‘అన్యదేవ తద్విదితాదథో అవిదితాదధి’ (కే. ఉ. ౧ । ౪) ఇత్యనేన వాక్యేన ఆత్మా బ్రహ్మేతి ప్రతిపాదితే శ్రోతురాశఙ్కా జాతా — కథం న్వాత్మా బ్రహ్మ । ఆత్మా హి నామాధికృతః కర్మణ్యుపాసనే చ సంసారీ కర్మోపాసనం వా సాధనమనుష్ఠాయ బ్రహ్మాదిదేవాన్స్వర్గం వా ప్రాప్తుమిచ్ఛతి । తత్తస్మాదన్య ఉపాస్యో విష్ణురీశ్వర ఇన్ద్రః ప్రాణో వా బ్రహ్మ భవితుమర్హతి, న త్వాత్మా ; లోకప్రత్యయవిరోధాత్ । యథాన్యే తార్కికా ఈశ్వరాదన్య ఆత్మేత్యాచక్షతే, తథా కర్మిణోఽముం యజాముం యజేత్యన్యా ఎవ దేవతా ఉపాసతే । తస్మాద్యుక్తం యద్విదితముపాస్యం తద్బ్రహ్మ భవేత్ , తతోఽన్య ఉపాసక ఇతి । తామేతామాశఙ్కాం శిష్యలిఙ్గేనోపలక్ష్య తద్వాక్యాద్వా ఆహ — మైవం శఙ్కిష్ఠాః । యత్ చైతన్యమాత్రసత్తాకమ్ , వాచా — వాగితి జిహ్వామూలాదిష్వష్టసు స్థానేషు విషక్తమాగ్నేయం వర్ణానామభివ్యఞ్జకం కరణమ్ , వర్ణాశ్చార్థసఙ్కేతపరిచ్ఛిన్నా ఎతావన్త ఎవంక్రమప్రయుక్తా ఇతి ; ఎవం తదభివ్యఙ్గ్యః శబ్దః పదం వాగిత్యుచ్యతే ; ‘అకారో వై సర్వా వాక్సైషాస్య స్పర్శాన్తఃస్థోష్మభిర్వ్యజ్యమానా బహ్వీ నానారూపా భవతి’ (ఐ. ఆ. ౨ । ౩ । ౬) ఇతి శ్రుతేః । మితమమితం స్వరః సత్యానృతే ఎష వికారో యస్యాః తయా వాచా పదత్వేన పరిచ్ఛిన్నయా కరణగుణవత్యా — అనభ్యుదితమ్ అప్రకాశితమనభ్యుక్తమ్ । యేన బ్రహ్మణా వివక్షితేఽర్థే సకరణా వాక్ అభ్యుద్యతే చైతన్యజ్యోతిషా ప్రకాశ్యతే ప్రయుజ్యత ఇత్యేతత్ । యత్ ‘వాచో హ వాక్’ (కే. ఉ. ౧ । ౨) ఇత్యుక్తమ్ , ‘వదన్వాక్’ (బృ. ఉ. ౧ । ౪ । ౭) ‘యో వాచమన్తరో యమయతి’ (బృ. ఉ. ౩ । ౭ । ౧౦) ఇత్యాది చ వాజసనేయకే । ‘యా వాక్ పురుషేషు సా ఘోషేషు ప్రతిష్ఠితా కశ్చిత్తాం వేద బ్రాహ్మణః’ ఇతి ప్రశ్నముత్పాద్య ప్రతివచనముక్తమ్ ‘సా వాగ్యయా స్వప్నే భాషతే’ ( ? ) ఇతి । సా హి వక్తుర్వక్తిర్నిత్యా వాక్ చైతన్యజ్యోతిఃస్వరూపా, ‘న హి వక్తుర్వక్తేర్విపరిలోపో విద్యతే’ (బృ. ఉ. ౪ । ౩ । ౨౬) ఇతి శ్రుతేః । తదేవ ఆత్మస్వరూపం బ్రహ్మ నిరతిశయం భూమాఖ్యం బృహత్త్వాద్బ్రహ్మేతి విద్ధి విజానీహి త్వమ్ । యైర్వాగాద్యుపాధిభిః ‘వాచో హ వాక్’ ‘చక్షుషశ్చక్షుః’ ‘శ్రోత్రస్య శ్రోత్రం మనసో మనః’ (కే. ఉ. ౧ । ౨) ‘కర్తా భోక్తా విజ్ఞాతా నియన్తా ప్రశాసితా’ ‘విజ్ఞానమానన్దం బ్రహ్మ’ (బృ. ఉ. ౩ । ౯ । ౭) ఇత్యేవమాదయః సంవ్యవహారా అసంవ్యవహార్యే నిర్విశేషే పరే సామ్యే బ్రహ్మణి ప్రవర్తన్తే, తాన్వ్యుదస్య ఆత్మానమేవ నిర్విశేషం బ్రహ్మ విద్ధీతి ఎవశబ్దార్థః । నేదం బ్రహ్మ యదిదమ్ ఇత్యుపాధిభేదవిశిష్టమనాత్మేశ్వరాది ఉపాసతే ధ్యాయన్తి । తదేవ బ్రహ్మ త్వం విద్ధి ఇత్యుక్తేఽపి నేదం బ్రహ్మ ఇత్యనాత్మనోఽబ్రహ్మత్వం పునరుచ్యతే నియమార్థమ్ అన్యబ్రహ్మబుద్ధిపరిసఙ్ఖ్యానార్థం వా ॥