கேநோபநிஷத்பத³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²ம: க²ண்ட³:
—      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கேந பத³பா⁴ஷ்ய)
 
‘கேநேஷிதம்’ இத்யாத்³யோபநிஷத்பரப்³ரஹ்மவிஷயா வக்தவ்யேதி நவமஸ்யாத்⁴யாயஸ்யாரம்ப⁴: । ப்ராகே³தஸ்மாத்கர்மாண்யஶேஷத: பரிஸமாபிதாநி, ஸமஸ்தகர்மாஶ்ரயபூ⁴தஸ்ய ச ப்ராணஸ்யோபாஸநாந்யுக்தாநி, கர்மாங்க³ஸாமவிஷயாணி ச । அநந்தரம் ச கா³யத்ரஸாமவிஷயம் த³ர்ஶநம் வம்ஶாந்தமுக்தம் கார்யம் । ஸர்வமேதத்³யதோ²க்தம் கர்ம ச ஜ்ஞாநம் ச ஸம்யக³நுஷ்டி²தம் நிஷ்காமஸ்ய முமுக்ஷோ: ஸத்த்வஶுத்³த்⁴யர்த²ம் ப⁴வதி । ஸகாமஸ்ய து ஜ்ஞாநரஹிதஸ்ய கேவலாநி ஶ்ரௌதாநி ஸ்மார்தாநி ச கர்மாணி த³க்ஷிணமார்க³ப்ரதிபத்தயே புநராவ்ருத்தயே ச ப⁴வந்தி । ஸ்வாபா⁴விக்யா த்வஶாஸ்த்ரீயயா ப்ரவ்ருத்த்யா பஶ்வாதி³ஸ்தா²வராந்தா அதோ⁴க³தி: ஸ்யாத் । ‘அதை²தயோ: பதோ²ர்ந கதரேணசந தாநீமாநி க்ஷுத்³ராண்யஸக்ருதா³வர்தீநி பூ⁴தாநி ப⁴வந்தி ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வேத்யேதத்த்ருதீயம் ஸ்தா²நம்’ (சா². உ. 5 । 10 । 8) இதி ஶ்ருதே: ; ‘ப்ரஜா ஹ திஸ்ரோ(அ)த்யாயமீயு:’ (ஐ. ஆ. 2 । 1 । 1), ( ரு. மம். 8 । 101 । 14) இதி ச மந்த்ரவர்ணாத் । விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய து நிஷ்காமஸ்யைவ பா³ஹ்யாத³நித்யாத்ஸாத்⁴யஸாத⁴நஸம்ப³ந்தா⁴தி³ஹக்ருதாத்பூர்வக்ருதாத்³வா ஸம்ஸ்காரவிஶேஷோத்³ப⁴வாத்³விரக்தஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயா ஜிஜ்ஞாஸா ப்ரவர்ததே । ததே³தத்³வஸ்து ப்ரஶ்நப்ரதிவசநலக்ஷணயா ஶ்ருத்யா ப்ரத³ர்ஶ்யதே ‘கேநேஷிதம்’ இத்யாத்³யயா । காட²கே சோக்தம் ‘பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத்ஸ்வயம்பூ⁴ஸ்தஸ்மாத்பராங் பஶ்யதி நாந்தராத்மந் । கஶ்சித்³தீ⁴ர: ப்ரத்யகா³த்மாநமைக்ஷதா³வ்ருத்தசக்ஷுரம்ருதத்வமிச்ச²ந்’ (க. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³ । ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்ப்³ராஹ்மணோ நிர்வேத³மாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந । தத்³விஜ்ஞாநார்த²ம் ஸ கு³ருமேவாபி⁴க³ச்சே²த்ஸமித்பாணி: ஶ்ரோத்ரியம் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம்’ (மு. உ. 1 । 2 । 12) இத்யாத்³யாத²ர்வணே ச । ஏவம் ஹி விரக்தஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயம் விஜ்ஞாநம் ஶ்ரோதும் மந்தும் விஜ்ஞாதும் ச ஸாமர்த்²யமுபபத்³யதே, நாந்யதா² । ஏதஸ்மாச்ச ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாத்ஸம்ஸாரபீ³ஜமஜ்ஞாநம் காமகர்மப்ரவ்ருத்திகாரணமஶேஷதோ நிவர்ததே, ‘தத்ர கோ மோஹ: க: ஶோக ஏகத்வமநுபஶ்யத:’ (ஈ. உ. 7) இதி மந்த்ரவர்ணாத் , ‘தரதி ஶோகமாத்மவித்’ (சா². உ. 7 । 1 । 3) ‘பி⁴த்³யதே ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²ஶ்சி²த்³யந்தே ஸர்வஸம்ஶயா: । க்ஷீயந்தே சாஸ்ய கர்மாணி தஸ்மிந்த்³ருஷ்டே பராவரே’ (மு. உ. 2 । 2 । 9) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யஶ்ச । கர்மஸஹிதாத³பி ஜ்ஞாநாதே³தத்ஸித்⁴யதீதி சேத் , ந ; வாஜஸநேயகே தஸ்யாந்யகாரணத்வவசநாத் । ‘ஜாயா மே ஸ்யாத்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 17) இதி ப்ரஸ்துத்ய ‘புத்ரேணாயம் லோகோ ஜய்யோ நாந்யேந கர்மணா, கர்மணா பித்ருலோகோ வித்³யயா தே³வலோக:’ (ப்³ரு. உ. 1 । 5 । 16) இத்யாத்மநோ(அ)ந்யஸ்ய லோகத்ரயஸ்ய காரணத்வமுக்தம் வாஜஸநேயகே । தத்ரைவ ச பாரிவ்ராஜ்யவிதா⁴நே ஹேதுருக்த: ‘கிம் ப்ரஜயா கரிஷ்யாமோ யேஷாம் நோ(அ)யமாத்மாயம் லோக:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இதி । தத்ராயம் ஹேத்வர்த²: — ப்ரஜாகர்மதத்ஸம்யுக்தவித்³யாபி⁴ர்மநுஷ்யபித்ருதே³வலோகத்ரயஸாத⁴நைரநாத்மலோகப்ரதிபத்திகாரணை: கிம் கரிஷ்யாம: । ந சாஸ்மாகம் லோகத்ரயமநித்யம் ஸாத⁴நஸாத்⁴யமிஷ்டம் , யேஷாமஸ்மாகம் ஸ்வாபா⁴விகோ(அ)ஜோ(அ)ஜரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴யோ ந வர்த⁴தே கர்மணா நோ கநீயாந்நித்யஶ்ச லோக இஷ்ட: । ஸ ச நித்யத்வாந்நாவித்³யாநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேணாந்யஸாத⁴நநிஷ்பாத்³ய: । தஸ்மாத்ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநபூர்வக: ஸர்வைஷணாஸம்ந்யாஸ ஏவ கர்தவ்ய இதி । கர்மஸஹபா⁴வித்வவிரோதா⁴ச்ச ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநஸ்ய । ந ஹ்யுபாத்தகாரகப²லபே⁴த³விஜ்ஞாநேந கர்மணா ப்ரத்யஸ்தமிதஸர்வபே⁴த³த³ர்ஶநஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஷயஸ்ய ஸஹபா⁴வித்வமுபபத்³யதே, வஸ்துப்ராதா⁴ந்யே ஸதி அபுருஷதந்த்ரத்வாத்³ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநஸ்ய । தஸ்மாத்³த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டேப்⁴யோ பா³ஹ்யஸாத⁴நஸாத்⁴யேப்⁴யோ விரக்தஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேயம் ‘கேநேஷிதம்’ இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ப்ரத³ர்ஶ்யதே । ஶிஷ்யாசார்யப்ரஶ்நப்ரதிவசநரூபேண கத²நம் து ஸூக்ஷ்மவஸ்துவிஷயத்வாத்ஸுக²ப்ரதிபத்திகாரணம் ப⁴வதி । கேவலதர்காக³ம்யத்வம் ச த³ர்ஶிதம் ப⁴வதி ॥
‘கேநேஷிதம்’ இத்யாத்³யோபநிஷத்பரப்³ரஹ்மவிஷயா வக்தவ்யேதி நவமஸ்யாத்⁴யாயஸ்யாரம்ப⁴: । ப்ராகே³தஸ்மாத்கர்மாண்யஶேஷத: பரிஸமாபிதாநி, ஸமஸ்தகர்மாஶ்ரயபூ⁴தஸ்ய ச ப்ராணஸ்யோபாஸநாந்யுக்தாநி, கர்மாங்க³ஸாமவிஷயாணி ச । அநந்தரம் ச கா³யத்ரஸாமவிஷயம் த³ர்ஶநம் வம்ஶாந்தமுக்தம் கார்யம் । ஸர்வமேதத்³யதோ²க்தம் கர்ம ச ஜ்ஞாநம் ச ஸம்யக³நுஷ்டி²தம் நிஷ்காமஸ்ய முமுக்ஷோ: ஸத்த்வஶுத்³த்⁴யர்த²ம் ப⁴வதி । ஸகாமஸ்ய து ஜ்ஞாநரஹிதஸ்ய கேவலாநி ஶ்ரௌதாநி ஸ்மார்தாநி ச கர்மாணி த³க்ஷிணமார்க³ப்ரதிபத்தயே புநராவ்ருத்தயே ச ப⁴வந்தி । ஸ்வாபா⁴விக்யா த்வஶாஸ்த்ரீயயா ப்ரவ்ருத்த்யா பஶ்வாதி³ஸ்தா²வராந்தா அதோ⁴க³தி: ஸ்யாத் । ‘அதை²தயோ: பதோ²ர்ந கதரேணசந தாநீமாநி க்ஷுத்³ராண்யஸக்ருதா³வர்தீநி பூ⁴தாநி ப⁴வந்தி ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வேத்யேதத்த்ருதீயம் ஸ்தா²நம்’ (சா². உ. 5 । 10 । 8) இதி ஶ்ருதே: ; ‘ப்ரஜா ஹ திஸ்ரோ(அ)த்யாயமீயு:’ (ஐ. ஆ. 2 । 1 । 1), ( ரு. மம். 8 । 101 । 14) இதி ச மந்த்ரவர்ணாத் । விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய து நிஷ்காமஸ்யைவ பா³ஹ்யாத³நித்யாத்ஸாத்⁴யஸாத⁴நஸம்ப³ந்தா⁴தி³ஹக்ருதாத்பூர்வக்ருதாத்³வா ஸம்ஸ்காரவிஶேஷோத்³ப⁴வாத்³விரக்தஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயா ஜிஜ்ஞாஸா ப்ரவர்ததே । ததே³தத்³வஸ்து ப்ரஶ்நப்ரதிவசநலக்ஷணயா ஶ்ருத்யா ப்ரத³ர்ஶ்யதே ‘கேநேஷிதம்’ இத்யாத்³யயா । காட²கே சோக்தம் ‘பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத்ஸ்வயம்பூ⁴ஸ்தஸ்மாத்பராங் பஶ்யதி நாந்தராத்மந் । கஶ்சித்³தீ⁴ர: ப்ரத்யகா³த்மாநமைக்ஷதா³வ்ருத்தசக்ஷுரம்ருதத்வமிச்ச²ந்’ (க. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³ । ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்ப்³ராஹ்மணோ நிர்வேத³மாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந । தத்³விஜ்ஞாநார்த²ம் ஸ கு³ருமேவாபி⁴க³ச்சே²த்ஸமித்பாணி: ஶ்ரோத்ரியம் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம்’ (மு. உ. 1 । 2 । 12) இத்யாத்³யாத²ர்வணே ச । ஏவம் ஹி விரக்தஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயம் விஜ்ஞாநம் ஶ்ரோதும் மந்தும் விஜ்ஞாதும் ச ஸாமர்த்²யமுபபத்³யதே, நாந்யதா² । ஏதஸ்மாச்ச ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாத்ஸம்ஸாரபீ³ஜமஜ்ஞாநம் காமகர்மப்ரவ்ருத்திகாரணமஶேஷதோ நிவர்ததே, ‘தத்ர கோ மோஹ: க: ஶோக ஏகத்வமநுபஶ்யத:’ (ஈ. உ. 7) இதி மந்த்ரவர்ணாத் , ‘தரதி ஶோகமாத்மவித்’ (சா². உ. 7 । 1 । 3) ‘பி⁴த்³யதே ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²ஶ்சி²த்³யந்தே ஸர்வஸம்ஶயா: । க்ஷீயந்தே சாஸ்ய கர்மாணி தஸ்மிந்த்³ருஷ்டே பராவரே’ (மு. உ. 2 । 2 । 9) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யஶ்ச । கர்மஸஹிதாத³பி ஜ்ஞாநாதே³தத்ஸித்⁴யதீதி சேத் , ந ; வாஜஸநேயகே தஸ்யாந்யகாரணத்வவசநாத் । ‘ஜாயா மே ஸ்யாத்’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 17) இதி ப்ரஸ்துத்ய ‘புத்ரேணாயம் லோகோ ஜய்யோ நாந்யேந கர்மணா, கர்மணா பித்ருலோகோ வித்³யயா தே³வலோக:’ (ப்³ரு. உ. 1 । 5 । 16) இத்யாத்மநோ(அ)ந்யஸ்ய லோகத்ரயஸ்ய காரணத்வமுக்தம் வாஜஸநேயகே । தத்ரைவ ச பாரிவ்ராஜ்யவிதா⁴நே ஹேதுருக்த: ‘கிம் ப்ரஜயா கரிஷ்யாமோ யேஷாம் நோ(அ)யமாத்மாயம் லோக:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இதி । தத்ராயம் ஹேத்வர்த²: — ப்ரஜாகர்மதத்ஸம்யுக்தவித்³யாபி⁴ர்மநுஷ்யபித்ருதே³வலோகத்ரயஸாத⁴நைரநாத்மலோகப்ரதிபத்திகாரணை: கிம் கரிஷ்யாம: । ந சாஸ்மாகம் லோகத்ரயமநித்யம் ஸாத⁴நஸாத்⁴யமிஷ்டம் , யேஷாமஸ்மாகம் ஸ்வாபா⁴விகோ(அ)ஜோ(அ)ஜரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴யோ ந வர்த⁴தே கர்மணா நோ கநீயாந்நித்யஶ்ச லோக இஷ்ட: । ஸ ச நித்யத்வாந்நாவித்³யாநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேணாந்யஸாத⁴நநிஷ்பாத்³ய: । தஸ்மாத்ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநபூர்வக: ஸர்வைஷணாஸம்ந்யாஸ ஏவ கர்தவ்ய இதி । கர்மஸஹபா⁴வித்வவிரோதா⁴ச்ச ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநஸ்ய । ந ஹ்யுபாத்தகாரகப²லபே⁴த³விஜ்ஞாநேந கர்மணா ப்ரத்யஸ்தமிதஸர்வபே⁴த³த³ர்ஶநஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மவிஷயஸ்ய ஸஹபா⁴வித்வமுபபத்³யதே, வஸ்துப்ராதா⁴ந்யே ஸதி அபுருஷதந்த்ரத்வாத்³ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநஸ்ய । தஸ்மாத்³த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டேப்⁴யோ பா³ஹ்யஸாத⁴நஸாத்⁴யேப்⁴யோ விரக்தஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேயம் ‘கேநேஷிதம்’ இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ப்ரத³ர்ஶ்யதே । ஶிஷ்யாசார்யப்ரஶ்நப்ரதிவசநரூபேண கத²நம் து ஸூக்ஷ்மவஸ்துவிஷயத்வாத்ஸுக²ப்ரதிபத்திகாரணம் ப⁴வதி । கேவலதர்காக³ம்யத்வம் ச த³ர்ஶிதம் ப⁴வதி ॥

யச்ச்²ரோத்ராதே³ரதி⁴ஷ்டா²நம் சக்ஷுர்வாகா³த்³யகோ³சரம் ।
ஸ்வதோ(அ)த்⁴யக்ஷம் பரம் ப்³ரஹ்ம நித்யமுக்தம் ப⁴வாமி தத் ॥ 1 ॥

கேநேஷிதமித்யாதி³காம் தலவகாரஶாகோ²பநிஷத³ம் வ்யாசிக்²யாஸுர்ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகாரோ(அ)ஹம்ப்ரத்யயகோ³சரஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஸம்ஸாரித்வாத³ஸம்ஸாரிப்³ரஹ்மபா⁴வஸ்யோபநிஷத்ப்ரதிபாத்³யஸ்யாஸம்ப⁴வாந்நிர்விஷயத்வாத³வ்யாக்²யேயத்வமித்யாஶங்க்யாஹங்காரஸாக்ஷிண: ஸம்ஸாரித்வக்³ராஹகப்ரமாணாவிஷயத்வாத்³ப்³ரஹ்மத்வப்ரதிபாத³நே விரோதா⁴ஸம்ப⁴வாத்ஸவிஷயத்வாத்³வ்யாக்²யேயத்வம் ப்ரதிஜாநீதே –

கேநேஷிதமித்யாத்³யேதி ।

கஸ்தர்ஹிநவமஸ்யாத்⁴யாயஸ்யாஷ்டாத்⁴யாய்யா ஸஹ நியதபூர்வோத்தரபா⁴வாநுபபத்திலப்⁴ய: ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யாஶங்க்ய ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வலக்ஷணஸம்ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயிதும் வ்ருத்தமநுவத³தி –

ப்ராகே³தஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

கர்மாங்க³ஸாம பாஞ்சப⁴க்திகம் ஸாப்தப⁴க்திகம் ச தத்³விஷயாண்யுபாஸநாநி ப்ருதி²வ்யாதி³த்³ருஷ்ட்யோக்தாநி । ப்ராணத்³ருஷ்ட்யா கா³யத்ரஸாமோபாஸநம் ச ।

ஶிஷ்யாசார்யஸந்தாநாவிச்சே²தோ³ வம்ஶஸ்தத³வஸாநேந க்³ரந்தே²ந கார்யரூபமேவ வஸ்தூக்தம் சேத்தர்ஹி ப்ராணாத்³யுபாஸநஸஹிதஸ்ய கர்மண: ஸம்ஸாரப²லத்வாத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாநுபயோகா³த்கத²ம் ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வ: ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி⁴தி⁴த்ஸித இத்யாஶங்க்ய நித்யகர்மணாம் தாவஜ்ஜ்ஞாநோபயோகி³த்வம் கத²யதி –

ஸர்வமேததி³தி ।

காம்யாநாம் ப்ரதிஷித்³தா⁴நாம் ச ப²லம் தத்³தோ³ஷத³ர்ஶநேந வைராக்³யார்த²ம் கத²யதி –

ஸகாமஸ்ய த்விதி ।

ஏதயோ: பதோ²ர்ஜ்ஞாநகர்ணணோர்மத்⁴யே கேநாபி மார்கே³ண யே ந ப்ரவ்ருத்தாஸ்தே ப்ரதிஷித்³தா⁴நுஷ்டா²யிந இத்யர்த²: ।

ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வேதி ।

புந: புநர்ஜாயந்தே ம்ரியந்தே சேத்யர்த²: । திஸ்ர: ப்ரஜா ஜராயுஜாண்ட³ஜோத்³பி⁴ஜ்ஜலக்ஷணா: । பித்ருயாணதே³வயாநலக்ஷணமார்க³த்³வயக³மநமதீத்ய கஷ்டாமேவ க³திமீயு: ப்ராப்தா இத்யர்த²: ।

ஏவம் கர்மப²லமுக்த்வா ததோ விரக்தஸ்ய விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே(அ)தி⁴கார இதி த³ர்ஶயந்ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வமாஹ –

விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய த்விதி ।

ஸாத்⁴யஸாத⁴நஸம்ப³ந்தா⁴த்³விரக்தஸ்யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத்ர நிமித்தஸ்யாத்³ருஷ்டஸ்யாநியத்வமாஹ –

இஹ க்ருதாதி³தி ।

கர்மப²லாத்³விரக்தஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ப⁴வதீத்யத்ராந்யஸம்வாத³மாஹ –

காட²கே சேதி ।

ஆவ்ருத்தசக்ஷுரிதி ।

ஸாத்⁴யஸாத⁴நபா⁴வாது³பரதகரணக்³ராம: சக்ஷுர்க்³ரஹணஸ்யோபலக்ஷணார்த²த்வாத் ।

அந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴த்வம் சா(அ)(அ)ஹ –

ஏவம் ஹீதி ।

நாந்யதே²தி ।

அவிரக்தஸ்ய ப³ர்ஹிர்விஷயாக்ஷிப்தசேதஸ ஆத்மஜிஜ்ஞாஸைவாநுபபந்நா கத²ஞ்சிஜ்ஜாதா(அ)பி ந ப²லாவஸாநா ஸ்யாச்சூ²த்³ரயாகா³தி³வதி³த்யர்த²: ।

யத்³யப்யேவமுபநிஷத³: கர்மகாண்ட³ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸ்தி ததா²(அ)ப்யுபநிஷஜ்ஜந்யஜ்ஞாநஸ்ய நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாந்நோபநிஷதோ³ வ்யாக்²யாரம்ப⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏதஸ்மாச்சேதி ।

ஸமுச்சயவாதி³நோ(அ)பி⁴ப்ராயம் ஶங்கதே –

கர்மஸஹிதாத³பீதி ।

ஏகாத்⁴யயநவிதி⁴க்³ருஹீதத்வாத்கர்மஜ்ஞாநகாண்ட³யோரேகம் ப²லம் வாச்யம் தத: கர்மஸமுச்சிதாஜ்ஜ்ஞாநாத்ஸநிதா³நஸம்ஸாரநிவ்ருத்திலக்ஷணம் ப²லம் ஸித்⁴யதீதி ந கர்மஸு விரக்தஸ்யோபநிஷதா³ரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।

அத்⁴யயநவிதி⁴பரிக்³ரஹமாத்ரேண கர்மகாண்ட³ஸ்ய ந மோக்ஷப²லத்வம் கல்பயிதும் ஶக்யம் ப²லாந்தராவக³மவிரோதா⁴தி³த்யாஹ –

ந வாஜாஸநேயக இதி ।

கிஞ்ச யதி³ ஶ்ருதே: கர்மஸமுச்சிதஜ்ஞாநம் விதி⁴த்ஸிதம் ஸ்யாத்ததா³ பாரிவ்ராஜ்யம் நோபதி³ஶ்யேத ஶ்ருத்யா ஹேத்வபி⁴தா⁴நேந, ததோ ந ஸமுச்சய: ஶ்ருத்யர்த² இத்யாஹ –

தத்ரைவ சேதி ।

ப்ரஜாஶப்³த³ஸ்யோபலக்ஷணார்த²த்வமாதா³ய ஹேத்வர்த²மாஹ –

தத்ராயமிதி ।

கிம் கரிஷ்யாமோ ந கிமப்யாத்மகாமத்வாதே³வேதி ஶேஷ: ।

தத்ப²லம் பு⁴க்த்வா க்ரமேண மோக்ஷஸம்ப⁴வாத்கிமிதி ப்ரஜாதி³ஷ்வநாத³ர இத்யாஶங்க்யாஹ –

ந சேதி ।

இஷ்டோ(அ)ப்யயமாத்மலோக: கர்மணா விநா ந லப்⁴யதே ப²லத்வாந்மோக்ஷஸ்யாந்யதா²ஸ்வபா⁴வமுக்தத்வே ப³ந்த⁴மோக்ஷாவஸ்த²யோரவிஶேஷாபாதாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ சேதி ।

கர்மமோக்ஷே கார்யஸ்யோத்பாத்³யாதே³ரஸம்ப⁴வாத்ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாத³வித்³யாநிவ்ருத்த்யா ப²லப்ரஸித்³த்⁴யுபபத்தேர்ந கர்மகார்யோ மோக்ஷ இத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யாநுப⁴வாவஸாநதாஸித்³த⁴யே பரோக்ஷநிஶ்சயபூர்வக: ஸம்ந்யாஸ: கர்தவ்ய: । ஸித்³தே⁴ சாநுபா⁴வவஸாநே ப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநே ஸ்வபா⁴வப்ராப்த: ஸம்ந்யாஸ இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

இதஶ்ச ந கர்மப்³ரஹ்மாத்மதாநிஶ்சயஸமுச்சய: ஶாஸ்த்ரார்த² இத்யாஹ –

கர்மஸஹபா⁴வித்வேதி ।

நநு கர்மவத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய விதி⁴தோ(அ)நுஷ்டே²யத்வாத்³விதே⁴ஶ்ச நியோஜ்யாதி³பே⁴தா³பேக்ஷித்வாத்கத²ம் ஸர்வபே⁴த³த³ர்ஶநப்ரத்யஸ்தமய உச்யதே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே ஸதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

வஸ்துப்ராதா⁴ந்யே ஸதீதி ।

விதி⁴ஜந்யப்ரயத்நபா⁴வ்யோ ஹி விதி⁴விஷய உச்யதே ஜ்ஞாநம் ந ததே²தி தத்³விதே⁴ரஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

யஸ்மத்ப்ரத்யகா³த்மநோ ப்³ரஹ்மதாநிஶ்சயஸ்ய பரோக்ஷஸ்யாபரோக்ஷஸ்ய வா கர்மணா ஸமுச்சயோ ந ப்ராமாணிகஸ்தஸ்மாதி³த்யுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரஶ்நப்ரதிவசநரூபேண ப்ரதிபாத³நஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

ஶிஷ்யாசார்யேதி ।

ஆபநேயா ப்ராபணீயா ஹந்தவ்யா வா ந ப⁴வதீத்யர்த²: । ஸாதி⁴ஷ்ட²ம் ஶோப⁴நதமம் ப²லம் ப்ராபயதீத்யர்த²: ।