మాణ్డూక్యోపనిషద్భాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (మాణ్డూక్య)
 
అకారో నయతే విశ్వముకారశ్చాపి తైజసమ్ ।
మకారశ్చ పునః ప్రాజ్ఞం నామాత్రే విద్యతే గతిః ॥ ౨౩ ॥
యథోక్తైః సామాన్యైః ఆత్మపాదానాం మాత్రాభిః సహ ఎకత్వం కృత్వా యథోక్తోఙ్కారం ప్రతిపద్యతే యో ధ్యాయీ, తమ్ అకారః నయతే విశ్వం ప్రాపయతి । అకారాలమ్బనమోఙ్కారం విద్వాన్వైశ్వానరో భవతీత్యర్థః । తథా ఉకారః తైజసమ్ ; మకారశ్చాపి పునః ప్రాజ్ఞమ్ , చ - శబ్దాన్నయత ఇత్యనువర్తతే । క్షీణే తు మకారే బీజభావక్షయాత్ అమాత్రే ఓఙ్కారే గతిః న విద్యతే క్వచిదిత్యర్థః ॥

పూర్వోక్తసామాన్యజ్ఞానవతో ధ్యాననిష్ఠస్య ఫలవిభాగం దర్శయతి –

అకార ఇతి ।

యత్ర తు పాదానాం మాత్రాణాం చ విభాగో నాస్తి తస్మిన్నోఙ్కారే తురీయాత్మని వ్యవస్థితస్య ప్రాప్తృప్రాప్తవ్యప్రాప్తివిభాగో నాస్తీత్యాహ –

నామాత్ర ఇతి ।

ఓఙ్కారధ్యాయినమకారో విశ్వం ప్రాపయతీత్యుక్తమయుక్తమ్ । విశ్వప్రాప్తేర్ధ్యానమన్తరేణ సిద్ధత్వాత్ ।

అకారస్య చాధ్యేయస్యోక్తఫలప్రాపకత్వాయోగదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ –

అకారేతి ।

తదాలమ్బనం తత్ప్రధానమితి యావత్ ।

అకారప్రధానమోఙ్కారం ధాయతో యథా వైశ్వానరప్రాప్తిస్తథోకారప్రధానం తమేవ ధ్యాయతస్తైజసహిరణ్యగర్భప్రాప్తిర్భవతీత్యాహ –

యథేతి ।

యశ్చ మకారప్రధానమోఙ్కారం ధ్యాయతి తస్య ప్రాజ్ఞావ్యాకృతప్రాప్తిర్యుక్తేత్యాహ –

మకారశ్చేతి ।

క్రియాపదానువృత్తిరుభయత్ర వివక్షితా ।

చతుర్థపాదం వ్యాచష్టే –

క్షీణే త్వితి ।

స్థూలప్రపఞ్చో జాగరితం విశ్వశ్చేత్యేతత్త్రితయమకారమాత్రం, సూక్ష్మప్రపఞ్చః స్వప్నస్తైజసశ్చైతత్త్రితయముకారమాత్రం, ప్రపఞ్చద్వయకారణం సుషుప్తం ప్రాజ్ఞశ్చేత్యేతత్త్రితయం మకారమాత్రమ్ । తత్రాపి పూర్వం పూర్వముత్తరోత్తరభావమాపద్యతే । తదేతం సర్వమోఙ్కారమాత్రమితి ధ్యాత్వా స్థితస్య యదేతావన్తం కాలమోమితిరూపేణ ప్రతిపన్నం తత్పరిశుద్ధం బ్రహ్మైవేత్యాచార్యోపదేశసముత్థసమ్యగ్జ్ఞానేన పూర్వోక్తసర్వవిభాగనిమిత్తాజ్ఞానస్య మకారత్వేన గృహీతస్య క్షయే బ్రహ్మణ్యేవ శుద్ధే పర్యవసితస్య న క్వచిద్ గతిరుపపద్యతే పరిచ్ఛేదాభావాదిత్యర్థః ॥౨౩॥