प्रासङ्गिकं परित्यज्य साङ्ख्यपक्षे वैशेषिकादिभिरुच्यमानं दूषणमभ्यनुज्ञातमनुभाषते –

कारणमिति ।

कारणस्य जायमानत्वे का हानिरित्याशङ्क्याऽऽह –

जायमानमिति ।

सावयवत्वाच्च प्रधानस्य नित्यत्वानुपपत्तिरित्याह –

भिन्नमिति ।

श्लोकस्य तात्पर्यमाह –

कथमिति ।

यत्र प्रथमपादाक्षराणि योजयति –

कारणमित्यादिना ।

तदेव स्पष्टयति –

कारणमेवेति ।

द्वितीयपादं विभजते –

तस्येति ।

प्रधानादीत्यादिशब्देन तदवयवाः सत्त्वादयो गृह्यन्ते । महदादीत्यादिशब्देनाहङ्कारादिग्रहणम्।

तृतीयपादं व्याकरोति –

महदादीति ।

विप्रतिषेधं विशदयति –

जायत इति ।

चतुर्थपादार्थमाह –

नित्यं चेति ।

विमतमनित्यं सावयवत्वाद् घटादिवदित्यभिप्रेत्य दृष्टान्तं साधयति –

न हीति ।

सङ्ख्यस्मृतिविरुद्धमनुमानमित्याशङ्क्याऽऽह –

विदीर्णं चेति ॥११॥