கேநோபநிஷத்பத³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²ம: க²ண்ட³:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கேந பத³பா⁴ஷ்ய)
 
ந தத்ர சக்ஷுர்க³ச்ச²தி ந வாக்³க³ச்ச²தி நோ மந: ।
ந வித்³மோ ந விஜாநீமோ யதை²தத³நுஶிஷ்யாத் ॥ 3 ॥
யஸ்மாச்ச்²ரோத்ராதே³ரபி ஶ்ரோத்ராத்³யாத்மபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம, அத: ந தத்ர தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி சக்ஷு: க³ச்ச²தி, ஸ்வாத்மநி க³மநாஸம்ப⁴வாத் । ததா² ந வாக் க³ச்ச²தி । வாசா ஹி ஶப்³த³ உச்சார்யமாணோ(அ)பி⁴தே⁴யம் ப்ரகாஶயதி யதா³, ததா³பி⁴தே⁴யம் ப்ரதி வாக்³க³ச்ச²தீத்யுச்யதே । தஸ்ய ச ஶப்³த³ஸ்ய தந்நிர்வர்தகஸ்ய ச கரணஸ்யாத்மா ப்³ரஹ்ம । அதோ ந வாக்³க³ச்ச²தி । யதா²க்³நிர்தா³ஹக: ப்ரகாஶகஶ்சாபி ஸந் ந ஹ்யாத்மாநம் ப்ரகாஶயதி த³ஹதி வா, தத்³வத் । நோ மந: மநஶ்சாந்யஸ்ய ஸங்கல்பயித்ரு அத்⁴யவஸாத்ரு ச ஸத் நாத்மாநம் ஸங்கல்பயத்யத்⁴யவஸ்யதி ச, தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மாத்மேதி । இந்த்³ரியமநோப்⁴யாம் ஹி வஸ்துநோ விஜ்ஞாநம் । தத³கோ³சரத்வாத் ந வித்³ம: தத்³ப்³ரஹ்ம ஈத்³ருஶமிதி । அதோ ந விஜாநீம: யதா² யேந ப்ரகாரேண ஏதத் ப்³ரஹ்ம அநுஶிஷ்யாத் உபதி³ஶேச்சி²ஷ்யாயேத்யபி⁴ப்ராய: । யத்³தி⁴ கரணகோ³சர:, தத³ந்யஸ்மை உபதே³ஷ்டும் ஶக்யம் ஜாதிகு³ணக்ரியாவிஶேஷணை: । ந தஜ்ஜாத்யாதி³விஶேஷணவத்³ப்³ரஹ்ம । தஸ்மாத்³விஷமம் ஶிஷ்யாநுபதே³ஶேந ப்ரத்யாயயிதுமிதி உபதே³ஶே தத³ர்த²க்³ரஹணே ச யத்நாதிஶயகர்தவ்யதாம் த³ர்ஶயதி ॥
ந தத்ர சக்ஷுர்க³ச்ச²தி ந வாக்³க³ச்ச²தி நோ மந: ।
ந வித்³மோ ந விஜாநீமோ யதை²தத³நுஶிஷ்யாத் ॥ 3 ॥
யஸ்மாச்ச்²ரோத்ராதே³ரபி ஶ்ரோத்ராத்³யாத்மபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம, அத: ந தத்ர தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி சக்ஷு: க³ச்ச²தி, ஸ்வாத்மநி க³மநாஸம்ப⁴வாத் । ததா² ந வாக் க³ச்ச²தி । வாசா ஹி ஶப்³த³ உச்சார்யமாணோ(அ)பி⁴தே⁴யம் ப்ரகாஶயதி யதா³, ததா³பி⁴தே⁴யம் ப்ரதி வாக்³க³ச்ச²தீத்யுச்யதே । தஸ்ய ச ஶப்³த³ஸ்ய தந்நிர்வர்தகஸ்ய ச கரணஸ்யாத்மா ப்³ரஹ்ம । அதோ ந வாக்³க³ச்ச²தி । யதா²க்³நிர்தா³ஹக: ப்ரகாஶகஶ்சாபி ஸந் ந ஹ்யாத்மாநம் ப்ரகாஶயதி த³ஹதி வா, தத்³வத் । நோ மந: மநஶ்சாந்யஸ்ய ஸங்கல்பயித்ரு அத்⁴யவஸாத்ரு ச ஸத் நாத்மாநம் ஸங்கல்பயத்யத்⁴யவஸ்யதி ச, தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மாத்மேதி । இந்த்³ரியமநோப்⁴யாம் ஹி வஸ்துநோ விஜ்ஞாநம் । தத³கோ³சரத்வாத் ந வித்³ம: தத்³ப்³ரஹ்ம ஈத்³ருஶமிதி । அதோ ந விஜாநீம: யதா² யேந ப்ரகாரேண ஏதத் ப்³ரஹ்ம அநுஶிஷ்யாத் உபதி³ஶேச்சி²ஷ்யாயேத்யபி⁴ப்ராய: । யத்³தி⁴ கரணகோ³சர:, தத³ந்யஸ்மை உபதே³ஷ்டும் ஶக்யம் ஜாதிகு³ணக்ரியாவிஶேஷணை: । ந தஜ்ஜாத்யாதி³விஶேஷணவத்³ப்³ரஹ்ம । தஸ்மாத்³விஷமம் ஶிஷ்யாநுபதே³ஶேந ப்ரத்யாயயிதுமிதி உபதே³ஶே தத³ர்த²க்³ரஹணே ச யத்நாதிஶயகர்தவ்யதாம் த³ர்ஶயதி ॥

ஸர்பாத்³யத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நரஜ்ஜுவச்ச்²ரோத்ராத்³யத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நசைதந்யம் ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ரோத்ரமித்யாதி³நா லக்ஷிதம் தர்ஹி ரஜ்ஜுவத³தி⁴ஷ்டா²நத்வாத்³விஷயத்வப்ரஸங்க³ இதி ஶங்காம் நிவர்தயதி –

யஸ்மாச்ச்²ரோத்ராதே³ரபீத்யாதி³நா ।

அத்⁴யஸ்தஸ்ய ஹ்யதி⁴ஷ்டா²நமேவ ஸ்வரூபமாத்³யந்தமத்⁴யேஷு தத³வ்யபி⁴சாராத்ஸ்வரூபவிஷயதா ச ந பதா³ர்த²த⁴ர்மஸ்ததோ(அ)ப்ரயோஜகோ(அ)யம் ஹேதுரித்யர்த²: ।

அவிஷயத்வாத்தர்ஹி ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶ்யத்வமபி ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய நாஸ்த்யேவ வாஸ்தவமித்யாஹ –

இந்த்³ரியமநோப்⁴யாம் ஹீதி ।

ப்³ராஹ்மணோ(அ)யமித்யாதி³ ஜாதித: க்ருஷ்ணோ(அ)யமித்யாதி³ கு³ணத: பாசகோ(அ)யமித்யாதி³ க்ரியாதோ ராஜபுருஷ இத்யாதி³ ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷத உபதி³ஶ்யதே । ப்³ரஹ்ம து ந ஜாத்யாதி³மத் । “கேவலோ நிர்கு³ணஶ்ச”(ஶ்வே. உ. 6 । 11) இத்யாதி³ஶ்ருதே: ।

அஜ்ஞேநா(அ)(அ)க³மஸ்ய பே⁴தே³ந ப்ரதிபந்நத்வாத்தத்³த்³ருஷ்ட்யா(அ)(அ)சார்யஸ்யாப்யவித்³யாலேஶோத்த²த்³ருஷ்ட்யா வ்யாவஹாரிக உபதே³ஶ உபபத்³யத ஆக³மதஸ்தஸ்யைவா(அ)(அ)த்மாநம் ப்³ரஹ்மரூபேண லக்ஷயிதும் யோக்³யதாதிஶயவத்த்வாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ –

அத்யந்தமேவேதி ।

வாக்யஸ்ய பதா³ர்தா²ந்வ்யாக்²யாய தாத்பர்யம் த³ர்ஶயிதுமுபக்ரமதே –

யத்³விதி³தம் தத³ல்பமித்யாதி³நா ।

யத்³வேதி³துரந்யத்தத்³விதி³தமவிதி³தம் சேதி த்³வயீ க³தி: । ததோ விதி³தத்வாவிதி³தத்வநிஷேதே⁴ந வேதி³து: ஸ்வரூபம் ப்³ரஹ்மேத்யத்ர தாத்பர்யமாக³மஸ்யேத்யாஹ –

ந ஹ்யந்யஸ்யேதி ॥ 3 ॥