ஆத்மநோ நிரவயவஸ்ய பாத³த்³வயமபி நோபபத்³யதே, பாத³சதுஷ்டயம் து தூ³ரோத்ஸாரிதமிதி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

பரமார்த²தஶ்சதுஷ்பாத்த்வாபா⁴வே(அ)பி கால்பநிகமுபாயோபேயபூ⁴தம் பாத³சதுஷ்டயமவிருத்³த⁴மித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)த்³யம் பாத³ம் வ்யுத்பாத³யதி –

ஆஹேத்யாதி³நா ।

ஸ்தா²நமஸ்யேத்யபி⁴மாநஸ்ய விஷயபூ⁴தமித்யர்த²: ।

ப்ரஜ்ஞாயாஸ்தாவதா³ந்தரத்வப்ரஸித்³தே⁴ரயுக்தமித³ம் விஶேஷணமித்யாஶங்க்ய வ்யாசஷ்டே –

ப³ஹிரிதி ।

சைதந்யலக்ஷணா ப்ரஜ்ஞா ஸ்வரூபபூ⁴தா ந பா³ஹ்யே விஷயே ப்ரதிபா⁴ஸதே தஸ்யா விஷயாநபேக்ஷத்வாத், பா³ஹ்யஸ்ய ச விஷயஸ்ய வஸ்துதோ(அ)பா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப³ஹிர்விஷயேவேதி ।

ந ஸ்வரூபப்ரஜ்ஞா வஸ்துதோ பா³ஹ்யவிஷயேஷ்யதே, பு³த்³தி⁴வ்ருத்திரூபா த்வஸாவஜ்ஞாநகல்பிதா தத்³விஷயா ப⁴வதி । ந ச ஸா(அ)பி வஸ்துதஸ்தத்³விஷயதாமநுப⁴வதி । வஸ்துத: ஸ்வயமபா⁴வாத்³, பா³ஹ்யஸ்ய விஷயஸ்ய கால்பநிகத்வாத் । அதஸ்தத்³விஷயத்வம் ப்ராதிபா⁴ஸிகமித்யர்த²: ।

பூர்வேண விஶேஷணேந விஶேஷணாந்தரம் ஸமுச்சிநோதி –

ததே²தி ।

ஸப்தாங்க³த்வம் ஶ்ருத்யவஷ்டம்பே⁴ந விஶ்வஸ்ய விஶத³யதி –

தஸ்யேத்யாதி³நா ।

ப்ரக்ருதஸ்ய ஸந்நிஹிதப்ரஸித்³த⁴ஸ்யைவா(அ)(அ)த்மநஸ்த்ரைலோக்யாத்மகஸ்ய வக்ஷ்யமாணரீத்யா வைஶ்வாநரஶப்³தி³தஸ்ய ஸுதேஜஸ்த்வகு³ணவிஶிஷ்டோ த்³யுலோகோ மூர்தை⁴வேதி து⁴லோகஸ்ய ஶிரஸ்த்வமுபதி³ஶ்யதே । விஶ்வரூபோ நாநாவித⁴: ஶ்வேதபீதாதி³கு³ணாத்மக: ஸூர்யஶ்சக்ஷுர்விவக்ஷ்யதே । ப்ருத²ங் நாநாவித⁴ம் வர்த்ம ஸஞ்சரணமாத்மா ஸ்வபா⁴வோ(அ)ஸ்யேதி வ்யுத்பத்த்யா வாயுஸ்ததோ²ச்யதே । ஸ ச ப்ராணஸ்தஸ்யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ப³ஹுலோ விஸ்தீர்ணகு³ணவாநாகாஶ: ஸந்தே³ஹோ தே³ஹஸ்ய மத்⁴யமோ பா⁴க³: । ரயிரந்நம் தத்³தே⁴துருத³கம் ப³ஸ்திரஸ்ய மூத்ரஸ்தா²நம் । ப்ருதி²வ்யேவ ப்ரதிஷ்டா²த்வகு³ணா வைஶ்வாநரஸ்ய பாதௌ³ । தத்³யத்³ப⁴க்தம் ப்ரத²மமாக³ச்சே²த்தத்³தோ⁴மீயமியமித்யக்³நிஹோத்ரகல்பநா ஶ்ருதா । தஸ்யா: ஶேஷத்வேநா(அ)(அ)ஹவநீயோ(அ)க்³நிரஸ்ய முக்²யத்வேநோக்த இதி யோஜநா ।

உக்தம் ஸப்தாங்க³த்வமுபஸம்ஹரதி –

இத்யேவமிதி ।

விஶேஷணாந்தரம் ஸமுச்சிநோதி –

ததே²தி ।

பு³த்³த்⁴யர்தா²நீந்த்³ரியாணி ஶ்ரோத்ரத்வக்சக்ஷுர்ஜிஹ்வாக்⁴ராணாநி । கர்மார்தா²நீந்த்³ரியாணி வாக்பாணிபாத³பாயூபாஸ்தா²நி । தாந்யேதாநி த்³விவிதா⁴நீந்தி³யாணி த³ஶ ப⁴வந்தி । ப்ராணாத³ய இத்யாதி³ஶப்³தே³நாபாநவ்யாநோதா³நஸமாநா க்³ருஹ்யந்தே । உபலப்³தி⁴த்³வாராணீத்யுபலப்³தி⁴பத³ம் கர்மோபலக்ஷணார்த²ம் । த்³வாரத்வம் கரணத்வம் । தத்ர பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணாம் மநஸோ பு³த்³தே⁴ஶ்ச ப்ரஸித்³த⁴முபலப்³தௌ⁴ கரணத்வம் । கர்மேந்த்³ரியாணாம் து வத³நாதௌ³ கர்மணி கரணத்வம் । ப்ராணாதீ³நாம் புநருப⁴யத்ர பாரம்பர்யேண கரணத்வம் । தேஷு ஸத்ஸ்வேவ ஜ்ஞாநகர்மணோருத்பத்தே:, அஸத்ஸு சாநுத்பத்தே: । மநோபு³த்³த்⁴யோஶ்ச ஸர்வத்ர ஸாதா⁴ரணம் கரணத்வம் । அஹங்காரஸ்யாபி ப்ராணாதி³வதே³வ கரணத்வம் மந்தவ்யம் । சித்தஸ்ய சைதந்யாபா⁴ஸோத³யே கரணத்வமுக்தமிதி விவேக்தவ்யம் । பூர்வோக்தைர்விஶேஷணைர்விஶிஷ்டஸ்ய வைஶ்வாநரஸ்ய ஸ்தூ²லபு⁴கி³தி விஶேஷணாந்தரம் ।

தத்³விப⁴ஜதே –

ஸ ஏவம்விஶ்ஷ்ட இதி ।

ஶப்³தா³தி³விஷயாணாம் ஸ்தூ²லத்வம் தி³கா³தி³தே³வதாநுக்³ருஹீதை: ஶ்ரோத்ராதி³பி⁴ர்க்³ருஹ்யமாணத்வம் ।

இதா³நீம் வைஶ்வாநரஶப்³த³ஸ்ய ப்ரக்ருதவிஶ்வவிஷயத்வம் விஶத³யதி –

விஶ்வேஷாமிதி ।

கர்மணி ஷஷ்டீ² । விஶ்வே ச தே நராஶ்சேதி விஶ்வாநரா: । நிபாதாத்பூர்வபத³ஸ்ய தீ³ர்க⁴தா । விஶ்வாந் நராந் போ⁴க்த்ருத்வேந வ்யவஸ்தி²தாந் ப்ரத்யநேகதா⁴ த⁴ர்மாத⁴ர்மகர்மாநுஸாரேண ஸுக²து³:கா²தி³ப்ராபணாத³யம் கர்மப²லதா³தா வைஶ்வாநரஶப்³தி³தோ ப⁴வதீத்யர்த²: । அத² வா விஶ்வஶ்சாஸௌ நரஶ்சேதி விஶ்வாநர: ஸ ஏவ வைஶ்வாநர: ।

ஸ்வார்தே² தத்³தி⁴தோ ராக்ஷஸவாயஸவதி³த்யாஹ –

விஶ்வேதி ।

கத²ம் விஶ்வஶ்சாஸௌ நரஶ்சேதி விக்³ருஹ்யதே ? ஜாக்³ரதாம் நராணாமநேகத்வாத்தாத³த்ம்யாநுபபத்தேரித்யாஶங்க்யாஹ –

ஸர்வேதி ।

ஸர்வபிண்டா³த்மா ஸமஷ்டிரூபோ விராடு³ச்யதே । தேநா(அ)(அ)த்மநா விஶ்வேஷாமநந்யத்வாத்³யதோ²க்தஸமாஸஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

விஶ்வஸ்ய தைஜஸாது³த்பத்தேஸ்தஸ்யைவ ப்ராத²ம்யம் யுக்தம், கார்யஸ்ய து பஶ்சாத்³பா⁴வித்வமுசிதமித்யாஶங்க்யாஹ –

ஏததி³தி ।

ப்ரவிலாபநாபேக்ஷயா ப்ராத²ம்யம் ந ஸ்ருஷ்ட்யபேக்ஷயேத்யர்த²: ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோர்பே⁴த³மாதா³ய ப்ராகு³க்தம் ஸப்தாங்க³த்வமாக்ஷிபதி –

கத²மிதி ।

ப்³ரஹ்மணி ப்ரக்ருதே தஸ்ய பரோக்ஷத்வே ஶங்கிதே தந்நிராஸார்த²ம் ப்³ரஹ்மாயமாத்மேதி ப்ரத்யகா³த்மாநம் ப்ரக்ருத்ய ஸோ(அ)யமாத்மா சதுஷ்பாதி³தி சதுஷ்பாத்த்வே தஸ்ய ப்ரக்ராந்தே த்³யுலோகாதீ³நாம் மூர்தா⁴த்³யங்க³த்வஸப்தாங்க³த்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் யது³க்தம் தத³யுக்தம் ப்ரக்ரமவிரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோர்பே⁴தா³பா⁴வாந்ந ப்ரக்ரமவிரோதோ⁴(அ)ஸ்தீதி பரிஹரதி –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ –

ஸர்வஸ்யேதி ।

ஆத்⁴யாத்மிகஸ்யா(அ)(அ)தி⁴தை³விகேந ஸஹிதஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்ய ஸர்வஸ்யைவ ஸ்தூ²லஸ்ய பஞ்சீக்ருதபஞ்சமஹாபூ⁴ததத்கார்யாத்மகஸ்யாநேநா(அ)த்மநா விராஜா ப்ரத²மபாத³த்வம் । தஸ்யைவ ஸூக்ஷ்மஸ்யாபஞ்சீக்ருதபஞ்சமஹாபூ⁴ததத்கார்யாத்மநோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴த்மநா த்³விதீயபாத³த்வம் । தஸ்யைவ கார்யரூபதாம் த்யக்த்வா காரணரூபதாமாபந்நஸ்யாவ்யாக்ருதாத்மநா த்ருதீயபாத³த்வம் । தஸ்யைவ து கார்யகாரணரூபதாம் விஹாய ஸர்வகல்பநாதி⁴ஷ்டா²நதயா ஸ்தி²தஸ்ய ஸத்யஜ்ஞாநாநந்தாநந்தா³த்மநா சதுர்த²பாத³த்வம் । ததே³வமத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரபே⁴த³மாத³யோக்தேந ப்ரகாரேண சதுஷ்பாத்த்வஸ்ய வக்துமிஷ்டத்வாத் பூர்வபூர்வபாத³ஸ்யோத்தரோத்தரபாதா³த்மநா ப்ரவிலாபநாத்துரீயநிஷ்டா²யாம் பர்யவஸாநம் ஸித்³த்⁴யதீத்யர்த²: ।

யதை³யம் துரீயே பர்யவஸாநம் ஜிஜ்ஞாஸோர்முமுக்ஷோரிஷ்யதே ததா³ தத்த்வஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்த⁴கஸ்ய ப்ராதிபா⁴ஸிகத்³வைதஸ்யோபரமே ஸதி அத்³வைதபரிபூர்ணப்³ரஹ்மாஹமஸ்மீதி வாக்யார்த²ஸாக்ஷாத்கார: ஸித்⁴யதீதி ப²லிதமாஹ –

ஏவம் சேதி ।

உக்தந்யாயேந தத்த்வஸாக்ஷாத்காரே ஸம்க்³ருஹீதே ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தா²வராந்தேஷ்வாத்மைகோ(அ)த்³விதீயோ த்³ருஷ்ட: ஸ்யாத் । ‘ஏகோ தே³வ: ஸர்வபூ⁴தேஷு’(ஶ்வே. உ. 1 । 10) இதி தத்ர தத்ர ப்³ரஹ்மசைதந்யஸ்யைவ ப்ரத்யக்த்வேநாவஸ்தா²நாப்⁴யுபக³மாத் தாநி தாநி ச ஸர்வாணி ப்ராதிபா⁴ஸிகாநி பூ⁴தாநி தஸ்மிந்நேவாத்மநி கல்பிதாநி த்³ருஷ்டாநி ஸ்யு: । ததா² ச பூர்ணத்வமாத்மநோ பூ⁴தாந்தராணாம் ச தத³திரேகேண ஸத்தாஸ்பு²ரணவிரஹிதத்வம் ஸித்³த்⁴யதி ।

ததஶ்ச – “ஸர்வபூ⁴தஸ்த²மாத்மாநம் ஸர்வபூ⁴தாநி சா(அ)(அ)த்மநி । ஸம்பஶ்யந்நாத்மயாஜீ வை ஸ்வாராஜ்யமபி⁴க³ச்ச²தி॥”(மநு. ஸ்ம்ரு. 12 । 91) இதி ஸ்ம்ருதிரநுக்³ருஹீதா ப⁴வதீத்யாஹ –

ஸர்வபூ⁴தஸ்த²ஶ்சேதி ।

ந சேத³ம் மாநவம் வசநமமாநமிதி ஶங்கநீயம் । ‘யத்³வை கிஞ்ச மநுரவத³த்தத்³பே⁴ஷஜம்’ (தை. ஸம். 2 । 2 । 10 । 2) இதி ஶ்ருதேரித்யபி⁴ப்ரேத்ய த³ர்ஶிதஸ்ம்ருதிமூலபூ⁴தாம் ஶ்ருதிம் ஸூசயதி –

யஸ்த்விதி ।

யோ ஹி பாத³த்ரயம் ப்ராகு³க்தயா ப்ரக்ரியயா ப்ரவிலாப்ய துரீயே நித்யே விஜ்ஞப்திமாத்ரே ஸதா³நந்தை³கதாநே பரிபூர்ணே ப்ரதிஷ்டா²ம் ப்ரதிபத்³யதே ஸ ப்³ரஹ்மாஹமஸ்மீத்யாத்மாநம் ஜாநாந: ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமதி⁴ஷ்டா²நாந்தரமநுபலப⁴மாந ஆத்மந்யேவ ப்ராதீதிகாநி தாநி ப்ரத்யேதி । தேஷு ஸர்வேஷ்வாத்மாநம் ஸத்தாஸ்பூ²ர்திப்ரத³மவக³ச்ச²தி । ததஶ்ச ந கிஞ்சித³பி கோ³பாயிதுமிச்ச²தீதி ஶ்ருத்யர்த²ஶ்ச யதோ²க்தரித்யா தத்த்வஸாக்ஷாத்காரே ஸங்க்³ருஹீதே ஸதி ஸ்வீக்ருத: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரபே⁴தா³ப்⁴யுபக³மத்³வாரேண ப்ராகு³க்தபரிபாட்யா தத்த்வஜ்ஞாநாநப்⁴யுபக³மே தோ³ஷமாஹ –

அந்யதே²தி ।

ஸாங்க்²யாதி³பக்ஷஸ்யாபி ப்ராமாணிகத்வாத்ததை²வ ப்ரதிதே³ஹம் பரிச்சி²ந்நஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநோ த³ர்ஶநேந ப்ராமாணிகோ(அ)ர்தோ²(அ)ப்⁴யுபக³தோ ப⁴வதி ।

வ்யவஸ்தா²நுபபத்த்யா ச ப்ரதிஶரீரமாத்மபே⁴த³: ஸித்³த்⁴யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததா² சேதி ।

ஸாங்க்²யாதீ³நாம் த்³வைதவிஷயம் த³ர்ஶநமிஷ்டம் । தேந த்வதீ³யத³ர்ஶநஸ்யாத்³வைதவிஷயஸ்ய விஶேஷாபா⁴வாத³த்³வைதம் தத்த்வமிதி ஶ்ருதிஸித்³தோ⁴ விஶேஷஸ்த்வத்பக்ஷே ந ஸித்⁴யேத³த: ஶ்ருதிவிரோதோ⁴ பே⁴த³வாதே³ ப்ரஸஜ்யேத । வ்யவஸ்தா² த்வௌபாதி⁴கபே⁴த³மதி⁴க்ருத்ய ஸுஸ்தா² ப⁴விஷ்யதீத்யர்த²: । நநு பே⁴த³வாதே³(அ)பி நாத்³வைதஶ்ருதிர்விருத்⁴யதே ।

த்⁴யாநார்த²மந்நம் ப்³ரஹ்மேதிவத³த்³வைதம் தத்த்வமித்யுபதே³ஶஸித்³தே⁴ரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

இஷ்யதே சேதி ।

உபக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யாதி³நா ஸர்வாஸாமுபநிஷதா³ம் ஸர்வேஷு தே³ஹேஷ்வாத்மைக்யப்ரதிபாத³நபரத்வமிஷ்டமதோ ந த்⁴யாநார்த²த்வமத்³வைதஶ்ருதேரேஷ்டும் ஶக்யம் । வஸ்துபரத்வலிங்க³விரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரேகத்வமுபேத்யாத்³வைதபர்யவஸாநே ஸித்³தே⁴ ஸத்யாத்⁴யாத்மிகஸ்ய வ்யஷ்ட்யாத்மநோ விஶ்வஸ்ய த்ரைலோக்யாத்மகேநா(அ)(அ)தி⁴தை³விகேந விராஜா ஸஹைகத்வம் க்³ருஹீத்வா யத்தஸ்ய ஸப்தாங்க³த்வமுக்தம் தத³விருத்³த⁴மித்யுபஸம்ஹரதி –

அத இதி ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரைக்யே ஹேத்வந்தரமாஹ –

மூர்தே⁴தி ।

தி³வாதி³த்யாதி³கம் வைஶ்வாநராவயவம் வைஶ்வாநரபு³த்³த்⁴யா த்⁴யாயதோ ஜிஜ்ஞாஸயா புநரக²ண்ட³பக்ஷமுபக³தஸ்ய ‘மூர்தா⁴ தே வ்யபதிஷ்யத்³யந்மாம் நா(அ)(அ)க³மிஷ்ய:’ (சா². உ. 5 । 12 । 2) இத்யந்தோ⁴(அ)ப⁴விஷ்யோ யந்மாமித்யாதி³வ்யஸ்தோபாஸநநிந்தா³ ஸமஸ்தோபாஸநவிதி⁴த்ஸயா த்³ருஶ்யதே । ந ச த்³யுலோகாதி³கம் விபரீதபு³த்³த்⁴யா க்³ருஹீதவத: ஸ்வகீயமூர்தா⁴தி³பரிபதநமுசிதம் யத்³யத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரேகத்வம் ந ப⁴வேத் தஸ்மாத்தயோரேகத்வமத்ர விவக்ஷிதம் ப⁴வதீத்யர்த²: । நநு விராஜோ விஶ்வேநைகத்வமேவ மூலக்³ரந்தே² த்³ருஶ்யதே ।

தத்கத²மவிஶேஷேணாத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரேகத்வம் விவக்ஷித்வா(அ)த்³வைதபர்யவஸாநம் பா⁴ஷ்யக்ருதோச்யதே, தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

விராஜேதி ।

யந்முக²தோ விராஜோ விஶ்வேநைகத்வம் த³ர்ஶிதம் தத்து ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய தைஜஸேநாந்தர்யாமிணஶ்சாவ்யாக்ருதோபஹிதஸ்ய ப்ராஜ்ஞேந ஸஹைகத்வஸ்யோபலக்ஷணார்த²மதோ மூலக்³ரந்தே²(அ)ப்யவிஶேஷேணாத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரேகத்வம் விவக்ஷிதமித்யத்³வைதபர்வயஸாநஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோர்யதே³கத்வமிஹோச்யதே தந்மது⁴ப்³ராஹ்மணே(அ)பி த³ர்ஶிதமித்யாஹ –

உக்தம் சேதி ।

அதி⁴தை³வமத்⁴யாத்மம் சைகரூபம் நிர்தே³ஶம் ப்ரதிபர்யாயமயமேவ ஸ இத்யபே⁴த³வசநாதே³கத்வமத்ர விவக்ஷிதமித்யர்த²: । நநு விஶ்வவிராஜோ: ஸ்தூ²லாபி⁴மாநித்வாத்தைஜஸஹிரண்யக³ர்ப⁴யோஶ்ச ஸூக்ஷ்மாபி⁴மாநித்வாதே³கத்வம் யுக்தம் ।

ப்ராஜ்ஞாவ்யாக்ருதயோஸ்து கேந ஸாதா⁴ர்ம்யேணைகத்வம், தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸுஷுப்தேதி ।

ப்ராஜ்ஞோ ஹி ஸர்வம் விஶேஷமுபஸம்ஹ்ருத்ய நிர்விஶேஷ: ஸுஷுப்தே வர்ததே, ப்ரலயத³ஶாயாமவ்யாக்ருதம் ச நி:ஶேஷவிஶேஷம் ஸ்வாத்மந்யுபஸம்ஹ்ருத்ய நிர்விஶேஷரூபம் திஷ்ட²தி, தேநோக்தம் ஸாத⁴ர்ம்யம் புரோதா⁴ய தயோரைக்யமவிருத்³த⁴மித்யர்த²: ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வயோரேகத்வே ப்ராகு³க்தந்யாயேந ப்ரஸித்³தே⁴ ஸத்யுபஸம்ஹாரப்ரக்ரியயா ஸித்³த⁴மத்³வைதமிதி ப²லிதமாஹ –

ஏவம் சேதி ।

தச்சாத்³வைதம் ப்ரதிப³ந்த⁴த்⁴வம்ஸமாத்ரேண ந ஸ்பு²ரதி, கிம் து வாக்யாதே³வா(அ)(அ)சார்யோபதி³ஷ்டாதி³தி வக்தும் சஶப்³த³: ॥3॥