ಸ ಮಿಥುನಮುತ್ಪಾದಯತ ಇತ್ಯುಪಕ್ರಾಂತಂ ಮಿಥುನಮುಪಸಂಹರತಿ –

ಯಶ್ಚಾಸಾವಿತಿ ।

ಯಶ್ಚಾಸೌ ಚಂದ್ರಮಾ ಯಶ್ಚಾಮೂರ್ತಃ ಪ್ರಾಣಸ್ತದೇಕಂ ಮಿಥುನಂ ಸರ್ವಂ ಸರ್ವಾತ್ಮಕಮಿತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ಏತೌ ಮೇ ಬಹುಧಾ ಪ್ರಜಾಃ ಕರಿಷ್ಯತ ಇತ್ಯುಕ್ತಂ ತತ್ಕೇನ ಪ್ರಕಾರೇಣೇತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ –

ಕಥಮಿತಿ ।

ರಯಿಪ್ರಾಣಯೋಃ ಸಂವತ್ಸರಾದಿದ್ವಾರಾ ಪ್ರಜಾಸ್ರಷ್ಟೃತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ಉಚ್ಯತ ಇತಿ ।

ತದೇವ ಮಿಥುನಮೇವ ಸಂವತ್ಸರಃ ಕಾಲಃ ।

ಸ ಚ ಪ್ರಜಾಪತಿಃ ಪ್ರಜಾಪತ್ಯಾತ್ಮಕಮಿಥುನನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ –

ತನ್ನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವಾದಿತಿ ।

ತದುಪಪಾದಯತಿ –

ಚಂದ್ರೇತಿ ।

ಚಂದ್ರನಿರ್ವರ್ತ್ಯಾಸ್ತಿಥಯ ಆದಿತ್ಯನಿರ್ವರ್ತ್ಯಾನ್ಯಹೋತ್ರಾಣೀತಿ ವಿಭಾಗಃ ।

ತನ್ನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಕಾಲಸ್ಯ ಕಥಂ ತದಾತ್ಮಕತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಯೋರಭೇದಾದಿತ್ಯಾಹ –

ತದನನ್ಯತ್ವಾದಿತಿ ।

ನ ಕೇವಲಂ ತಿಥ್ಯಾದಿದ್ವಾರಾ ಚಂದ್ರಾದಿನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವಂ ಸಂವತ್ಸರಸ್ಯ ಕಿಂ ತ್ವಯನದ್ವಯದ್ವಾರಾಽಪೀತಿ ವಕ್ತುಂ ತಸ್ಯಾಯನೇ ಇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಂ ತತ್ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –

ತತ್ಕಥಮಿತಿ ।

ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವಂ ಕುತೋ ಹೇತ್ವಂತರಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಕೇವಲಕರ್ಮಿಣಾಂ ಲೋಕಾನ್ವಿದಧದ್ದಕ್ಷಿಣೇನ ಯಾತಿ । ಜ್ಞಾನಯುಕ್ತಕರ್ಮವತಾಂ ಲೋಕಾನ್ವಿದಧದುತ್ತರೇಣ ಯಾತೀತ್ಯನ್ವಯಃ । ಸವಿತೇತ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಂ ಚಂದ್ರಸ್ಯಾಪಿ । ಜ್ಯೇಷ್ಠಾದಿರ್ದಕ್ಷಿಣಾಯನಂ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಾದಿರುತ್ತರಾಯಣಮಿತಿ ಶ್ರುತಿಷು ಪ್ರಸಿದ್ಧೇಃ ತತಶ್ಚ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ಲೋಕಾನ್ವಿಧಾತುಂ ತಯೋರ್ದಕ್ಷಿಣೋತ್ತರಾಭ್ಯಾಂ ಮಾರ್ಗಾಭ್ಯಾಂ ಗಮನಾತ್ತನ್ನಿಮಿತ್ತತ್ವಾಚ್ಚಾಯನದ್ವಯಪ್ರಸಿದ್ಧೇಸ್ತನ್ನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವಂ ತಯೋರಯನಯೋರಿತಿ ತದ್ದ್ವಾರಾ ಸಂವತ್ಸರಸ್ಯಾಪಿ ತನ್ನಿರ್ವರ್ತ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯಯೋಃ ಕಥಂ ಲೋಕವಿಧಾಯಕತ್ವಮಿತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ –

ಕಥಮಿತಿ ।

ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯನಿರ್ವರ್ತ್ಯದಕ್ಷಿಣೋತ್ತರಾಯಣದ್ವಾರಾ ಲೋಕಪ್ರಾಪ್ತೇಃ ಪ್ರಾಪ್ಯಸ್ಯ ಲೋಕಸ್ಯಾಪಿ ಚಂದ್ರಾದಿತ್ಯಾತ್ಮಕತ್ವಾಚ್ಚ ತಯೋಸ್ತದ್ವಿಧಾಯಕತ್ವಮಿತಿ ತದ್ಯೇ ಹ ವಾ ಇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೇನ ಪರಿಹರತಿ –

ತತ್ತತ್ರೇತಿ ।

ಇಷ್ಟಂ ಚೇತಿ ।

ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ತಪಃ ಸತ್ಯಂ ವೇದಾನಾಂ ಚಾನುಪಾಲನಮ್ । ಆತಿಥ್ಯಂ ವೈಶ್ವದೇವಶ್ಚ ಇಷ್ಟಮಿತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ ॥ ವಾಪೀಕೂಪತಡಾಗಾದಿ ದೇವತಾಯತನಾನಿ ಚ । ಅನ್ನಪ್ರದಾನಮಾರಾಮಃ ಪೂರ್ತಮಿತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ ॥ ಇತಿ ತಯೋರ್ಭೇದಃ ।

ಕೃತಮಿತ್ಯುಪಾಸತ ಇತಿ ಕೃತಶಬ್ದೋಪರಿತನಮಿತಿಶಬ್ದಮಿಷ್ಟಾಪೂರ್ತೇ ಇತಿ ಪೂರ್ತಶಬ್ದೋಪರ್ಯಾಕೃಷ್ಯಾಽಽದಿಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯತಯಾ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –

ಇತ್ಯಾದೀತಿ ।

ದತ್ತಮಾದಿಶಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಕೃತಮೇವೋಪಾಸತೇ ಕಾರ್ಯಮೇವಾನುತಿಷ್ಠಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಇದಂ ಚ ವಿಶೇಷಣಂ ಪುನರಾವೃತ್ತೌ ಹೇತುತಯೋಕ್ತಮ್ ।

ಕೃತರೂಪೇಷ್ಟ್ಯಾದಿಜನ್ಯತ್ವಾಚ್ಚಂದ್ರಸ್ಯಾಪಿ ಕೃತತ್ವೇನಾನಿತ್ಯತ್ವಾತ್ಪುನರಾವೃತ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ –

ಕೃತರೂಪತ್ವಾದಿತಿ ।

ಪುನರಾವೃತ್ತೌ ಮಂತ್ರವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ –

ಇಮಂ ಲೋಕಮಿತಿ ॥ ೯ ॥