கேநோபநிஷத்பத³பா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கேந பத³பா⁴ஷ்ய)
 
அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴ ।
இதி ஶுஶ்ரும பூர்வேஷாம் யே நஸ்தத்³வ்யாசசக்ஷிரே ॥ 4 ॥
‘ந வித்³மோ ந விஜாநீமோ யதை²தத³நுஶிஷ்யாத்’ (கே. உ. 1 । 3) இதி அத்யந்தமேவோபதே³ஶப்ரகாரப்ரத்யாக்²யாநே ப்ராப்தே தத³பவாதோ³(அ)யமுச்யதே । ஸத்யமேவம் ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴: ப்ரமாணைர்ந பர: ப்ரத்யாயயிதும் ஶக்ய: ; ஆக³மேந து ஶக்யத ஏவ ப்ரத்யாயயிதுமிதி தது³பதே³ஶார்த²மாக³மமாஹ — அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தீ⁴தி । அந்யதே³வ ப்ருத²கே³வ தத் யத்ப்ரக்ருதம் ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஶ்ரோத்ராதீ³த்யுக்தமவிஷயஶ்ச தேஷாம் । தத் விதி³தாத் அந்யதே³வ ஹி । விதி³தம் நாம யத்³விதி³க்ரியயாதிஶயேநாப்தம் விதி³க்ரியாகர்மபூ⁴தம் । க்வசித்கிஞ்சித்கஸ்யசித்³விதி³தம் ஸ்யாதி³தி ஸர்வமேவ வ்யாக்ருதம் விதி³தமேவ ; தஸ்மாத³ந்யதே³வேத்யர்த²: । அவிதி³தமஜ்ஞாதம் தர்ஹீதி ப்ராப்தே ஆஹ — அதோ² அபி அவிதி³தாத் விதி³தவிபரீதாத³வ்யாக்ருதாத³வித்³யாலக்ஷணாத்³வ்யாக்ருதபீ³ஜாத் । அதி⁴ இதி உபர்யர்தே² ; லக்ஷணயா அந்யதி³த்யர்த²: । யத்³தி⁴ யஸ்மாத³தி⁴ உபரி ப⁴வதி, தத்தஸ்மாத³ந்யதி³தி ப்ரஸித்³த⁴ம் । யத்³விதி³தம் தத³ல்பம் மர்த்யம் து³:கா²த்மகம் சேதி ஹேயம் । தஸ்மாத்³விதி³தாத³ந்யத்³ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே த்வஹேயத்வமுக்தம் ஸ்யாத் । ததா² அவிதி³தாத³தீ⁴த்யுக்தே(அ)நுபாதே³யத்வமுக்தம் ஸ்யாத் । கார்யார்த²ம் ஹி காரணமந்யத³ந்யேநோபாதீ³யதே । அதஶ்ச ந வேதி³துரந்யஸ்மை ப்ரயோஜநாயாந்யது³பாதே³யம் ப⁴வதீத்யேவம் விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யதி³தி ஹேயோபாதே³யப்ரதிஷேதே⁴ந ஸ்வாத்மநோ(அ)நந்யத்வாத் ப்³ரஹ்மவிஷயா ஜிஜ்ஞாஸா ஶிஷ்யஸ்ய நிர்வர்திதா ஸ்யாத் । ந ஹ்யந்யஸ்ய ஸ்வாத்மநோ விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்வம் வஸ்துந: ஸம்ப⁴வதீத்யாத்மா ப்³ரஹ்மேத்யேஷ வாக்யார்த²: ; ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 5) ‘ய ஆத்மாபஹதபாப்மா’ (சா². உ. 8 । 7 । 1) ‘யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர:’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தரேப்⁴யஶ்சேதி । ஏவம் ஸர்வாத்மந: ஸர்வவிஶேஷரஹிதஸ்ய சிந்மாத்ரஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மத்வப்ரதிபாத³கஸ்ய வாக்யார்த²ஸ்யாசார்யோபதே³ஶபரம்பரயா ப்ராப்தத்வமாஹ — இதி ஶுஶ்ருமேத்யாதி³ । ப்³ரஹ்ம சைவமாசார்யோபதே³ஶபரம்பரயைவாதி⁴க³ந்தவ்யம் ந தர்கத: ப்ரவசநமேதா⁴ப³ஹுஶ்ருததபோயஜ்ஞாதி³ப்⁴யஶ்ச, இதி ஏவம் ஶுஶ்ரும ஶ்ருதவந்தோ வயம் பூர்வேஷாம் ஆசார்யாணாம் வசநம் ; யே ஆசார்யா: ந: அஸ்மப்⁴யம் தத் ப்³ரஹ்ம வ்யாசசக்ஷிரே வ்யாக்²யாதவந்த: விஸ்பஷ்டம் கதி²தவந்த: தேஷாமித்யர்த²: ॥
அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தி⁴ ।
இதி ஶுஶ்ரும பூர்வேஷாம் யே நஸ்தத்³வ்யாசசக்ஷிரே ॥ 4 ॥
‘ந வித்³மோ ந விஜாநீமோ யதை²தத³நுஶிஷ்யாத்’ (கே. உ. 1 । 3) இதி அத்யந்தமேவோபதே³ஶப்ரகாரப்ரத்யாக்²யாநே ப்ராப்தே தத³பவாதோ³(அ)யமுச்யதே । ஸத்யமேவம் ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴: ப்ரமாணைர்ந பர: ப்ரத்யாயயிதும் ஶக்ய: ; ஆக³மேந து ஶக்யத ஏவ ப்ரத்யாயயிதுமிதி தது³பதே³ஶார்த²மாக³மமாஹ — அந்யதே³வ தத்³விதி³தாத³தோ² அவிதி³தாத³தீ⁴தி । அந்யதே³வ ப்ருத²கே³வ தத் யத்ப்ரக்ருதம் ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஶ்ரோத்ராதீ³த்யுக்தமவிஷயஶ்ச தேஷாம் । தத் விதி³தாத் அந்யதே³வ ஹி । விதி³தம் நாம யத்³விதி³க்ரியயாதிஶயேநாப்தம் விதி³க்ரியாகர்மபூ⁴தம் । க்வசித்கிஞ்சித்கஸ்யசித்³விதி³தம் ஸ்யாதி³தி ஸர்வமேவ வ்யாக்ருதம் விதி³தமேவ ; தஸ்மாத³ந்யதே³வேத்யர்த²: । அவிதி³தமஜ்ஞாதம் தர்ஹீதி ப்ராப்தே ஆஹ — அதோ² அபி அவிதி³தாத் விதி³தவிபரீதாத³வ்யாக்ருதாத³வித்³யாலக்ஷணாத்³வ்யாக்ருதபீ³ஜாத் । அதி⁴ இதி உபர்யர்தே² ; லக்ஷணயா அந்யதி³த்யர்த²: । யத்³தி⁴ யஸ்மாத³தி⁴ உபரி ப⁴வதி, தத்தஸ்மாத³ந்யதி³தி ப்ரஸித்³த⁴ம் । யத்³விதி³தம் தத³ல்பம் மர்த்யம் து³:கா²த்மகம் சேதி ஹேயம் । தஸ்மாத்³விதி³தாத³ந்யத்³ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே த்வஹேயத்வமுக்தம் ஸ்யாத் । ததா² அவிதி³தாத³தீ⁴த்யுக்தே(அ)நுபாதே³யத்வமுக்தம் ஸ்யாத் । கார்யார்த²ம் ஹி காரணமந்யத³ந்யேநோபாதீ³யதே । அதஶ்ச ந வேதி³துரந்யஸ்மை ப்ரயோஜநாயாந்யது³பாதே³யம் ப⁴வதீத்யேவம் விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யதி³தி ஹேயோபாதே³யப்ரதிஷேதே⁴ந ஸ்வாத்மநோ(அ)நந்யத்வாத் ப்³ரஹ்மவிஷயா ஜிஜ்ஞாஸா ஶிஷ்யஸ்ய நிர்வர்திதா ஸ்யாத் । ந ஹ்யந்யஸ்ய ஸ்வாத்மநோ விதி³தாவிதி³தாப்⁴யாமந்யத்வம் வஸ்துந: ஸம்ப⁴வதீத்யாத்மா ப்³ரஹ்மேத்யேஷ வாக்யார்த²: ; ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 5) ‘ய ஆத்மாபஹதபாப்மா’ (சா². உ. 8 । 7 । 1) ‘யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர:’ (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தரேப்⁴யஶ்சேதி । ஏவம் ஸர்வாத்மந: ஸர்வவிஶேஷரஹிதஸ்ய சிந்மாத்ரஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மத்வப்ரதிபாத³கஸ்ய வாக்யார்த²ஸ்யாசார்யோபதே³ஶபரம்பரயா ப்ராப்தத்வமாஹ — இதி ஶுஶ்ருமேத்யாதி³ । ப்³ரஹ்ம சைவமாசார்யோபதே³ஶபரம்பரயைவாதி⁴க³ந்தவ்யம் ந தர்கத: ப்ரவசநமேதா⁴ப³ஹுஶ்ருததபோயஜ்ஞாதி³ப்⁴யஶ்ச, இதி ஏவம் ஶுஶ்ரும ஶ்ருதவந்தோ வயம் பூர்வேஷாம் ஆசார்யாணாம் வசநம் ; யே ஆசார்யா: ந: அஸ்மப்⁴யம் தத் ப்³ரஹ்ம வ்யாசசக்ஷிரே வ்யாக்²யாதவந்த: விஸ்பஷ்டம் கதி²தவந்த: தேஷாமித்யர்த²: ॥

உக்தவாக்யார்தே² லௌகிகதார்கிகமீமாம்ஸகப்ரதிபத்திவிரோத⁴மாஶங்க்ய பரிஹரதி விதி³தாத³ந்யத்வப்ரபஞ்சநாய –

அந்யதே³வ தத்³விதி³தாதி³த்யாதி³நா ।