ப்ரஶ்நோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்ரஶ்ந)
 
தஸ்மை ஸ ஹோவாச ப்ரஜாகாமோ வை ப்ரஜாபதி: ஸ தபோ(அ)தப்யத ஸ தபஸ்தப்த்வா ஸ மிது²நமுத்பாத³யதே ரயிம் ச ப்ராணம் சேத்யேதௌ மே ப³ஹுதா⁴ ப்ரஜா: கரிஷ்யத இதி ॥ 4 ॥
தஸ்மை ஏவம் ப்ருஷ்டவதே ஸ ஹ உவாச தத³பாகரணாயாஹ — ப்ரஜாகாம: ப்ரஜா: ஆத்மந: ஸிஸ்ருக்ஷு: வை, ப்ரஜாபதி: ஸர்வாத்மா ஸந் ஜக³த்ஸ்ரக்ஷ்யாமீத்யேவம் விஜ்ஞாநவாந்யதோ²க்தகாரீ தத்³பா⁴வபா⁴வித: கல்பாதௌ³ நிர்வ்ருத்தோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴:, ஸ்ருஜ்யமாநாநாம் ப்ரஜாநாம் ஸ்தா²வரஜங்க³மாநாம் பதி: ஸந் , ஜந்மாந்தரபா⁴விதம் ஜ்ஞாநம் ஶ்ருதிப்ரகாஶிதார்த²விஷயம் தப:, அந்வாலோசயத் அதப்யத । அத² து ஸ: ஏவம் தப: தப்த்வா ஶ்ரௌதம் ஜ்ஞாநமந்வாலோச்ய, ஸ்ருஷ்டிஸாத⁴நபூ⁴தம் மிது²நம் உத்பாத³யதே மிது²நம் த்³வந்த்³வமுத்பாதி³தவாந் ரயிம் ச ஸோமமந்நம் ப்ராணம் ச அக்³நிமத்தாரம் இத்யேதௌ அக்³நீஷோமௌ அத்ரந்நபூ⁴தௌ மே மம ப³ஹுதா⁴ அநேகதா⁴ ப்ரஜா: கரிஷ்யத: இதி ஏவம் ஸஞ்சிந்த்ய அண்டோ³த்பத்திக்ரமேண ஸூர்யாசந்த்³ரமஸாவகல்பயத் ॥

தஸ்மை ஸ ஹோவாசேதி ப்ரதிஜ்ஞாதம் விஶேஷதோ த³ர்ஶயதி –

தத³பாகரணாயேதி ।

ஆத்³யஸ்ய ஸந்நித்யஸ்ய ப்ரஜாகாம: ஸந்நித்யந்வய: ।

யதோ²க்தகாரீதி ।

ஜ்ஞாநகர்மஸமுச்சயகாரீத்யர்த²: ।

தத்³பா⁴வபா⁴வித இதி ।

ப்ரஜாபதிரஹம் ஸர்வாத்மேத்யுபாஸநகாலீநப்ரஜாபதிபா⁴வநாயுக்த இத்யர்த²: । பூர்வகல்பீயதத்³பா⁴வபா⁴வித ஏதத்கல்பாதௌ³ ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்மநா நிர்வ்ருத: ப்ரஜாபதி: ஸந்பஶ்சாத்ப்ரஜாகாம: ஸம்ஸ்தபோ ஜந்மாந்தரபா⁴விதம் ஜ்ஞாநம் ஶ்ருதிப்ரகாஶிதார்த²விஷயமதப்யதாந்வாலோசயச்சிந்தாதி³நா தத்ஸம்ஸ்காரமுத்³போ³த்⁴ய ஜ்ஞாநமுத்பாதி³தவாநித்யந்வய: ।

தத்ர ப்ரத²மமாதி³த்யசந்த்³ரோத்பாத³நேந தத்³பா⁴வமாபத்³ய பஶ்சாச்சந்த்³ராதி³த்யஸாத்⁴யஸம்வத்ஸரபா⁴வமாபத்³யைவமேவ தத³வயவாயநத்³வயமாஸபக்ஷாஹோராத்ரபா⁴வமாபத்³ய ததஸ்தத்ஸாத்⁴யவ்ரீஹ்யாத்³யந்நபா⁴வம் ரேதோபா⁴வம் சா(அ)(அ)பத்³ய தேந ரேதஸா ப்ரஜா: ஸ்ருஜேயமித்யேவம் நிஶ்சித்ய ப்ரத²மம் ரயிப்ராணஶப்³தி³தசந்த்³ரஸூர்யத்³வந்த்³வமுத்பாதி³தவாநித்யாஹ –

ஸ ஏவமிதி ।

ரயிஶப்³தே³ந த⁴நவாசிநா போ⁴ஜ்யஜாதம் லக்ஷயித்வா போ⁴ஜ்யஸ்ய ஸோமகிரணாம்ருதயுக்தத்வாத்தத்³த்³வாரா ஸோமோ லக்ஷ்யத இத்யாஹ –

ரயிம் சேதி ।

ஏவம் ப்ராணஶப்³தே³நாபி । “அஹம் வைஶ்வாநரோ பூ⁴த்வா ப்ராணிநாம் தே³ஹமாஶ்ரித: । ப்ராணாபாநஸமாயுக்த: பசாம்யந்நம் சதுர்வித⁴ம்॥”(ப⁴. கீ³. 15। 14) இதி ஸ்ம்ருதேரக்³நே: ப்ராணஸம்ப³ந்தா⁴த³க்³நிர்போ⁴க்தா லக்ஷ்யத இத்யாஹ –

ப்ராணம் சேதி ।

அக்³நீஷோமயோரண்டா³ந்தர்க³தத்வேநாண்டோ³த்பத்த்யநந்தரமுத்பத்திரித்யாஶயேநா(அ)(அ)ஹ –

அண்டோ³த்பத்தீதி ।

உத்³யந்தம் வாவா(அ)(அ)தி³த்யமக்³நிரநுஸமாரோஹதீதி ஶ்ருதே: ஸூர்யாக்³ந்யோரேகத்வமபி⁴ப்ரேத்யாக்³நிம் ஸூர்யபதே³நா(அ)(அ)ஹ –

ஸூர்யசந்த்³ரமஸாவிதி॥ 4 ॥