యథా తథా వాఽస్తు సృష్టిస్తస్యాస్తు కిం ప్రయోజనమిత్యత్ర వికల్పద్వయమాహ –
భోగార్థమితి ।
సిద్ధాన్తమాహ –
దేవస్యేతి ।
కః స్వభావో నామేత్యుక్తే నైసర్గికోఽపరోక్షో మాయాశబ్దార్థస్తస్యేత్యాహ –
అయమితి ।
సర్వపక్షాణామపవాదం సూచయతి –
ఆప్తేతి ।
దేవస్య పరమేశ్వరస్య స్వభావః సృష్టిరితి స్వభావపక్షం నైసర్గికమాయావినిర్మితా సృష్టిరితి మతం సిద్ధాన్తత్వేనాఽఽశ్రిత్య చతుర్థపాదేన దూషణముచ్యతే పక్షయోరనయోరితి యోజ్యమ్। ఈశ్వరస్యేశ్వరత్వఖ్యాపనం సృష్టిరిత్యేకః పక్షః । స్వప్నసరూపా మాయాసరూపా వా సృష్టిరితి పక్షద్వయమీశ్వరస్య సత్యసఙ్కల్పస్య సృష్టిరితి పక్షాన్తరమ్ । కాలాదేవ జగతః సృష్టిర్నేశ్వరాత్ । ఈశ్వరస్తూదాసీనః । తత్ర వికల్పాన్తరం భోగార్థం క్రీడార్థం వా సృష్టిరితి ఫలగతం చ వికల్పద్వయమ్ ।
తేషామేతేషాం సర్వేషామేవ పక్షాణాం దూషణం చతుర్థపాదేనోక్తమితి పక్షాన్తరమాహ –
సర్వేషామితి ।
నో ఖల్వాప్తకామస్య పరస్యాఽఽత్మనో మాయాం వినా విభూతిఖ్యాపనముపయుజ్యతే । న చ స్వప్నమాయాభ్యాం సారూప్యమన్తరేణ స్వప్నమాయాసృష్టిరేష్టుం శక్యతే । అవస్తునోరేవ తయోస్తచ్ఛబ్దప్రయోగాత్ । న చ పరమానన్దస్వభావస్య పరస్య వినా మాయామిచ్ఛా సఙ్గచ్ఛతే । న హి తస్య స్వతోఽవిక్రియస్యేచ్ఛాదిభాక్త్వం యుక్తమ్ । న చ మాయామన్తరేణ భోగక్రీడే తస్యోపపద్యేతే । తతో మాయామయీ భగవః సృష్టిరిత్యర్థః ।
యదుక్తం కాలాత్ప్రసూతిం భూతానామితి తత్రాఽఽహ –
న హీతి ।
అధిష్ఠానభూతరజ్జ్వాదీనాం స్వభావశబ్దితస్వాజ్ఞానాదేవ సర్పాద్యాభాసత్వం తథా పరస్య స్వమాయాశక్తివశాదాకాశాద్యాభాసత్వమ్। ‘ఆత్మన ఆకాశః సంభూత’(తై. ఉ. ౨ । ౧। ౧) ఇత్యాదిశ్రుతేః । న తు కాలస్య భూతకారణత్వం ప్రమాణాభావాదిత్యర్థః ॥౯॥