂಚಭಕ್ತಿಕಂ ಸಾಪ್ತಭಕ್ತಿಕಂ ಚ ತದ್ವಿಷಯಾಣ್ಯುಪಾಸನಾನಿ ಪೃಥಿವ್ಯಾದಿದೃಷ್ಟ್ಯೋಕ್ತಾನಿ । ಪ್ರಾಣದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಗಾಯತ್ರಸಾಮೋಪಾಸನಂ ಚ ।
ಶಿಷ್ಯಾಚಾರ್ಯಸಂತಾನಾವಿಚ್ಛೇದೋ ವಂಶಸ್ತದವಸಾನೇನ ಗ್ರಂಥೇನ ಕಾರ್ಯರೂಪಮೇವ ವಸ್ತೂಕ್ತಂ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ಪ್ರಾಣಾದ್ಯುಪಾಸನಸಹಿತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಸಂಸಾರಫಲತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಾನುಪಯೋಗಾತ್ಕಥಂ ಹೇತುಹೇತುಮದ್ಭಾವಃ ಸಂಬಂಧೋಽಭಿಧಿತ್ಸಿತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ನಿತ್ಯಕರ್ಮಣಾಂ ತಾವಜ್ಜ್ಞಾನೋಪಯೋಗಿತ್ವಂ ಕಥಯತಿ –
ಸರ್ವಮೇತದಿತಿ ।
ಕಾಮ್ಯಾನಾಂ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಾನಾಂ ಚ ಫಲಂ ತದ್ದೋಷದರ್ಶನೇನ ವೈರಾಗ್ಯಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ –
ಸಕಾಮಸ್ಯ ತ್ವಿತಿ ।
ಏತಯೋಃ ಪಥೋರ್ಜ್ಞಾನಕರ್ಣಣೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಕೇನಾಪಿ ಮಾರ್ಗೇಣ ಯೇ ನ ಪ್ರವೃತ್ತಾಸ್ತೇ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಾನುಷ್ಠಾಯಿನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಜಾಯಸ್ವ ಮ್ರಿಯಸ್ವೇತಿ ।
ಪುನಃ ಪುನರ್ಜಾಯಂತೇ ಮ್ರಿಯಂತೇ ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ । ತಿಸ್ರಃ ಪ್ರಜಾ ಜರಾಯುಜಾಂಡಜೋದ್ಭಿಜ್ಜಲಕ್ಷಣಾಃ । ಪಿತೃಯಾಣದೇವಯಾನಲಕ್ಷಣಮಾರ್ಗದ್ವಯಗಮನಮತೀತ್ಯ ಕಷ್ಟಾಮೇವ ಗತಿಮೀಯುಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏವಂ ಕರ್ಮಫಲಮುಕ್ತ್ವಾ ತತೋ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ವಿಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೇಽಧಿಕಾರ ಇತಿ ದರ್ಶಯನ್ಹೇತುಹೇತುಮದ್ಭಾವಮಾಹ –
ವಿಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ತ್ವಿತಿ ।
ಸಾಧ್ಯಸಾಧನಸಂಬಂಧಾದ್ವಿರಕ್ತಸ್ಯೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ತತ್ರ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಯಾದೃಷ್ಟಸ್ಯಾನಿಯತ್ವಮಾಹ –
ಇಹ ಕೃತಾದಿತಿ ।
ಕರ್ಮಫಲಾದ್ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾ ಭವತೀತ್ಯತ್ರಾನ್ಯಸಂವಾದಮಾಹ –
ಕಾಠಕೇ ಚೇತಿ ।
ಆವೃತ್ತಚಕ್ಷುರಿತಿ ।
ಸಾಧ್ಯಸಾಧನಭಾವಾದುಪರತಕರಣಗ್ರಾಮಃ ಚಕ್ಷುರ್ಗ್ರಹಣಸ್ಯೋಪಲಕ್ಷಣಾರ್ಥತ್ವಾತ್ ।
ಅನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಸಿದ್ಧತ್ವಂ ಚಾಽಽಹ –
ಏವಂ ಹೀತಿ ।
ನಾನ್ಯಥೇತಿ ।
ಅವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಬರ್ಹಿರ್ವಿಷಯಾಕ್ಷಿಪ್ತಚೇತಸ ಆತ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸೈವಾನುಪಪನ್ನಾ ಕಥಂಚಿಜ್ಜಾತಾಽಪಿ ನ ಫಲಾವಸಾನಾ ಸ್ಯಾಚ್ಛೂದ್ರಯಾಗಾದಿವದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯದ್ಯಪ್ಯೇವಮುಪನಿಷದಃ ಕರ್ಮಕಾಂಡಸಂಬಂಧೋಽಸ್ತಿ ತಥಾಽಪ್ಯುಪನಿಷಜ್ಜನ್ಯಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜನತ್ವಾನ್ನೋಪನಿಷದೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾರಂಭಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ –
ಏತಸ್ಮಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಸಮುಚ್ಚಯವಾದಿನೋಽಭಿಪ್ರಾಯಂ ಶಂಕತೇ –
ಕರ್ಮಸಹಿತಾದಪೀತಿ ।
ಏಕಾಧ್ಯಯನವಿಧಿಗೃಹೀತತ್ವಾತ್ಕರ್ಮಜ್ಞಾನಕಾಂಡಯೋರೇಕಂ ಫಲಂ ವಾಚ್ಯಂ ತತಃ ಕರ್ಮಸಮುಚ್ಚಿತಾಜ್ಜ್ಞಾನಾತ್ಸನಿದಾನಸಂಸಾರನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಂ ಫಲಂ ಸಿಧ್ಯತೀತಿ ನ ಕರ್ಮಸು ವಿರಕ್ತಸ್ಯೋಪನಿಷದಾರಂಭ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಧ್ಯಯನವಿಧಿಪರಿಗ್ರಹಮಾತ್ರೇಣ ಕರ್ಮಕಾಂಡಸ್ಯ ನ ಮೋಕ್ಷಫಲತ್ವಂ ಕಲ್ಪಯಿತುಂ ಶಕ್ಯಂ ಫಲಾಂತರಾವಗಮವಿರೋಧಾದಿತ್ಯಾಹ –
ನ ವಾಜಾಸನೇಯಕ ಇತಿ ।
ಕಿಂಚ ಯದಿ ಶ್ರುತೇಃ ಕರ್ಮಸಮುಚ್ಚಿತಜ್ಞಾನಂ ವಿಧಿತ್ಸಿತಂ ಸ್ಯಾತ್ತದಾ ಪಾರಿವ್ರಾಜ್ಯಂ ನೋಪದಿಶ್ಯೇತ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಹೇತ್ವಭಿಧಾನೇನ, ತತೋ ನ ಸಮುಚ್ಚಯಃ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥ ಇತ್ಯಾಹ –
ತತ್ರೈವ ಚೇತಿ ।
ಪ್ರಜಾಶಬ್ದಸ್ಯೋಪಲಕ್ಷಣಾರ್ಥತ್ವಮಾದಾಯ ಹೇತ್ವರ್ಥಮಾಹ –
ತತ್ರಾಯಮಿತಿ ।
ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯಾಮೋ ನ ಕಿಮಪ್ಯಾತ್ಮಕಾಮತ್ವಾದೇವೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ತತ್ಫಲಂ ಭುಕ್ತ್ವಾ ಕ್ರಮೇಣ ಮೋಕ್ಷಸಂಭವಾತ್ಕಿಮಿತಿ ಪ್ರಜಾದಿಷ್ವನಾದರ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ನ ಚೇತಿ ।
ಇಷ್ಟೋಽಪ್ಯಯಮಾತ್ಮಲೋಕಃ ಕರ್ಮಣಾ ವಿನಾ ನ ಲಭ್ಯತೇ ಫಲತ್ವಾನ್ಮೋಕ್ಷಸ್ಯಾನ್ಯಥಾಸ್ವಭಾವಮುಕ್ತತ್ವೇ ಬಂಧಮೋಕ್ಷಾವಸ್ಥಯೋರವಿಶೇಷಾಪಾತಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ –
ಸ ಚೇತಿ ।
ಕರ್ಮಮೋಕ್ಷೇ ಕಾರ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದ್ಯಾದೇರಸಂಭವಾತ್ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಾದವಿದ್ಯಾನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಫಲಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯುಪಪತ್ತೇರ್ನ ಕರ್ಮಕಾರ್ಯೋ ಮೋಕ್ಷ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯಾನುಭವಾವಸಾನತಾಸಿದ್ಧಯೇ ಪರೋಕ್ಷನಿಶ್ಚಯಪೂರ್ವಕಃ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಕರ್ತವ್ಯಃ । ಸಿದ್ಧೇ ಚಾನುಭಾವವಸಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನೇ ಸ್ವಭಾವಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸಂನ್ಯಾಸ ಇತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।
ಇತಶ್ಚ ನ ಕರ್ಮಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮತಾನಿಶ್ಚಯಸಮುಚ್ಚಯಃ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥ ಇತ್ಯಾಹ –
ಕರ್ಮಸಹಭಾವಿತ್ವೇತಿ ।
ನನು ಕರ್ಮವದ್ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಿಧಿತೋಽನುಷ್ಠೇಯತ್ವಾದ್ವಿಧೇಶ್ಚ ನಿಯೋಜ್ಯಾದಿಭೇದಾಪೇಕ್ಷಿತ್ವಾತ್ಕಥಂ ಸರ್ವಭೇದದರ್ಶನಪ್ರತ್ಯಸ್ತಮಯ ಉಚ್ಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೇ ಸತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ –
ವಸ್ತುಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇ ಸತೀತಿ ।
ವಿಧಿಜನ್ಯಪ್ರಯತ್ನಭಾವ್ಯೋ ಹಿ ವಿಧಿವಿಷಯ ಉಚ್ಯತೇ ಜ್ಞಾನಂ ನ ತಥೇತಿ ತದ್ವಿಧೇರಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯಸ್ಮತ್ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮತಾನಿಶ್ಚಯಸ್ಯ ಪರೋಕ್ಷಸ್ಯಾಪರೋಕ್ಷಸ್ಯ ವಾ ಕರ್ಮಣಾ ಸಮುಚ್ಚಯೋ ನ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕಸ್ತಸ್ಮಾದಿತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ –
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನರೂಪೇಣ ಪ್ರತಿಪಾದನಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ –
ಶಿಷ್ಯಾಚಾರ್ಯೇತಿ ।
ಆಪನೇಯಾ ಪ್ರಾಪಣೀಯಾ ಹಂತವ್ಯಾ ವಾ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಸಾಧಿಷ್ಠಂ ಶೋಭನತಮಂ ಫಲಂ ಪ್ರಾಪಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।