மாண்டூ³க்யோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (மாண்டூ³க்ய)
 
அந்யதா² க்³ருஹ்ணத: ஸ்வப்நோ நித்³ரா தத்த்வமஜாநத: ।
விபர்யாஸே தயோ: க்ஷீணே துரீயம் பத³மஶ்நுதே ॥ 15 ॥
கதா³ துரீயே நிஶ்சிதோ ப⁴வதீத்யுச்யதே — ஸ்வப்நஜாக³ரிதயோ: அந்யதா² ரஜ்ஜ்வாம் ஸர்பவத் க்³ருஹ்ணத: தத்த்வம் ஸ்வப்நோ ப⁴வதி ; நித்³ரா தத்த்வமஜாநத: திஸ்ருஷ்வவஸ்தா²ஸு துல்யா । ஸ்வப்நநித்³ரயோஸ்துல்யத்வாத்³விஶ்வதைஜஸயோரேகராஶித்வம் । அந்யதா²க்³ரஹணப்ராதா⁴ந்யாச்ச கு³ணபூ⁴தா நித்³ரேதி தஸ்மிந்விபர்யாஸ: ஸ்வப்ந: । த்ருதீயே து ஸ்தா²நே தத்த்வாக்³ரஹணலக்ஷணா நித்³ரைவ கேவலா விபர்யாஸ: । அத: தயோ: கார்யகாரணஸ்தா²நயோ: அந்யதா²க்³ரஹணதத்த்வாக்³ரஹணலக்ஷணவிபர்யாஸே கார்யகாரணப³ந்த⁴ரூபே பரமார்த²தத்த்வப்ரதிபோ³த⁴த: க்ஷீணே துரீயம் பத³மஶ்நுதே ; ததா³ உப⁴யலக்ஷணம் ப³ந்த⁴நம் தத்ராபஶ்யம்ஸ்துரீயே நிஶ்சிதோ ப⁴வதீத்யர்த²: ॥

கதா³ தர்ஹி ஸ்வப்நோ ப⁴வதீத்யபேக்ஷாயாமாஹ –

அந்யதே²தி ।

நித்³ரா தர்ஹி கதே³தி ஸந்தி³ஹாநம் ப்ரத்யாஹ –

நித்³ரேதி ।

துரீயப்ரதிபத்திஸமயம் ஸங்கி³ரதே –

விபர்யாஸ இதி ।

ஶ்லோகவ்யாவர்த்யாமாகாங்க்ஷாம் த³ர்ஶயதி –

கதே³தி ।

கதா³ ஸ்வப்நநிஷ்டோ² ப⁴வதி, கதா³ நித்³ராநிஷ்ட²: ஸ்யாதி³த்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ப்ரஶ்நத்ரயஸ்யோத்தரம் ஶ்லோகேந த³ர்ஶயதி –

உச்யத இதி ।

தத்ர கதா³ ஸ்வப்நோ ப⁴வதீதி ப்ரஶ்நம் பரிஹரதி –

ஸ்வப்நேதி ।

அவஸ்தா²த்³வயே ஸ்வப்நத்³ரஷ்டுரித்யர்த²: ।

த்³விதீயம் ப்ரஶ்நம் ஸமாத⁴த்தே –

நித்³ரேதி।

விஶ்வாதி³ஷு த்ரிஷு தயோரிதி த்³விவசநம் கத²மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வப்நநித்³ரயோரிதி ।

விஶ்வதைஜஸாவேகோ ராஶி: । ப்ராஜ்ஞோ த்³விதீய: । தத: ஶ்லோகே த்³விவசநமவிருத்³த⁴மித்யர்த²: ।

ப்ரத²மே ராஶௌ விபர்யாஸஸ்வரூபம் கத²யதி –

அந்யதே²தி ।

த்³விதீயே ராஶௌ விபர்யாஸவிஶேஷம் த³ர்ஶயதி –

த்ருதீயே த்விதி ।

த்³விதீயார்த⁴க³தாந்யக்ஷராணி வ்யாகரோதி –

அத இதி ।

த்³விவசநஸ்யோபபந்நத்வாத்³ விபர்யாஸஸ்ய ச விபா⁴கே³ந நிர்தா⁴ரிதத்வாதி³த்யர்த²: ।

த்ருதீயம் ப்ரஶ்நம் ப்ரதிவித⁴த்தே –

ததே³தி ।

தத்த்வப்ரபோ³தா⁴த்³விபர்யாஸக்ஷயாவஸ்தா²யாமித்யர்த²: ॥15॥