மாண்டூ³க்யோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (மாண்டூ³க்ய)
 
அமாத்ரஶ்சதுர்தோ²(அ)வ்யவஹார்ய: ப்ரபஞ்சோபஶம: ஶிவோ(அ)த்³வைத ஏவமோங்கார ஆத்மைவ ஸம்விஶத்யாத்மநாத்மாநம் ய ஏவம் வேத³ ॥ 12 ॥
அமாத்ர: மாத்ரா யஸ்ய ந ஸந்தி, ஸ: அமாத்ர: ஓங்கார: சதுர்த²: துரீய: ஆத்மைவ கேவல: அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யரூபயோர்வாங்மநஸயோ: க்ஷீணத்வாத் அவ்யவஹார்ய: ; ப்ரபஞ்சோபஶம: ஶிவ: அத்³வைத: ஸம்வ்ருத்த: ஏவம் யதோ²க்தவிஜ்ஞாநவதா ப்ரயுக்த ஓங்காரஸ்த்ரிமாத்ரஸ்த்ரிபாத³ ஆத்மைவ ; ஸம்விஶதி ஆத்மநா ஸ்வேநைவ ஸ்வம் பாரமார்தி²கமாத்மாநம் , ய ஏவம் வேத³ ; பரமார்த²த³ர்ஶநாத் ப்³ரஹ்மவித் த்ருதீயம் பீ³ஜபா⁴வம் த³க்³த்⁴வா ஆத்மாநம் ப்ரவிஷ்ட இதி ந புநர்ஜாயதே, துரீயஸ்யாபீ³ஜத்வாத் । ந ஹி ரஜ்ஜுஸர்பயோர்விவேகே ரஜ்ஜ்வாம் ப்ரவிஷ்ட: ஸர்ப: பு³த்³தி⁴ஸம்ஸ்காராத்புந: பூர்வவத்தத்³விவேகிநாமுத்தா²ஸ்யதி । மந்த³மத்⁴யமதி⁴யாம் து ப்ரதிபந்நஸாத⁴கபா⁴வாநாம் ஸந்மார்க³கா³மிநாம் ஸம்ந்யாஸிநாம் மாத்ராணாம் பாதா³நாம் ச க்ல்ருப்தஸாமாந்யவிதா³ம் யதா²வது³பாஸ்யமாந ஓங்காரோ ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்தயே ஆலம்ப³நீப⁴வதி । ததா² ச வக்ஷ்யதி — ‘ஆஶ்ரமாஸ்த்ரிவிதா⁴:’ (மா. கா. 3 । 16) இத்யாதி³ ॥

ப்ரத்யக்சைதந்யமோங்காரஸம்வேத³நம் த்ரிமாத்ரேணோங்காரேணாத்⁴யஸ்தேந தாதா³த்ம்யாதோ³ங்காரோ நிருச்யதே । தஸ்ய பரேண ப்³ரஹ்மணைக்யமமாத்ராதி³ஶ்ருத்யா விவக்ஷ்யதே । தமவதார்ய வ்யாகரோதி –

அமாத்ர இத்யாதி³நா ।

கேவலத்வமத்³விதீயத்வம் ।

விஶேஷணாந்தரமுபபாத³யதி –

அபி⁴தா⁴நேதி ।

அபி⁴தா⁴நம் வாக், அபி⁴தே⁴யம் மந: சித்தாதிரிக்தார்தா²பா⁴வஸ்யாபி⁴தா⁴ஸ்யமாநத்வாத் தயோர்மூலாஜ்ஞாநக்ஷயேண க்ஷீணத்வாதி³தி ஹேத்வர்த²: ।

அவ்யவஹார்யஶ்சேதா³த்மா நாஸ்த்யேவேத்யாஶங்க்ய விகாரஜாதவிநாஶாவதி⁴த்வேநா(அ)(அ)த்மநோ(அ)வஶேஷாந்நைவமித்யாஹ –

ப்ரபஞ்சேதி ।

தஸ்ய ச ஸர்வாநர்தா²பா⁴வோபலக்ஷிதஸ்ய பரமாநந்த³த்வேந பர்யவஸாநம் ஸூசயதி –

ஶிவ இதி ।

தஸ்யைவ ஸர்வத்³வைதகல்பநாதி⁴ஷ்டா²நத்வேநாவஸ்தா²நமபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

அத்³வைத இதி ।

ஓங்காரஸ்துரீய: ஸந்நாத்மைவேதி யது³க்தம் தது³பஸம்ஹரதி –

ஏவமிதி ।

யதோ²க்தம் விஜ்ஞாநம் பாதா³நாம் மாத்ராணாம் சைகத்வம், ந ச பாதா³ மாத்ராஶ்ச துரீயாத்மந்யோங்காரே ஸந்தி, பூர்வபூர்வவிபா⁴க³ஶோத்தரோத்தராந்தர்பா⁴வேந க்ரமாதா³த்மநி பர்யவஸ்யதீத்யேவம்லக்ஷணதத்³வதா –

?

ப்ரயுக்த: ஸந்நோங்காரோ மாத்ரா: பாதா³ம்ஶ்ச ஸ்வஸ்மிந்நந்தர்பா⁴வ்யாவஸ்தி²தஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ பே⁴த³மஸஹமாநஸ்தத்³ரூபோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

உக்தைக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப²லமாஹ –

ஸம்விஶதீதி ।

ஸுஷுப்தே ப்³ரஹ்மப்ராப்தஸ்ய புநருத்தா²நவந்முக்தஸ்யாபி புநர்ஜந்ம ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பரமார்தே²தி ।

ஸுஷுப்தஸ்ய புநருத்த²நம் பீ³ஜபூ⁴தாஜ்ஞாநஸ்ய ஸத்த்வாது³பபத்³யதே । இஹ து பீ³ஜபூ⁴தமஜ்ஞாநம் த்ருதீயம் ஸுஷுப்தாக்²யம் த³க்³த்⁴வைவ தேஷாமாத்மாநம் துரீயம் ப்ரவிஷ்டோ வித்³வாநிதி நாஸௌ புநருத்தா²நமர்ஹதி । காரணமந்தரேண தத³யோகா³தி³த்யர்த²: ।

துரீயமேவ புநருத்த²நபீ³ஜபூ⁴தம் ப⁴விஷ்யதீத்யாஶங்க்ய கர்யகாரணவிநிர்முக்தஸ்ய தஸ்ய தத³யோகா³ந்மைவமித்யாஹ –

துரீயஸ்யேதி ।

முக்தஸ்யாபி பூர்வஸம்ஸ்காராத்புநருத்தா²நமாஶங்க்ய த்³ருஷ்டாந்தேந நிராசஷ்டே –

ந ஹீதி ।

பூர்வவதி³த்யவிவேகாவஸ்தா²யாமிவேத்யர்த²: । தத்³விவேகிநாம் ரஜ்ஜுஸர்பவிவேகவிஜ்ஞாநவதாமிதி யாவத் । பு³த்³தி⁴ஸம்ஸ்காராதி³த்யத்ர பு³த்³தி⁴ஶப்³தே³ந ஸர்பப்⁴ராந்திர்க்³ருஹ்யதே । உத்தமாதி⁴காரிணாமோங்காரத்³வாரேண பரிஶுத்³த⁴ப்³ரஹ்மாத்மைக்யவிதா³மபுநராவ்ருத்திலக்ஷணமுக்தம் ப²லம் ।

இதா³நீம் மந்தா³நாம் மத்⁴யமாநாம் ச கத²ம் ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யா ப²லப்ராப்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

மந்தே³தி ।

தேஷாமபி க்ரமமுக்திரவிருத்³தே⁴த்யர்த²: ।

தத்ரைவ வாக்யஶேஷாநுகூல்யம் கத²யதி –

ததா² சேதி ॥12॥