தஸ்ய ச ஸர்வாத்மத்வேநா(அ)(அ)த்மவத்தத்கார்யத்வவ்யாகா⁴தாதி³தி மந்வாந: ஸந் ப்ரத²மப்ரகரணார்த²ம் ப்ராகு³க்தமாக்ஷிபதி –
கத²மிதி ।
ந வயமநுமாநாவஷ்டம்பா⁴தோ³ங்காரநிர்ணயமாத்மப்ரதிபத்த்யுபாயமப்⁴யுபக³ச்சா²மோ யேந வ்யாப்த்யபா⁴வோ தோ³ஷமாவஹேத் ।
கிம் து ஶ்ருதிப்ராமாண்யாத்தந்நிர்ணயஸ்தத்³தீ⁴ஹேதுரிதி பரிஹரதி –
உச்யத இதி ।
தத்ர ம்ருத்யுநா நசிகேதஸம் ப்ரத்யோமித்யேததி³த்யநேந வாக்யேந ப்³ரஹ்மத்வேநோமித்யேதது³பதி³ஷ்டம் । ஸமாஹிதேநோங்காரோச்சாரணே யச்சைதந்யம் ஸ்பு²ரதி ததோ³ங்காரஸாமீப்யாதே³வ ஶாகா²சந்த்³ரந்யாயேநோங்காரஶப்³தே³ந லக்ஷ்யதே ।
யேந லக்ஷணயோங்காரநிர்ணயோ ப்³ரஹ்மதீ⁴ஹேதுரிதி விவக்ஷித்வா ஶ்ருதிமுதா³ஹரதி –
ஓமித்யேததி³தி ।
ப்ரதிமாயாம் விஷ்ணுபு³த்³தி⁴வதோ³ங்காரோ ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யோபஸ்யமாநோ ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யுபாயோ ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்ய வாக்யாந்தரம் பட²தி –
ஏததா³லம்ப³நமிதி ।
கிம் சாயமோங்காரோ யதா³ பராபரப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யோபாஸ்யதே ததா³ தஜ்ஜ்ஞாநோபாயதாமுபாரோஹதீதி மத்வா புந: ஶ்ருதிம ப்ரத³ர்ஶயதி –
ஏதத்³வா இதி ।
கிம் ச ஸமாதி⁴நிஷ்டோ² யதா³ ஓமித்யுச்சார்யா(அ)(அ)த்மாநமநுஸம்த⁴த்தே ததா³ ஸ்தூ²லமகாரமுகாரே ஸூக்ஷ்மே தம் ச காரணே மகாரே தமபி கார்யகாரணாதீதே ப்ரத்யகா³த்மந்யுபஸம்ஹ்ருத்ய தந்நிஷ்டோ² ப⁴வதீத்யநேந ப்ரகாரேணோங்காரஸ்ய தத்ப்ரதிபத்த்யுபாயதேதி விதா⁴ந்தரேணா(அ)(அ)ஹ –
ஓமித்யாத்மாநமிதி ।
கிம் ச யோ(அ)யம் ஸ்தா²ணு: ஸ புமாநிதிவத்³யதே³ததோ³மித்யுச்யதே தத்³ப்³ரஹ்மேதி பா³தா⁴யாம் ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந ஸமாஹிதோ ப்³ரஹ்ம போ³த்⁴யதே ।
ததா² ச யுக்தமோங்காரஸ்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஹேதுத்வமித்யாஹ –
ஓமிதி ப்³ரஹ்மேதி ।
கிம் ச ஸர்வாஸ்பத³த்வாதோ³ங்காரஸ்ய ப்³ரஹ்மணஶ்ச ததா²த்வாதே³கலக்ஷணத்வாத³ந்யத்வாஸித்³தே⁴ரோங்காரப்ரதிபத்திர்ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்தரேவேத்யாஹ –
ஓங்கார ஏவேதி ।
‘ஓமிதீத³ம் ஸர்வம்’(தை. உ. 1 । 8 । 1) இத்யாதி³வாக்யாந்தரஸம்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³மித்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யோ ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யுபாயத்வமோங்காரஸ்ய ப்ரமிதமிதி ஶேஷ: ।
நநு ஸ்வாநுக³தப்ரதிபா⁴ஸே ஸந்மாத்ரே சிதா³த்மநி ப்ராணாதி³விகல்பஸ்ய கல்பிதத்வாதா³த்மந: ஸர்வாஸ்பத³த்வம், ந புநரோங்காரஸ்ய தத³ஸ்த்யநநுக³மாதி³தி, தத்ரா(அ)(அ)ஹ –
ரஜ்ஜ்வாதி³ரிவேதி ।
யதா² ரஜ்ஜு: ஶுக்திரித்யாதி³ரதி⁴ஷ்டா²நவிஶேஷ: ஸர்போ ரஜதமித்யாதி³விகல்பஸ்யா(அ)(அ)ஸ்பதோ³(அ)ப்⁴யுபக³ம்யதே யதை²ஷ த்³ருஷ்டாந்தஸ்ததை²வ ப்ராணாதி³ராத்மவிகல்போ யஸ்தத்³விஷய: ஸர்வோ வாக்ப்ரபஞ்சோ யதோ²க்தோங்காரமாத்ராத்மகஸ்ததா³ஸ்பதோ³ க³ம்யதே । ந ச ஜக³த்யோங்காரஸ்யாநநுக³ம: । ஓங்காரேண ஸர்வா வாக் ஸம்த்ருண்ணேதி ஶ்ருதே: । அதோ யுக்தமோங்காரஸ்ய ஸர்வாஸ்பத³த்வமித்யர்த²: ।
நந்வர்த²ஜாதஸ்யா(அ)(அ)த்மாஸ்பத³த்வாதோ³ங்காராஸ்பத³த்வாச்ச வாக்ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ராப்தமாஸ்பத³த்³வயத்வமிதி, நேத்யாஹ –
ஸ சேதி ।
ஆத்மவாசகத்வே(அ)பி நாஸ்த்யோங்காரஸ்யா(அ)(அ)த்மமாத்ரத்வம் தத்³வாசகஸ்ய தந்மாத்ரத்வமிதி வ்யாப்த்யபா⁴வாத், ப்ராணாதே³ராத்மவிகல்பஸ்யாபி⁴தா⁴நவ்யதிரேகத³ர்ஶநாதி³த்யாஶங்க்யாஹ –
ஓங்காரேதி ।
தஸ்ய விகார: ஸர்வோ வாக்³விஶேஷ:, ‘அகாரோ வை ஸர்வா வாக்’(ஐ. ஆ. 2 । 3 । 7) இதி ஶ்ருதே:, ஓங்காரஸ்ய ச தத்ப்ரதா⁴நத்வாத், தேந ப்ராணாதி³ஶப்³தே³ந வாச்ய: ப்ரணாதி³ராத்மவிகல்ப: ஸர்வ: ஸ்வாபி⁴தா⁴நவ்யதிரேகேண நாஸ்தி; தச்சாபி⁴தா⁴நம் ப்ராணாதி³ஶப்³த³விஶேஷாத்மகமோங்காரவிகாபபூ⁴தமோங்காராதிரேகேண ந ஸம்ப⁴வதீத்யோங்காரமாத்ரம் ஸர்வமிதி நிஶ்சீயதே । ஆத்மநோ(அ)பி தத்³வாச்யஸ்ய தந்மாத்ரத்வாபி⁴தா⁴நாதி³த்யர்த²: ।
ஶப்³தா³திரிக்தார்தா²பா⁴வே ஶப்³த³ஸ்யார்த²வாசகத்வாநுபபத்தேரேகத்ர விஷயவிஷயித்வாயோகா³ந்நிர்விகல்பம் ஸந்மாத்ரம் வஸ்து வாச்யவாசகவிபா⁴க³ஶூந்யம் பர்யவஸ்யதீத்யபி⁴ப்ரேத்ய கார்யஸ்ய வஸ்துதோ(அ)ஸத்வே ப்ரமாணமாஹ –
வாசாரம்ப⁴ணமிதி ।
கார்யஸ்ய ஸர்வஸ்யைவம் மித்²யாத்வே(அ)பி கத²மோங்காரநிர்ணயஸ்ய ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யுபாயத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
தத³ஸ்யேதி ।
ததி³த³ம் விகாரஜாதமஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸம்ப³ந்தி⁴ வாசா ஸாமாந்யரூபயா தந்த்யா ப்ரஸாரிதரஜ்ஜுதுல்யயா ஸிதம் ப³த்³த⁴ம் வ்யாப்தமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
ஶப்³த³ஸாமாந்யேநார்த²ஸாமாந்யஸ்ய வ்யாப்தாவபி கத²மர்த²விஶேஷஸ்ய ஶப்³த³விஶேஷவ்யாப்திரித்யாஶங்கயா(அ)(அ)ஹ –
நாமபி⁴ரிதி ।
ஶப்³த³விஶேஷைர்தா³மபி⁴ர்தா³மஸ்தா²நீயைர்விஶேஷரூபமபீத³மர்த²ஜாதம் வ்யாப்தம் வக்தவ்யம் ந்யாஸஸ்ய துல்யத்வாதி³த்யர்த²: ।
உக்தமர்த²ம் ஸமர்த²யதே –
ஸர்வம் ஹீதி ।
இத³ம் ஹி ஸர்வம் ஸாமாந்யவிஶேஷாத்மகமர்த²ஜாதம் ஸாமாந்யரூபேண நாம்நா நீயதே வ்யவஹாரபத²ம் ப்ராப்யதே தேந நாமநீத்யுச்யதே । ததே³வம் வாக³நுரக்தபு³த்³தி⁴போ³த்⁴யத்வாத்³வாங்மாத்ரம் ஸர்வம் । வாக்³ஜாதம் ச ஸர்வமோங்காராநுவித்³த⁴த்வாதோ³ங்காரமாத்ரம் । ஸ சோங்காரோ லக்ஷணாதி³நா(அ)(அ)த்மதீ⁴ஹேதுரித்யாத்³யப்ரகரணாரம்ப⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । ‘தத்³யதா² ஶங்குநா’(சா². உ. 2 । 23 । 3) இதிஶ்ருதிஸம்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் । ப்ரதிஜ்ஞாதப்ரத²மப்ரகரணார்த²ஸித்³தி⁴ரிதி ஶேஷ: ।
அர்த²முபபாத்³ய தஸ்மிந்நர்தே² ஶ்ருதிமவதாரயதி –
அத ஆஹேதி ।
ஶ்ருதிம் வ்யாசஷ்டே –
யதி³த³மிதி ।
ததி³த³ம் ஸர்வமோங்கார ஏவேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
அபி⁴தா⁴நஸ்யாபி⁴தே⁴யதயா வ்யபஸ்தி²தமர்த²ஜாதமோங்கார ஏவேத்யத்ர ஹேதுமாஹ –
தஸ்யேதி ।
ததா²(அ)பி ப்ருத²க³பி⁴தா⁴நபே⁴த³: ஸ்தா²ஸ்யதி, நேத்யாஹ –
அபி⁴தா⁴நஸ்யேதி ।
வாச்யம் வாசகம் ச ஸர்வமோங்காரமாத்ரமித்யப்⁴யுபக³மே(அ)பி பரம் ப்³ரஹ்ம பத²கே³வ ஸ்தா²ஸ்யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
பரம் சேதி ।
யத்³தி⁴ பரம் காரணம் ப்³ரஹ்ம தச்சேத³மவக³ம்யதே ததா³ கிஞ்சித³பி⁴தா⁴நம் தேநேத³மபி⁴தே⁴யமித்யேவமாத்மகோபாயபூர்வகமேவ தத³தி⁴க³மோ(அ)பி⁴தே⁴யம் ச ஸ்வாபி⁴தா⁴நாவ்யதிரிக்தம் தத்புநரோங்காரமாத்ரமித்யுக்தத்வாத்³வாச்யம் ப்³ரஹ்மாபி வாசகாபி⁴ந்நம் தந்மாத்ரமேவ ப⁴விஷ்யதி । யத்ர து கார்யகாரணாதீதே சிந்மாத்ரே வாச்யவாசகவிபா⁴கோ³ வ்யாவர்ததே தத்ர நாஸ்த்யோங்காரமாத்ரத்வமோங்காரேண லக்ஷணயா தத³க³மாங்கீ³காராதி³த்யர்த²: ।
தஸ்யேத்யாதி³ஶ்ருதிமவதார்ய வ்யாகரோதி –
தஸ்யேதி ।
பூ⁴தமித்யாதி³ஶ்ருதிம் க்³ருஹீத்வா வ்யாசஷ்டே –
காலேதி ।
வாச்யஸ்ய வாசகாபே⁴தா³த்தஸ்ய சோங்காரமாத்ரத்வாதி³த்யுக்தோ ந்யாய: ।
காலத்ரயாதீதமோங்காராதிரிக்தம் ஜட³ம் வஸ்து நாஸ்த்யேவம் ப்ரமாணாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
கார்யாதி⁴க³ம்யமிதி ।
அவ்யாக்ருதம் ஸாபா⁴ஸமஜ்ஞாநமநிர்வாச்யம், தந்ந காலேந பரிச்சி²த்³யதே காலம் ப்ரத்யபி காரணத்வாத் । கார்யஸ்ய காரணாத்பஶ்சாத்³பா⁴விநோ ந ப்ராக்³பா⁴விகாரணபரிச்சே²த³கத்வம் ஸங்க³ச்ச²தே । ஸூத்ரமாதி³பதே³ந க்³ருஹ்யதே தத³பி ந காலேந பரிச்சே²த்தும் ஶக்யதே । “ஸ ஸம்வத்ஸரோ(அ)ப⁴வந்ந ஹ புரா தத: ஸம்வத்ஸர ஆஸ”(ஶ.ப்³ரா. 10।6।5।4) இதி ஸூத்ராத்காலோத்பத்திஶ்ருதே: । தத³பி ஸர்வமோங்காரமாத்ரம் வாச்யஸ்ய வாசகாவ்யதிரேகந்யாயாதி³த்யர்த²: ॥1॥