ಸ್ಥೂಲಸೂಕ್ಷ್ಮಕಾರಣೋಪಾಧಿಭೇದಾಜ್ಜೀವಭೇದಮಾಶಂಕ್ಯ ಸ್ವರೂಪೈಕ್ಯೇಽಪಿ ಸ್ವತಂತ್ರೋಪಾಧಿಭೇದಮಂತರೇಣ ವಿಶೇಷಣಮಾತ್ರಭೇದಾದವಾಂತರಭೇದೋಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ –

ಏಕ ಏವೇತಿ ।

ಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಪೂರ್ವಮೇವೋಕ್ತತ್ವಾತ್ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಶ್ಲೋಕಸ್ಯ ವಕ್ತವ್ಯಮವಶಿಷ್ಯತೇ ತದಾಹ –

ಪರ್ಯಾಯೇಣೇತಿ ।

ಯದ್ಯಾತ್ಮನಶ್ಚೈತನ್ಯಮಿವ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ಸ್ಥಾನತ್ರಯಂ ನ ತರ್ಹಿ ತದ್ವದೇವ ತಂ ವ್ಯಭಿಚರಿತುಮರ್ಹತಿ, ವ್ಯಭಿಚರತಿ ಚಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಸ್ಥಾನತ್ರಯಂ ಕ್ರಮಾಕ್ರಮಾಭ್ಯಾಂ ತಸ್ಯ ತ್ರಿಸ್ಥಾನತ್ವಾದತಸ್ತದ್ವ್ಯತಿರಿಕ್ತತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ಸಿದ್ಧಮ್ । ಯಃ ಸುಪ್ತಃ ಸೋಽಹಂ ಜಾಗರ್ಮೀತ್ಯನುಸಂಧಾನಾದೇಕತ್ವಂ ತಸ್ಯಾವಗತಮ್ । ಏಕತ್ವೇನ ಹಿ ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ಘಟಾದಾವೇಕತ್ವಮಿಷ್ಯತೇ । ಧರ್ಮಾಧರ್ಮರಾಗದ್ವೇಷಾದಿಮಲಸ್ಯಾವಸ್ಥಾಧರ್ಮತ್ವಾತ್ ತದತಿರೇಕೇ ಶುದ್ಧತ್ವಮಪಿ ಸಿಧ್ಯತಿ । ಸಂಗಸ್ಯಾಪಿ ವೇದ್ಯತ್ವೇನಾವಸ್ಥಾಧರ್ಮತ್ವಾಂಗೀಕಾರಾತ್ ತದತಿರೇಕಿಣಸ್ತದ್ದ್ರಷ್ಟುರಸಂಗತ್ವಮಪಿ ಸಂಗತಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಯುಕ್ತಿಸಿದ್ಧೇಽರ್ಥೇ ಶ್ರುತಿಮುದಾಹರತಿ –

ಮಹಾಮತ್ಸ್ಯಾದೀತಿ ।

ಮಹಾನ್ನಾದೇಯೇನ ಸ್ರೋತಸಾಽಪ್ರಕಂಪ್ಯಗತಿರತಿಬಲೀಯಾಂಸ್ತಿಮಿರುಭೇ ಕೂಲೇ ನದ್ಯಾಃ ಸಂಚರನ್ ಕ್ರಮಸಂಚರಣಾತ್ತಾಭ್ಯಾಮತಿರಿಚ್ಯತೇ । ನ ಚ ತಸ್ಯ ಕೂಲದ್ವಯಗತದೋಷಗುಣವತ್ತ್ವಮ್ । ನ ಚಾಸೌ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಸಜ್ಜತೇ । ನ ಚ ಶ್ಯೇನೋ ವಾ ಸುಪರ್ಣೋ ವಾ ನಭಸಿ ಪರಿಪತನ್ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಪ್ರತಿಹನ್ಯತೇ ತಥೈವಾಯಮಾತ್ಮಾ ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ಥಾನತ್ರಯೇ ಸಂಚರನ್ನುಕ್ತಲಕ್ಷಣೋ ಯುಕ್ತೋಽಂಗೀಕರ್ತುಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥೧॥