ಪ್ರಶ್ನೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಪ್ರಶ್ನ)
 
ಆದಿತ್ಯೋ ಹ ವೈ ಪ್ರಾಣೋ ರಯಿರೇವ ಚಂದ್ರಮಾ ರಯಿರ್ವಾ ಏತತ್ಸರ್ವಂ ಯನ್ಮೂರ್ತಂ ಚಾಮೂರ್ತಂ ಚ ತಸ್ಮಾನ್ಮೂರ್ತಿರೇವ ರಯಿಃ ॥ ೫ ॥
ತತ್ರ ಆದಿತ್ಯಃ ಹ ವೈ ಪ್ರಾಣಃ ಅತ್ತಾ ಅಗ್ನಿಃ । ರಯಿರೇವ ಚಂದ್ರಮಾಃ । ರಯಿರೇವಾನ್ನಂ ಸೋಮ ಏವ । ತದೇತದೇಕಮತ್ತಾ ಅಗ್ನಿಶ್ಚಾನ್ನಂ ಚ ಪ್ರಜಾಪತಿರೇಕಂ ತು ಮಿಥುನಮ್ ; ಗುಣಪ್ರಧಾನಕೃತೋ ಭೇದಃ । ಕಥಮ್ ? ರಯಿರ್ವೈ ಅನ್ನಮೇವ ಏತತ್ ಸರ್ವಮ್ । ಕಿಂ ತತ್ ? ಯತ್ ಮೂರ್ತಂ ಚ ಸ್ಥೂಲಂ ಚ ಅಮೂರ್ತಂ ಚ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಚ । ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತೇ ಅತ್ತ್ರನ್ನರೂಪೇ ಅಪಿ ರಯಿರೇವ । ತಸ್ಮಾತ್ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಾದಮೂರ್ತಾತ್ ಯದನ್ಯನ್ಮೂರ್ತರೂಪಂ ಮೂರ್ತಿಃ, ಸೈವ ರಯಿಃ ಅನ್ನಮ್ ಅಮೂರ್ತೇನ ಅತ್ತ್ರಾ ಅದ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ ॥

ರಯಿಪ್ರಾಣೌ ಶ್ರುತಿಃ ಸ್ವಯಮೇವ ವ್ಯಾಚಷ್ಟ ಇತ್ಯಾಹ –

ತತ್ರಾಽಽದಿತ್ಯ ಇತಿ ।

ಪ್ರಜಾಪತೇರೇವ ಸಂವತ್ಸರಾದಿಪ್ರಜಾಪರ್ಯಂತಸ್ರಷ್ಟೃತ್ವಂ ವಕ್ತುಂ ರಯಿಪ್ರಾಣಯೋಃ ಸಂವತ್ಸರಸ್ರಷ್ಟ್ರೋಃ ಪ್ರಜಾಪತ್ಯುಪಾದಾನತ್ವಾತ್ಪ್ರಜಾಪತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಮಾಹ –

ತದೇತದೇಕಮಿತಿ ।

ಕಥಮೇಕಸ್ಯಾತ್ತಾಽನ್ನಂ ಚೇತಿ ಭೇದ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಸ್ಯೈವ ಗುಣಭಾವವಿವಕ್ಷಯಾಽಽನ್ನತ್ವಂ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವಿವಕ್ಷಯಾ ಚಾತ್ತೃತ್ವಮಿತಿ ಭೇದ ಇತ್ಯಾಹ –

ಗುಣೇತಿ ।

ರಯಿಪ್ರಾಣಯೋಃ ಕಥಂ ಪ್ರಜಾಪತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಮಿತಿ ಶಂಕತೇ ।

ಕಥಮಿತಿ ।

ತತ್ರ ರಯೇಃ ಸರ್ವಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ಪ್ರಜಾಪತಿತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ರಯಿರಿತಿ ।

ಅಮೂರ್ತಸ್ಯಾಪಿ ವಾಯ್ವಾದೇಃ ಕೇನಚಿದದ್ಯಮಾನತ್ವಾದ್ರಯಿತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ನನು ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಯೋರತ್ರನ್ನಯೋರುಭಯೋರಪಿ ರಯಿತ್ವೇಽನ್ನಮೇವ ರಯಿರಿತಿ ಕಥಮುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತತ್ವವಿಭಾಗಮಕೃತ್ವಾ ಸರ್ವಸ್ಯ ಗುಣಭಾವಮಾತ್ರವಿವಕ್ಷಯಾ ಸರ್ವಂ ರಯಿರಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ ।

ಯದೋಭೇ ವಿಭಜ್ಯ ಗುಣಪ್ರಧಾನಭಾವೇನ ವಿವಕ್ಷ್ಯೇತೇ ತದಾಽಮೂರ್ತೇನ ಪ್ರಾಣೇನ ಮೂರ್ತಸ್ಯಾದ್ಯಮಾನತ್ವಾನ್ಮೂರ್ತಸ್ಯೈವ ರಯಿತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ॥ ೫ ॥