माण्डूक्योपनिषद्भाष्यम्
आनन्दगिरिटीका (माण्डूक्य)
 
मन इति मनोविदो बुद्धिरिति च तद्विदः ।
चित्तमिति चित्तविदो धर्माधर्मौ च तद्विदः ॥ २५ ॥

मन एवाऽऽत्मेति –

लोकायतभेदः ।

तदपि भ्रान्तिमात्रम्। तस्य स्वातन्त्र्ये क्लेशप्राप्त्यनुपपत्तेः।

अस्वातन्त्र्ये च घटवदनात्मत्वात् करणत्वाच्च दीपवदात्मत्वायोगादित्याह –

मन इति ।

बुद्धिरेवाऽऽत्मेति बौद्धाः।

तेषामपि भ्रान्तिमात्रमेव तत् सुषुप्ते व्यभिचाराद् वेद्यस्य च घटवदतिरिक्तवेद्यत्वादित्याह –

बुद्धिरिति ।

चित्तमेव बाह्याकारशून्यं विज्ञानम्। तदेवाऽऽत्मेत्यपरे।

तत्रापि प्रागुक्तन्यायाविशेषात्तुल्यं भ्रान्तित्वमित्याह –

चित्तमिति ।

धर्माधर्मौ विधिनिषेधचोदनागम्यौ परमार्थाविति –

मीमांसकाः ।

तदपि कल्पनामात्रम्।

देशकालादिषु धर्माधर्मयोर्विप्रतिपत्तिदर्शनादित्याह –

धर्मेति ॥२५॥