மாண்டூ³க்யோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (மாண்டூ³க்ய)
 
ஸர்வம் ஹ்யேதத்³ப்³ரஹ்மாயமாத்மா ப்³ரஹ்ம ஸோ(அ)யமாத்மா சதுஷ்பாத் ॥ 2 ॥
அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோரேகத்வே(அ)பி அபி⁴தா⁴நப்ராதா⁴ந்யேந நிர்தே³ஶ: க்ருத: ‘ஓமித்யேதத³க்ஷரமித³ம் ஸர்வம்’ இத்யாதி³ । அபி⁴தா⁴நப்ராதா⁴ந்யேந நிர்தி³ஷ்டஸ்ய புநரபி⁴தே⁴யப்ராதா⁴ந்யேந நிர்தே³ஶ: அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோரேகத்வப்ரதிபத்த்யர்த²: । இதரதா² ஹி அபி⁴தா⁴நதந்த்ராபி⁴தே⁴யப்ரதிபத்திரிதி அபி⁴தே⁴யஸ்யாபி⁴தா⁴நத்வம் கௌ³ணமித்யாஶங்கா ஸ்யாத் । ஏகத்வப்ரதிபத்தேஶ்ச ப்ரயோஜநமபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோ: — ஏகேநைவ ப்ரயத்நேந யுக³பத்ப்ரவிலாபயம்ஸ்தத்³விலக்ஷணம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபத்³யேதேதி । ததா² ச வக்ஷ்யதி — ‘பாதா³ மாத்ரா மாத்ராஶ்ச பாதா³:’ (மா. உ. 8) இதி । ததா³ஹ — ஸர்வம் ஹ்யேதத்³ப்³ரஹ்மேதி । ஸர்வம் யது³க்தமோங்காரமாத்ரமிதி, ததே³தத் ப்³ரஹ்ம । தச்ச ப்³ரஹ்ம பரோக்ஷாபி⁴ஹிதம் ப்ரத்யக்ஷதோ விஶேஷேண நிர்தி³ஶதி — அயமாத்மா ப்³ரஹ்மேதி । அயம் இதி சதுஷ்பாத்த்வேந ப்ரவிப⁴ஜ்யமாநம் ப்ரத்யகா³த்மதயாபி⁴நயேந நிர்தி³ஶதி அயமாத்மேதி । ஸோ(அ)யமாத்மா ஓங்காராபி⁴தே⁴ய: பராபரத்வேந வ்யவஸ்தி²த: சதுஷ்பாத் கார்ஷாபணவத் , ந கௌ³ரிவ । த்ரயாணாம் விஶ்வாதீ³நாம் பூர்வபூர்வப்ரவிலாபநேந துரீயஸ்ய ப்ரதிபத்திரிதி கரணஸாத⁴ந: பாத³ஶப்³த³: ; துரீயஸ்ய து பத்³யத இதி கர்மஸாத⁴ந: பாத³ஶப்³த³: ॥

அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோரேகஸ்மிந்நேவ ஸதி கல்பிதத்வேந ததே³கரூபத்வஸ்யோக்தத்வாத்கிமிதி புந: ‘ஸர்வம் ஹ்யேதத்³ ப்³ரஹ்ம’(மா.உ. 1। 2) இத்யுச்யதே । தத்ர வ்ருத்தாநுவாத³பூர்வகமுத்தரவாக்யஸ்ய ஸப²லம் தாத்பர்யமாஹ –

அபி⁴தா⁴நேத்யாதி³நா ।

வாச்யஸ்ய வாசகத்வோக்த்யைவ தயோரேகத்வஸித்³தே⁴ர்வ்யதிஹாரநிர்தே³ஶோ வ்ருதே²த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

இதரதே²தி ।

வாச்யேந வாசகஸ்யைக்யமநுக்த்வா வாசகேநைவ வாச்யஸ்யைக்யவசநே ஸத்யுபாயோபேயப்ரயுக்தமேகத்வம், ந முக்²யமைக்யமித்யாஶங்க்யேத, தந்நிவ்ருத்த்யர்த²ம் வ்யதிஹாரவசநமர்த²வதி³த்யர்த²: ।

பரஸ்பராபே⁴தோ³பதே³ஶாத³பி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோரேகத்வப்ரதிபத்திரஸ்து, ஸா(அ)பி விப²லா ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யநுபயோகி³த்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏகத்வேதி ।

அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோரேகத்வப்ரதிபத்தேஶ்சேத³ம் ப்ரயோஜநம் யதே³கேநைவ ப்ரயத்நேந த்³வயமபி விலாபயந்நுப⁴யவிலக்ஷணம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபத்³ய நிர்வ்ருணோதீதி யோஜநா ।

அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யயோர்வ்யதிஹாரோபதே³ஶே வாக்யஶேஷமநுகூலயதி –

ததா² சேதி ।

உக்தே வாசகஸ்ய வாச்யாபி⁴ந்நத்வே வாக்யமவதார்ய யோஜயதி –

ததா³ஹேதி ।

ஸர்வம் கார்யம் காரணம் சேத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருத்யுபதி³ஷ்டஸ்ய பரோக்ஷத்வம் வ்யாவர்தயதி –

தச்சேதி ।

யத்³ப்³ரஹ்ம ஶ்ருத்யா ஸர்வாத்மகமுக்தம் தந்ந பரோக்ஷமிதி மந்தவ்யம் கிம் த்வயமாத்மேதி யோஜநா । சதுஷ்பாத்த்வேந விஶ்வதைஜஸப்ராஜ்ஞதுரீயத்வேநேத்யர்த²: । அபி⁴நயோ நாம விவக்ஷிதார்த²ப்ரதிபத்த்யர்த²மஸாதா⁴ரண: ஶாரீரோ வ்யாபார:, தேந ஹஸ்தாக்³ரம் ஹ்ருத³யதே³ஶமாநீய கத²யதீத்யர்த²: ।

ஸோ(அ)யமித்யாதி³வாக்யாந்தரமவதார்ய வ்யாகரோதி –

ஓங்காரேதி ।

ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நதயா பரோக்ஷரூபேண பரத்வம் ப்ரத்யக்³ரூபேண சாபரத்வம் தேந கார்யகாரணரூபேண ஸர்வாத்மநா வ்யவஸ்தி²த: ஸந்நாத்மா ப்ரதிபத்திஸௌகர்யார்த²ம் சதுஷ்பாத் கல்ப்யதே, தத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

கார்ஷாபணவதி³தி ।

தே³ஶவிஶேஷே கார்ஷாபணஶப்³த³: ஷோட³ஶபணாநாம் ஸம்ஜ்ஞா । தத்ர ததா² வ்யவஹாரப்ராசுர்யாய பாத³கல்பநா க்ரியதே ததே²ஹாபீத்யர்த²: ।

யதா² கௌ³ஶ்சதுஷ்பாது³ச்யதே ந ததா² சதுஷ்பாதா³தே³ஷ்டும் ஶக்யதே நிஷ்கலஶ்ருதிவ்யாகோபாதி³த்யாஹ –

ந கௌ³ரிவேதி ।

விஶ்வாதி³ஷு துர்யாந்தேஷு பாத³ஶப்³தோ³ யதி³ கரணவ்யுத்பத்திகஸ்ததா³ விஶ்வாதி³வத்துர்யஸ்யாபி கரணகோடிநிவேஶோ ஜ்ஞேயாஸித்³தி⁴: ।

யதி³ து பாத³ஶப்³த³: ஸர்வத்ர கர்மவ்யுத்பத்திகஸ்ததா³ ஸாத⁴நாஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய விப⁴ஜ்ய பாத³ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திம் ப்ரகடயதி –

த்ரயாணாமித்யாதி³நா ।

கரணஸாத⁴ந: கரணவ்யுத்பத்திக:, கர்மஸாத⁴ந: கர்மவ்யுத்பத்திக இதி யாவத் ॥2॥