అన్యదేవ తద్విదితాదథో అవిదితాదధి ।
ఇతి శుశ్రుమ పూర్వేషాం యే నస్తద్వ్యాచచక్షిరే ॥ ౪ ॥
‘న విద్మో న విజానీమో యథైతదనుశిష్యాత్’ (కే. ఉ. ౧ । ౩) ఇతి అత్యన్తమేవోపదేశప్రకారప్రత్యాఖ్యానే ప్రాప్తే తదపవాదోఽయముచ్యతే । సత్యమేవం ప్రత్యక్షాదిభిః ప్రమాణైర్న పరః ప్రత్యాయయితుం శక్యః ; ఆగమేన తు శక్యత ఎవ ప్రత్యాయయితుమితి తదుపదేశార్థమాగమమాహ — అన్యదేవ తద్విదితాదథో అవిదితాదధీతి । అన్యదేవ పృథగేవ తత్ యత్ప్రకృతం శ్రోత్రాదీనాం శ్రోత్రాదీత్యుక్తమవిషయశ్చ తేషామ్ । తత్ విదితాత్ అన్యదేవ హి । విదితం నామ యద్విదిక్రియయాతిశయేనాప్తం విదిక్రియాకర్మభూతమ్ । క్వచిత్కిఞ్చిత్కస్యచిద్విదితం స్యాదితి సర్వమేవ వ్యాకృతం విదితమేవ ; తస్మాదన్యదేవేత్యర్థః । అవిదితమజ్ఞాతం తర్హీతి ప్రాప్తే ఆహ — అథో అపి అవిదితాత్ విదితవిపరీతాదవ్యాకృతాదవిద్యాలక్షణాద్వ్యాకృతబీజాత్ । అధి ఇతి ఉపర్యర్థే ; లక్షణయా అన్యదిత్యర్థః । యద్ధి యస్మాదధి ఉపరి భవతి, తత్తస్మాదన్యదితి ప్రసిద్ధమ్ । యద్విదితం తదల్పం మర్త్యం దుఃఖాత్మకం చేతి హేయమ్ । తస్మాద్విదితాదన్యద్బ్రహ్మేత్యుక్తే త్వహేయత్వముక్తం స్యాత్ । తథా అవిదితాదధీత్యుక్తేఽనుపాదేయత్వముక్తం స్యాత్ । కార్యార్థం హి కారణమన్యదన్యేనోపాదీయతే । అతశ్చ న వేదితురన్యస్మై ప్రయోజనాయాన్యదుపాదేయం భవతీత్యేవం విదితావిదితాభ్యామన్యదితి హేయోపాదేయప్రతిషేధేన స్వాత్మనోఽనన్యత్వాత్ బ్రహ్మవిషయా జిజ్ఞాసా శిష్యస్య నిర్వర్తితా స్యాత్ । న హ్యన్యస్య స్వాత్మనో విదితావిదితాభ్యామన్యత్వం వస్తునః సమ్భవతీత్యాత్మా బ్రహ్మేత్యేష వాక్యార్థః ; ‘అయమాత్మా బ్రహ్మ’ (బృ. ఉ. ౪ । ౪ । ౫) ‘య ఆత్మాపహతపాప్మా’ (ఛా. ఉ. ౮ । ౭ । ౧) ‘యత్సాక్షాదపరోక్షాద్బ్రహ్మ య ఆత్మా సర్వాన్తరః’ (బృ. ఉ. ౩ । ౪ । ౧) ఇత్యాదిశ్రుత్యన్తరేభ్యశ్చేతి । ఎవం సర్వాత్మనః సర్వవిశేషరహితస్య చిన్మాత్రజ్యోతిషో బ్రహ్మత్వప్రతిపాదకస్య వాక్యార్థస్యాచార్యోపదేశపరమ్పరయా ప్రాప్తత్వమాహ — ఇతి శుశ్రుమేత్యాది । బ్రహ్మ చైవమాచార్యోపదేశపరమ్పరయైవాధిగన్తవ్యం న తర్కతః ప్రవచనమేధాబహుశ్రుతతపోయజ్ఞాదిభ్యశ్చ, ఇతి ఎవం శుశ్రుమ శ్రుతవన్తో వయం పూర్వేషామ్ ఆచార్యాణాం వచనమ్ ; యే ఆచార్యాః నః అస్మభ్యం తత్ బ్రహ్మ వ్యాచచక్షిరే వ్యాఖ్యాతవన్తః విస్పష్టం కథితవన్తః తేషామిత్యర్థః ॥
అన్యదేవ తద్విదితాదథో అవిదితాదధి ।
ఇతి శుశ్రుమ పూర్వేషాం యే నస్తద్వ్యాచచక్షిరే ॥ ౪ ॥
‘న విద్మో న విజానీమో యథైతదనుశిష్యాత్’ (కే. ఉ. ౧ । ౩) ఇతి అత్యన్తమేవోపదేశప్రకారప్రత్యాఖ్యానే ప్రాప్తే తదపవాదోఽయముచ్యతే । సత్యమేవం ప్రత్యక్షాదిభిః ప్రమాణైర్న పరః ప్రత్యాయయితుం శక్యః ; ఆగమేన తు శక్యత ఎవ ప్రత్యాయయితుమితి తదుపదేశార్థమాగమమాహ — అన్యదేవ తద్విదితాదథో అవిదితాదధీతి । అన్యదేవ పృథగేవ తత్ యత్ప్రకృతం శ్రోత్రాదీనాం శ్రోత్రాదీత్యుక్తమవిషయశ్చ తేషామ్ । తత్ విదితాత్ అన్యదేవ హి । విదితం నామ యద్విదిక్రియయాతిశయేనాప్తం విదిక్రియాకర్మభూతమ్ । క్వచిత్కిఞ్చిత్కస్యచిద్విదితం స్యాదితి సర్వమేవ వ్యాకృతం విదితమేవ ; తస్మాదన్యదేవేత్యర్థః । అవిదితమజ్ఞాతం తర్హీతి ప్రాప్తే ఆహ — అథో అపి అవిదితాత్ విదితవిపరీతాదవ్యాకృతాదవిద్యాలక్షణాద్వ్యాకృతబీజాత్ । అధి ఇతి ఉపర్యర్థే ; లక్షణయా అన్యదిత్యర్థః । యద్ధి యస్మాదధి ఉపరి భవతి, తత్తస్మాదన్యదితి ప్రసిద్ధమ్ । యద్విదితం తదల్పం మర్త్యం దుఃఖాత్మకం చేతి హేయమ్ । తస్మాద్విదితాదన్యద్బ్రహ్మేత్యుక్తే త్వహేయత్వముక్తం స్యాత్ । తథా అవిదితాదధీత్యుక్తేఽనుపాదేయత్వముక్తం స్యాత్ । కార్యార్థం హి కారణమన్యదన్యేనోపాదీయతే । అతశ్చ న వేదితురన్యస్మై ప్రయోజనాయాన్యదుపాదేయం భవతీత్యేవం విదితావిదితాభ్యామన్యదితి హేయోపాదేయప్రతిషేధేన స్వాత్మనోఽనన్యత్వాత్ బ్రహ్మవిషయా జిజ్ఞాసా శిష్యస్య నిర్వర్తితా స్యాత్ । న హ్యన్యస్య స్వాత్మనో విదితావిదితాభ్యామన్యత్వం వస్తునః సమ్భవతీత్యాత్మా బ్రహ్మేత్యేష వాక్యార్థః ; ‘అయమాత్మా బ్రహ్మ’ (బృ. ఉ. ౪ । ౪ । ౫) ‘య ఆత్మాపహతపాప్మా’ (ఛా. ఉ. ౮ । ౭ । ౧) ‘యత్సాక్షాదపరోక్షాద్బ్రహ్మ య ఆత్మా సర్వాన్తరః’ (బృ. ఉ. ౩ । ౪ । ౧) ఇత్యాదిశ్రుత్యన్తరేభ్యశ్చేతి । ఎవం సర్వాత్మనః సర్వవిశేషరహితస్య చిన్మాత్రజ్యోతిషో బ్రహ్మత్వప్రతిపాదకస్య వాక్యార్థస్యాచార్యోపదేశపరమ్పరయా ప్రాప్తత్వమాహ — ఇతి శుశ్రుమేత్యాది । బ్రహ్మ చైవమాచార్యోపదేశపరమ్పరయైవాధిగన్తవ్యం న తర్కతః ప్రవచనమేధాబహుశ్రుతతపోయజ్ఞాదిభ్యశ్చ, ఇతి ఎవం శుశ్రుమ శ్రుతవన్తో వయం పూర్వేషామ్ ఆచార్యాణాం వచనమ్ ; యే ఆచార్యాః నః అస్మభ్యం తత్ బ్రహ్మ వ్యాచచక్షిరే వ్యాఖ్యాతవన్తః విస్పష్టం కథితవన్తః తేషామిత్యర్థః ॥