ப்ரஶ்நோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்ரஶ்ந)
 
அதோ²த்தரேண தபஸா ப்³ரஹ்மசர்யேண ஶ்ரத்³த⁴யா வித்³யயாத்மாநமந்விஷ்யாதி³த்யமபி⁴ஜயந்தே । ஏதத்³வை ப்ராணாநாமாயதநமேதத³ம்ருதமப⁴யமேதத்பராயணமேதஸ்மாந்ந புநராவர்தந்த இத்யேஷ நிரோத⁴: । ததே³ஷ ஶ்லோக: ॥ 10 ॥
அத² உத்தரேண அயநேந ப்ரஜாபதேரம்ஶம் ப்ராணமத்தாரம் ஆதி³த்யம் அபி⁴ஜயந்தே । கேந ? தபஸா இந்த்³ரியஜயேந । விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மசர்யேண ஶ்ரத்³த⁴யா வித்³யயா ச ப்ரஜாபத்யாத்மவிஷயயா ஆத்மாநம் ப்ராணம் ஸூர்யம் ஜக³த: தஸ்து²ஷஶ்ச அந்விஷ்ய அஹமஸ்மீதி விதி³த்வா ஆதி³த்யம் அபி⁴ஜயந்தே அபி⁴ப்ராப்நுவந்தி । ஏதத்³வை ஆயதநம் ஸர்வப்ராணாநாம் ஸாமாந்யமாயதநம் ஆஶ்ரய: ஏதத் அம்ருதம் அவிநாஶி அப⁴யம் அத ஏவ ப⁴யவர்ஜிதம் ந சந்த்³ரவத்க்ஷயவ்ருத்³தி⁴ப⁴யவத் ; ஏதத் பராயணம் பரா க³திர்வித்³யாவதாம் கர்மிணாம் ச ஜ்ஞாநவதாம் ஏதஸ்மாந்ந புநராவர்தந்தே யதே²தரே கேவலகர்மிண இதி யஸ்மாத் ஏஷ: அவிது³ஷாம் நிரோத⁴:, ஆதி³த்யாத்³தி⁴ நிருத்³தா⁴ அவித்³வாம்ஸ: । நைதே ஸம்வத்ஸரமாதி³த்யமாத்மாநம் ப்ராணமபி⁴ப்ராப்நுவந்தி । ஸ ஹி ஸம்வத்ஸர: காலாத்மா அவிது³ஷாம் நிரோத⁴: । தத் தத்ராஸ்மிந்நர்தே² ஏஷ: ஶ்லோக: மந்த்ர: ॥

அதே²தி ।

மார்கா³ந்தராரம்பா⁴ர்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: ।

ப்ரஜாபத்யாத்மவிஷயேதி ।

தத்தாதா³த்ம்யவிஷயயேத்யர்த²: । ஆதி³த்யமபி⁴ஜயந்த இதி பூர்வமந்வயார்த²முக்தமிதா³நீம் வ்யாக்²யாநார்த²மிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஸாமாந்யமிதி ।

ஸமஷ்டிரூபமித்யர்த²: ।

வித்³யாவதாமிதி ।

கர்மாநதி⁴காரிணாமத ஏவ கேவலோபாஸநவதாமித்யர்த²: ।

கர்மிணாம் ச ஜ்ஞாநவதாமிதி ।

ஸமுச்சயவதாமித்யர்த²: ।

நநு கேவலகர்மிணாமப்யாதி³த்யப்ராப்தாவபுநராவ்ருத்திர்ப⁴வஷ்யதீத்யாஶங்க்ய தேஷாமாதி³த்யப்ராப்திரேவ நாஸ்தீதி வக்துமித்யேஷ இதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

இதி யஸ்மாதி³தி ।

தஸ்மாத்தேஷாமாதி³த்யப்ராப்திரநாஶங்க்யேதி ஶேஷ: ।

யத்³வா தஸ்யாயநே இத்யாரப்⁴யேத்யேஷ நிரோத⁴ இத்யந்தம் ஶ்ருதிவாக்யமயநயோ ரயிப்ராணத்வப்ரதிபாத³நபரதயா வ்யாக்²யேயம் । ததா² ஹி । ஸம்வத்ஸரஸ்ய ரயிப்ராணமிது²நநிர்வர்த்யத்வே ரயிப்ராணரூபத்வம் ச வக்தவ்யம் தத்கத²மிதி ப்ருச்ச²தி –

தத்கத²மிதி ।

தத³வயவயோரயநயோஸ்தத்³ரூபத்வம் வக்தும் தயோ: ப்ரத²மம் ப்ரஸித்³த⁴மாஹ –

தஸ்யேதி ।

ப்ரஸித்³தி⁴மேவா(அ)(அ)ஹ –

யாப்⁴யாமிதி ।

ஏவமபி கத²ம் தயோஸ்ததா³த்மகத்வமித்யாஹ –

கத²மிதி ।

த³க்ஷிணாயநஸ்ய ரயித்வம் வக்தும் கர்மிணாம் ரயிரூபசந்த்³ரநிர்வர்தகத்வமாஹ –

தத்தத்ரேதி ।

லோகமிதி ।

ஸோமரூபம் ஶரீரமித்யர்த²: ।

தஸ்ய கர்மக்ருதத்வம் புநராவ்ருத்த்யா ஸாத⁴யதி –

க்ருதரூபத்வாதி³தி ।

ரயிரூபசந்த்³ரஸ்ய த³க்ஷிணாயநத்³வாரா ப்ராப்யத்வாத்தஸ்யாயநஸ்ய தத³ந்தர்பா⁴வ இதி வக்தும் தஸ்ய கர்மபி⁴: ப்ராப்யத்வமாஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

ஏவம் ச தஸ்ய ரயித்வம் ஸித்³த⁴மித்யாஹ –

ஏஷ இதி ।

பித்ருயாணோபலக்ஷித இதி ।

தத்ப்ராப்ய இத்யர்த²: । ததஶ்ச தத்³விஶேஷணஸ்யாயநஸ்யாபி ரயித்வமித்யர்த²: ।

இதா³நீமுத்தராயணஸ்ய ப்ராணத்வமாஹ –

அதே²தி ।

ப்ராணரூபாதி³த்யப்ராபகத்வாது³த்தராயணஸ்ய தஸ்யாபி ப்ராணத்வமிதி ஸம்வத்ஸரஸ்ய ரயிப்ராணமிது²நாத்மகத்வமிதி தத்கார்யத்வம் யுக்தமிதி பா⁴வ: ।

அஸ்ய கர்மஸாத்⁴யசந்த்³ரவைலக்ஷண்யமாஹ –

ஏதத்³வா இதி ।

இதரத்ஸர்வம் ஸமாநம் ।

அஸ்மிந்நர்த² இதி ।

ஸம்வத்ஸரஸ்வரூப இத்யர்த²: ॥ 10 ॥