‘நைஷா தர்கேண மதிராபநேயா’ (க. உ. 1 । 2 । 9) இதி ஶ்ருதேஶ்ச । ‘ஆசார்யவாந்புருஷோ வேத³’ (சா². உ. 6 । 14 । 2) ‘ஆசார்யாத்³தை⁴வ வித்³யா விதி³தா ஸாதி⁴ஷ்ட²ம் ப்ராபதி³தி’ (சா². உ. 4 । 9 । 3) ‘தத்³வித்³தி⁴ ப்ரணிபாதேந’ (ப⁴. கீ³. 4 । 34) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிநியமாச்ச கஶ்சித்³கு³ரும் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம் விதி⁴வது³பேத்ய ப்ரத்யகா³த்மவிஷயாத³ந்யத்ர ஶரணமபஶ்யந்நப⁴யம் நித்யம் ஶிவமசலமிச்ச²ந்பப்ரச்சே²தி கல்ப்யதே — கேநேஷிதமித்யாதி³ । கேந இஷிதம் கேந கர்த்ரா இஷிதம் இஷ்டமபி⁴ப்ரேதம் ஸத் மந: பததி க³ச்ச²தி ஸ்வவிஷயம் ப்ரதீதி ஸம்ப³த்⁴யதே । இஷேராபீ⁴க்ஷ்ண்யார்த²ஸ்ய க³த்யர்த²ஸ்ய சேஹாஸம்ப⁴வாதி³ச்சா²ர்த²ஸ்யைவைதத்³ரூபமிதி க³ம்யதே । இஷிதமிதி இட்ப்ரயோக³ஸ்து ச்சா²ந்த³ஸ: । தஸ்யைவ ப்ரபூர்வஸ்ய நியோகா³ர்தே² ப்ரேஷிதமித்யேதத் । தத்ர ப்ரேஷிதமித்யேவோக்தே ப்ரேஷயித்ருப்ரேஷணவிஶேஷவிஷயாகாங்க்ஷா ஸ்யாத் — கேந ப்ரேஷயித்ருவிஶேஷேண, கீத்³ருஶம் வா ப்ரேஷணமிதி । இஷிதமிதி து விஶேஷணே ஸதி தது³ப⁴யம் நிவர்ததே, கஸ்யேச்சா²மாத்ரேண ப்ரேஷிதமித்யர்த²விஶேஷநிர்தா⁴ரணாத் । யத்³யேஷோ(அ)ர்தோ²(அ)பி⁴ப்ரேத: ஸ்யாத் , கேநேஷிதமித்யேதாவதைவ ஸித்³த⁴த்வாத்ப்ரேஷிதமிதி ந வக்தவ்யம் । அபி ச ஶப்³தா³தி⁴க்யாத³ர்தா²தி⁴க்யம் யுக்தமிதி இச்ச²யா கர்மணா வாசா வா கேந ப்ரேஷிதமித்யர்த²விஶேஷோ(அ)வக³ந்தும் யுக்த: । ந, ப்ரஶ்நஸாமர்த்²யாத் ; தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தாத³நித்யாத்கர்மகார்யாத்³விரக்த: அதோ(அ)ந்யத்கூடஸ்த²ம் நித்யம் வஸ்து பு³பு⁴த்ஸமாந: ப்ருச்ச²தீதி ஸாமர்த்²யாது³பபத்³யதே । இதரதா² இச்சா²வாக்கர்மபி⁴ர்தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தஸ்ய ப்ரேரயித்ருத்வம் ப்ரஸித்³த⁴மிதி ப்ரஶ்நோ(அ)நர்த²க ஏவ ஸ்யாத் । ஏவமபி ப்ரேஷிதஶப்³த³ஸ்யார்தோ² ந ப்ரத³ர்ஶித ஏவ । ந ; ஸம்ஶயவதோ(அ)யம் ப்ரஶ்ந இதி ப்ரேஷிதஶப்³த³ஸ்யார்த²விஶேஷ உபபத்³யதே । கிம் யதா²ப்ரஸித்³த⁴மேவ கார்யகரணஸங்கா⁴தஸ்ய ப்ரேஷயித்ருத்வம் , கிம் வா ஸங்கா⁴தவ்யதிரிக்தஸ்ய ஸ்வதந்த்ரஸ்யேச்சா²மாத்ரேணைவ மநஆதி³ப்ரேஷயித்ருத்வம் , இத்யஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் கேநேஷிதம் பததி ப்ரேஷிதம் மந இதி விஶேஷணத்³வயமுபபத்³யதே । நநு ஸ்வதந்த்ரம் மந: ஸ்வவிஷயே ஸ்வயம் பததீதி ப்ரஸித்³த⁴ம் ; தத்ர கத²ம் ப்ரஶ்ந உபபத்³யதே இதி, உச்யதே — யதி³ ஸ்வதந்த்ரம் மந: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திவிஷயே ஸ்யாத் , தர்ஹி ஸர்வஸ்யாநிஷ்டசிந்தநம் ந ஸ்யாத் । அநர்த²ம் ச ஜாநந்ஸங்கல்பயதி । அப்⁴யக்³ரது³:கே² ச கார்யே வார்யமாணமபி ப்ரவர்தத ஏவ மந: । தஸ்மாத்³யுக்த ஏவ கேநேஷிதமித்யாதி³ப்ரஶ்ந: । கேந ப்ராண: யுக்த: நியுக்த: ப்ரேரித: ஸந் ப்ரைதி க³ச்ச²தி ஸ்வவ்யாபாரம் ப்ரதி । ப்ரத²ம இதி ப்ராணவிஶேஷணம் ஸ்யாத் , தத்பூர்வகத்வாத்ஸர்வேந்த்³ரியப்ரவ்ருத்தீநாம் । கேந இஷிதாம் வாசம் இமாம் ஶப்³த³லக்ஷணாம் வத³ந்தி லௌகிகா: । ததா² சக்ஷு: ஶ்ரோத்ரம் ச ஸ்வே ஸ்வே விஷயே க உ தே³வ: த்³யோதநவாந் யுநக்தி நியுங்க்தே ப்ரேரயதி ॥