పరిపూర్ణపరిజ్ఞానపరితృప్తిమతే సతే ।
విష్ణవే జిష్ణవే తస్యై కృష్ణనామభృతే నమః ॥౧॥

శుద్ధానన్దపదామ్భోజద్వన్ద్వమద్వన్ద్వతాస్పదమ్ ।
నమస్కుర్వే పురస్కర్తుం తత్త్వజ్ఞానమహోదయమ్ ॥౨॥

గౌడపాదీయభాష్యం హి ప్రసన్నమివ లక్ష్యతే ।
తదర్థతోఽతిగమ్భీరం వ్యాకరిష్యే స్వశక్తితః ॥౩॥

పూర్వే యద్యపి విద్వాంసో వ్యాఖ్యానమివ చక్రిరే ।
తథాఽపి మన్దబుద్ధీనాముపకారాయ యత్యతే ॥౪॥

శ్రీ గౌడపాదాచార్యస్య నారాయణప్రసాదతః ప్రతిపన్నాన్ మాణ్డూక్యోపనిషదర్థావిష్కరణపరానపి శ్లోకానాచార్యప్రణీతాన్ వ్యాచిఖ్యాసుర్భగవాన్ భాష్యకారశ్చికీర్షితస్య భాష్యస్యావిఘ్నపరిసమాప్త్యాదిసిద్ధయే పరదేవతాతత్త్వానుస్మరణపూర్వకం తన్నమస్కారరూపం మంగలాచరణం శిష్టాచారప్రమాణకం ముఖతః సమాచరన్నర్థాదపేక్షితమభిధేయాద్యనుబన్ధమపి సూచయతి –

ప్రజ్ఞానేత్యాదినా ।

తత్ర విధిముఖేన వస్తుప్రతిపాదనమితి ప్రక్రియాం ప్రదర్శయతి –

బ్రహ్మ యత్తన్నతోఽస్మీతి ।

అస్మదర్థస్య తదైక్యస్మరణరూపం నమనం సూచయతా బ్రహ్మణస్తదర్థస్య ప్రత్యక్త్వం సూచితమితి తత్త్వమర్థయోరైక్యం విషయో ధ్వనితః। యచ్ఛబ్దస్య ప్రసిద్ధార్థావద్యోతకత్వాద్ వేదాన్తప్రసిద్ధం యద్ బ్రహ్మ తన్నతోఽస్మీతి సమ్బన్ధేన మఙ్గలాచరణమపి శ్రుత్యా క్రియతే । బ్రహ్మణోఽద్వితీయత్వాదేవ జననమరణకారణాభావాదమృతమజమిత్యుక్తమ్ । జననమరణప్రబన్ధస్య సంసారత్వాత్ తన్నిషేధేన స్వతోఽసంసారిత్వం దర్శయతా సంసారానర్థనివృత్తిరిహ ప్రయోజనమితి ద్యోతితమ్ । యద్యద్వితీయం స్వతోఽసంసారి బ్రహ్మ వేదాన్తప్రమాణకం తర్హి కథమవస్థాత్రయవిశిష్టా జీవా భోక్తారోఽనుభూయన్తే, భోజయితా చేశ్వరః శ్రూయతే, భోజ్యం చ విషయజాతం పృథగుపలభ్యతే ।

తదేతదద్వైతే విరుధ్యేతేత్యాశఙ్క్య బ్రహ్మణ్యేవ జీవా జగదీశ్వరశ్చేతి సర్వం కాల్పనికం సమ్భవతీత్యభిప్రేత్యాహ –

ప్రజ్ఞానేతి ।

ప్రకృష్టం జన్మాదివిక్రియావిరహితం కూటస్థం జ్ఞానం జ్ఞప్తిరూపం వస్తు –

ప్రజ్ఞానమ్ ।

తచ్చ బ్రహ్మ । “ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మ”(ఐ. ఉ. ౩ । ౧ । ౩) ఇతి హి శ్రూయతే । తస్యాంశవో రశ్మయో జీవాశ్చిదాభాసాః సూర్యప్రతిబిమ్బకల్పా నిరూప్యమాణా బిమ్బకల్పాద్ బ్రహ్మణో భేదేనాసన్తస్తేషాం ప్రతానా విస్తారాస్తైరపర్యాయమేవాశేషశరీరవ్యాపిభిః ।

తదేవాహ –

స్థిరేతి ।

స్థిరా వృక్షాదయః । చరా మనుష్యాదయః । తేషాం నికరః సమూహస్తం వ్యాప్తుం శీలమేషామితి తథా, తైరితి యావత్ ।

లోకా లోక్యమానా విషయాస్తాన్ వ్యాప్యేతి విషయసమ్బన్ధోక్తిస్తత్ఫలం కథయతి –

భుక్త్వేతి ।

భోగాః సుఖదుఃఖాదిసాక్షాత్కారాస్తేషాం స్థవిష్ఠత్వం స్థూలతమత్వం దేవతానుగృహీతబాహ్యేన్ద్రియద్వారా బుద్ధేస్తత్తద్విషయాకారపరిణామజన్యత్వం తాన్భుక్త్వా స్వపితీతి సమ్బన్ధః। ఎతేన జాగరితం బ్రహ్మణి కల్పితముక్తమ్ ।

తత్రైవ స్వప్నకల్పనాం దర్శయతి –

పునరపీతి ।

జాగ్రద్ధేతుధర్మాధర్మక్షయానన్తర్యం పునః శబ్దార్థః । స్వప్నహేతుకర్మోద్భవే చ సతీత్యపినోచ్యతే । న చ తత్ర బాహ్యానీన్ద్రియాణి స్థూలా విషయాశ్చ సన్తి; కిం తు ధిషణాశబ్దితబుద్ధ్యాత్మానో వాసనాత్మనో విషయా భాసన్తే, తాననుభూయ స్వపితీత్యర్థః ।

తేషాం ప్రాపకముపన్యస్యతి –

కామజన్యానితి ।

కామగ్రహణం కర్మావిద్యయోరుపలక్షణార్థమ్ ।

అవస్థాద్వయకల్పనాం బ్రహ్మణి దర్శయిత్వా తత్రైవ సుషుప్తికల్పనాం దర్శయతి –

పీత్వేతి ।

సర్వే విశేషాః సర్వే విషయాః స్థూలాః సూక్ష్మాశ్చ జాగరితస్వప్నరూపాస్తాన్ పీత్వా స్వాత్మన్యజ్ఞాతే ప్రవిలాప్య స్వపితి కారణభావేన తిష్ఠతీత్యర్థః ।

తత్రాఽఽనన్దప్రాధాన్యమభిప్రేత్య విశినష్టి –

మధురభుగితి ।

అవస్థాత్రయస్య మాయాకృతస్య మిథ్యాభూతస్య ప్రతిబిమ్బకల్పేష్వస్మాసు సమ్బన్ధితామివాఽఽపాద్యాస్మాన్ భోజయద్ బ్రహ్మ వర్తతే । అతో బ్రహ్మణ్యేవావస్థాత్రయమ్ ।

తద్వన్తో జీవాః, మాయావి బ్రహ్మ చ బ్రహ్మణి పరిశుద్ధే పరికల్పితం సర్వమిత్యాహ –

మాయయేతి ।

తస్యైవ బ్రహ్మణోఽవస్థాత్రయాతీతత్వేన విజ్ఞప్తిమాత్రత్వం దర్శయతి –

తురీయమితి ।

చతుర్ణాం పూరణం తురీయమితి వ్యుత్పత్తేర్బ్రహ్మణస్తురీయత్వేన నిర్దేశాత్ప్రాప్తం సద్వితీయత్వమిత్యాశఙ్క్య కల్పితస్థానత్రయసంఖ్యాపేక్షయా తురీయత్వం న సద్వితీయత్వేనేత్యాహ –

మాయేతి ।

మాయావిత్వేన నికృష్టత్వమాశఙ్క్యోక్తమ్ –

పరమితి ।

మాయాద్వారా బ్రహ్మణస్తత్సమ్బన్ధేఽపి స్వరూపద్వారా న తత్సమ్బన్ధోఽస్తీతి కుతో నికృష్టతేత్యర్థః ॥౧॥