மாண்டூ³க்யோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (மாண்டூ³க்ய)
 
நாத்மாநம் ந பரம் சைவ ந ஸத்யம் நாபி சாந்ருதம் ।
ப்ராஜ்ஞ: கிஞ்சந ஸம்வேத்தி துர்யம் தத்ஸர்வத்³ருக்ஸதா³ ॥ 12 ॥
கத²ம் புந: காரணப³த்³த⁴த்வம் ப்ராஜ்ஞஸ்ய துரீயே வா தத்த்வாக்³ரஹணாந்யதா²க்³ரஹணலக்ஷணௌ ப³ந்தௌ⁴ ந ஸித்⁴யத இதி ? யஸ்மாத் — ஆத்மாநம் , விலக்ஷணம் , அவித்³யாபீ³ஜப்ரஸூதம் வேத்³யம் பா³ஹ்யம் த்³வைதம் — ப்ராஜ்ஞோ ந கிஞ்சந ஸம்வேத்தி, யதா² விஶ்வதைஜஸௌ ; ததஶ்சாஸௌ தத்த்வாக்³ரஹணேந தமஸா அந்யதா²க்³ரஹணபீ³ஜபூ⁴தேந ப³த்³தோ⁴ ப⁴வதி । யஸ்மாத் துர்யம் தத்ஸர்வத்³ருக்ஸதா³ துரீயாத³ந்யஸ்யாபா⁴வாத் ஸர்வதா³ ஸதை³வ ப⁴வதி, ஸர்வம் ச தத்³த்³ருக்சேதி ஸர்வத்³ருக் ; தஸ்மாந்ந தத்த்வாக்³ரஹணலக்ஷணம் பீ³ஜம் । தத்ர தத்ப்ரஸூதஸ்யாந்யதா²க்³ரஹணஸ்யாப்யத ஏவாபா⁴வ: । ந ஹி ஸவிதரி ஸதா³ப்ரகாஶாத்மகே தத்³விருத்³த⁴மப்ரகாஶநமந்யதா²ப்ரகாஶநம் வா ஸம்ப⁴வதி, ‘ந ஹி த்³ரஷ்டுர்த்³ருஷ்டேர்விபரிலோபோ வித்³யதே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 23) இதி ஶ்ருதே: । அத²வா, ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நயோ: ஸர்வபூ⁴தாவஸ்த²: ஸர்வவஸ்துத்³ருகா³பா⁴ஸஸ்துரீய ஏவேதி ஸர்வத்³ருக்ஸதா³, ‘நாந்யத³தோ(அ)ஸ்தி த்³ரஷ்ட்ரு’ (ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 11) இத்யாதி³ஶ்ருதே: ॥

ப்ராஜ்ஞஸ்ய காரணப³த்³த⁴த்வம் ஸாத⁴யதி –

நா(அ)(அ)த்மாநமிதி ।

துரீயஸ்ய கார்யகாரணாப்⁴யாமஸம்ஸ்ப்ருஷ்டத்வம் ஸ்பஷ்டயதி –

துர்யமிதி ।

ஶ்லோகவ்யாவர்த்யாமாஶங்காமாஹ –

கத²மிதி ।

வாஶப்³தா³த் கத²மித்யஸ்யாநுவ்ருத்தி: ஸூச்யதே ।

ப்ரத²மசோத்³யோத்தரத்வேந பாத³த்ரயம் வ்யாசஷ்டே –

யஸ்மாதி³தி ।

விலக்ஷணமநாத்மாநமிதி யாவத் । அந்ருதமித்யஸ்ய வ்யாக்²யாநமவித்³யாபீ³ஜப்ரஸூதமிதி । த்³வைதம் த்³விதீயமஸத்யமித்யர்த²: ।

வைத⁴ம்யோதா³ஹரணம் –

யதே²தி ।

ப்ராஜ்ஞஸ்ய விபா⁴க³விஜ்ஞாநாபா⁴வே ப²லமாஹ –

ததஶ்சேதி ।

யதோ²க்தே தமஸி கார்யலிங்க³மநுமாநம் ஸூசயதி –

அந்யதே²தி ।

த்³விதீயம் சோத்³யம் சதுர்த²பாத³வ்யாக்²யாநேந ப்ரத்யாக்²யாதி –

யஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

ஸதை³வ துரீயாத³ந்யஸ்யாபா⁴வாத் துரீயமேவ ஸர்வம் தச்ச ஸதா³ த்³ருக்³ரூபமிதி யஸ்மாத் தஸ்மாதி³தி யோஜநா । தத்ரேதி பரிபூர்ணம் சிதே³கதாநம் துரீயம் பராம்ருஶ்யதே ।

அத ஏவேதி ।

காரணாபா⁴வே கார்யாநுபபத்தேரித்யர்த²: ।

துரீயே தத்த்வாக்³ரஹணாந்யதா²க்³ரஹணயோரஸம்ப⁴வம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸாத⁴யதி –

ந ஹீதி ।

யத்து துரீயஸ்ய ஸதா³ த்³ருகா³த்மத்வமுக்தம் தத்ர ப்ரமாணமாஹ –

ந ஹி த்³ரஷ்டுரிதி ।

சதுர்த²பாத³ம் ப்ரகாராந்தரேண யோஜயதி –

அத² வேதி ।

தத்ராபி ஶ்ருதிமநுகூலயதி –

நாந்யதி³தி ॥12॥