ప్రకృతభోక్తృభోగ్యపదార్థద్వయపరిజ్ఞానస్యావాన్తరఫలమాహ –

త్రిష్వితి ।

పూర్వార్థం వ్యాచష్టే –

జాగ్రదాదిష్వితి ।

భోగ్యత్వేనైకత్వేఽపి త్రైవిధ్యమవాన్తరభేదాదున్నేయమ్ ।

భోక్తురేకత్వే హేతుమాహ –

సోఽహమితి ।

యోఽహం సుషుప్తః సోఽహం స్వప్నం ప్రాప్తః । యశ్చ స్వప్నమద్రాక్షం సోఽహమిదానీం జాగర్మీత్యేకత్వం ప్రతిసన్ధీయతే । న చ తత్ర బాధకమస్తి । తద్ యుక్తం భోక్తురేకత్వమిత్యర్థః ।

కిం చాజ్ఞానం తత్కార్యం చ ప్రతి ప్రాజ్ఞాదిషు ద్రష్టృత్వస్యావిశిష్టత్వాద్ ద్రష్టృభేదే చ ప్రమాణాభావాద్ యుక్తం తదేకత్వమిత్యాహ –

ద్రష్టృత్వేతి ।

ద్వితీయార్థం విభజతే –

యో వేదేతి ।

కథమేతావతా భోగప్రయుక్తదోషరాహిత్యం, తత్రాఽఽహ –

భోజ్యస్యేతి ।

యద్యపి భోక్తురేకస్యైవ సర్వం భోగ్యమిత్యవగతం తథాఽపి కథం సర్వం భుఞ్జానో భోగప్రయుక్తదోషవాన్న భవతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ –

న హీతి ।

ఉక్తమర్థం దృష్టాన్తేన స్పష్టయతి –

న హ్యగ్నిరితి ।

స్వవిషయాన్ కాష్ఠాదీన్ దగ్ధ్వా న హీయతే వర్ధతే వాఽగ్నిరితి సమ్బన్ధః ॥౫॥