நநு யஶ்ச²ந்த³ஸாமித்யாத³யோ மந்த்ரா: கிமர்த²மாம்நாயந்தே ? தத்ராஹ —
மேதே⁴தி ।
மேதா⁴காமஸ்ய மேதா⁴ப்ராப்திஸாத⁴நம் ஜப உச்யதே, ஶ்ரீகாமஸ்ய ஶ்ரீப்ராப்திஸாத⁴நம் ஹோம உச்யத இதி விபா⁴க³: ।
ஏவம் தாத்பர்யவர்ணநே காரணமாஹ —
ஸ மேந்த்³ர இத்யாதி³நா । ருஷப⁴ இதி ।
க³வாம் மத்⁴யே ப்ரதா⁴நத்வாத்³யதா² ருஷப⁴: ஶ்ரேஷ்ட²:, ததா² வேதா³நாம் மத்⁴யே ப்ரணவ: ஶ்ரேஷ்ட²: ப்ராதா⁴ந்யாதி³த்யர்த²: ।
நநு கத²மோங்காரஸ்ய ஸர்வரூபத்வமித்யாஶங்க்யாஹ —
ஸர்வவாக்³வ்யாப்தேரிதி ।
ஶப்³த³மாத்ரே க்ருத்ஸ்நஸ்யாபி⁴தே⁴யஸ்யாந்தர்பா⁴வம் ‘தஸ்ய வாக்தந்தி:’ இத்யாதி³ஶ்ருத்யுக்தம் ஸித்³த⁴ம் க்ருத்வா தஸ்ய ஸர்வஶப்³தா³த்மகத்வே ப்ரமாணமாஹ —
தத்³யதே²தி ।
‘தத்³யதா² ஶங்குநா ஸர்வாணி பர்ணாநி ஸந்த்ருண்ணாந்யேவமோங்காரேண ஸர்வா வாக்ஸந்த்ருண்ணா’ இதி ஶ்ருத்யந்தரம் । தஸ்ய சாயமர்த²: - யதா² லோகே அஶ்வத்த²பர்ணாநி ஶங்குஶப்³த³வாச்யேந ஸ்வக³தஶலாகாவிஶேஷேண வ்யாப்தாநி, தத்³வதோ³ங்காரேண ஸர்வா ஶப்³தா³த்மிகா வாக்³வ்யாப்தேதி ।
அத ஏவேதி ।
விஶ்வரூபத்வாச்ச தஸ்ய ஶ்ரேஷ்ட²த்வமித்யர்த²: ।
நந்வோங்காரஸ்யாத்ர ஸ்துதிரந்யாய்யா ; நேத்யாஹ —
ஓங்காரோ ஹ்யத்ரேதி ।
அஸ்யாம் ஸம்ஹிதோபநிஷத்³யோங்காரஸ்ய ‘ஓமிதி ப்³ரஹ்ம’ இத்யத்ரோபாஸநம் ப்ரஸித்³த⁴மிதி ஹி-ஶப்³தா³ர்த²: ।
ஓங்காரஸ்ய ஸர்வவேதே³ஷு ப்ராதா⁴ந்யம் குத இத்யாஶங்க்ய தத்³தே⁴துப்ரத³ர்ஶநபரம் ச²ந்தோ³ப்⁴ய இதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே —
வேதே³ப்⁴ய இத்யாதி³நா ।
அம்ருதாதி³தி வேத³விஶேஷணம் ‘வேதா³ ஹ்யம்ருதா:’ இதி ஶ்ருத்யந்தராத் , ஏகவசநம் ச ச்சா²ந்த³ஸமித்யாஶயேநாஹ —
வேதா³ ஹ்யம்ருதமிதி ।
வேதா³நாமம்ருதத்வம் நித்யத்வம் , தச்சாவாந்தரப்ரலயே நாஶாபா⁴வரூபம் விவக்ஷிதம் । ந த்வாத்யந்திகம் நித்யத்வமஸ்தி வேதா³நாம் ; கல்பாதௌ³ ஸ்ருஷ்டிஶ்ரவணாத் , மஹாப்ரலயே நாஶாப்⁴யுபக³மாச்ச । இத³ம் ச தே³வதாதி⁴கரணே விஸ்தரேண நிரூபிதம் தத்ரைவ த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஸம்ப³பூ⁴வேத்யஸ்யார்த²மாஹ —
லோகதே³வேதி ।
ஸாரிஷ்ட²மிதி ।
ஸாரதமமித்யர்த²: । ததா² ச ஶ்ருதி: - ‘ப்ரஜாபதிர்லோகாநப்⁴யதபத்தேப்⁴யோ(அ)பி⁴தப்தேப்⁴யஸ்த்ரயீ வித்³யா ஸம்ப்ராஸ்ரவத்தாமப்⁴யதபத்தஸ்யா அபி⁴தப்தாயா ஏதாந்யக்ஷராணி ஸம்ப்ராஸ்ரவந்த பூ⁴ர்பு⁴வ:ஸுவரிதி தாந்யப்⁴யதப்தேப்⁴யோ(அ)பி⁴தப்தேப்⁴ய ஓங்கார: ஸம்ப்ராஸ்ரவத்’ இதி । அப்⁴யதபத் ஸாரஜிக்⁴ருக்ஷயா பர்யாலோசிதவாநித்யர்த²: । த்ரயோ வேதா³ஸ்த்ரயீ வித்³யா । யத்³யப்யஸ்யாம் ஶ்ருதௌ லோகாநந்தரம் தே³வா ந ஶ்ரூயந்தே, ததா²பி ‘ப்ரஜாபதிர்லோகாநப்⁴யதபத்தேஷாம் தப்யமாநாநாம் ரஸாந்ப்ராப்³ருஹத³க்³நிம் ப்ருதி²வ்யா வாயுமந்தரிக்ஷாதா³தி³த்யம் தி³வ: ஸ ஏதாஸ்திஸ்ரோ தே³வதா அப்⁴யதபத்தாஸாம் தப்யமாநாநாம் ரஸாந்ப்ராப்³ருஹத்’ இத்யத்ர தே³வா அபி ஶ்ரூயந்த இத்யபி⁴ப்ரேத்ய தே³வக்³ரஹணமிதி மந்தவ்யம் । ப்ராப்³ருஹத் க்³ருஹீதவாந் , ஸாரத்வேந ஜ்ஞாதவாநித்யர்த²: ।
நநு ஸம்ப³பூ⁴வேதி பத³ம் ஜந்மபரத்வேநைவ குதோ ந வ்யாக்²யாயதே ? தத்ராஹ —
ந ஹீதி ।
நித்யஸ்யேதி ।
அவாந்தரப்ரலயாவஸ்தா²யிந இத்யர்த²: । ப்ரணவஸ்ய வேதா³ந்தர்பூ⁴தத்வேந வேத³ஸமாநயோக³க்ஷேமஸ்ய வேதே³ப்⁴ய: ஸகாஶாந்முக்²யம் ஜந்ம ந ஹி ஸம்ப⁴வதீத்யாஶய: । பரமேஶ்வர இத்யஸ்ய விவரணம் ஸர்வகாமேஶ இதி ।
நநு மேதா⁴ப்ரதா³நேந யத்ப்ரீணநம் தாத்காலிகப்ரீதிஸம்பாத³நம் ந தத்³வித்³யாகாமஸ்ய விவக்ஷிதம் ப்ரயோஜநமித்யஸ்வரஸாதா³ஹ —
ப³லயது வேதி ।
அத்ர வித்³யாகாமஸ்யாபேக்ஷாம் த³ர்ஶயதி —
ப்ரஜ்ஞாப³லம் ஹீதி ।
ப்ரஜ்ஞாத்ர மேதா⁴ஶப்³தா³ர்த²: । ஸா ச க்³ரந்த²தத³ர்த²தா⁴ரணஶக்தி:, ஸைவ ப³லம் । ப்ரஜ்ஞாப³லஸ்ய ச ‘நாயமாத்மா ப³லஹீநேந லப்⁴ய:’ இதி ஶ்ருதிஸித்³த⁴ம் வித்³யாஸாத⁴நத்வம் த்³யோதயிதும் ஹி-ஶப்³த³: ।
தத³தி⁴காராதி³தி ।
அம்ருதஶப்³த³முக்²யார்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ தா⁴ரணாஸம்ப⁴வாத³ம்ருதஶப்³தே³ந முக்²யார்தா²த³ந்யதே³வ கிஞ்சில்லக்ஷணீயம் ; தச்சாம்ருதஶப்³தி³தப்³ரஹ்மப்ராப்திஸாத⁴நம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமேவ வக்தவ்யம் , தத்ஸாத⁴நப்ரஜ்ஞாப்ரார்த²நேந தஸ்யைவ பு³த்³தி⁴ஸ்த²த்வாதி³த்யர்த²: ।
புருஷவிபரிணாம இதி ।
உத்தமபுருஷத்வேந பூர்வத்ர ப்ரயுக்தஸ்ய பூ⁴யாஸமித்யஸ்ய பூ⁴யாதி³தி ப்ரத²மபுருஷத்வேநாத்ர வ்யத்யாஸ: கர்தவ்ய இத்யர்த²: ।
மது⁴ரபா⁴ஷிணீதி ।
பூ⁴யாதி³த்யநுஷங்க³: ।
நநு சக்ஷுராதே³ரபி ஜ்ஞாநம் ப்ரத்யாநுகூல்யம் குதோ ந ப்ரார்த்²யதே ? ப்ரார்த்²யத ஏவேத்யாஶயேந ஶரீரம் மே விசர்ஷணமித்யாதே³ர்விவக்ஷிதமர்த²மாஹ —
ஆத்மஜ்ஞாநேதி ।
கார்யம் ஸ்தூ²லஶரீரம் , கரணாநி சக்ஷுராதீ³நி, தேஷாம் ஸங்கா⁴த: ஸமுதா³ய இத்யர்த²: ।
நநு ஸங்கா⁴தநிஷ்டா² யோக்³யதா சேதா³த்மஜ்ஞாநாய ப்ரார்த்²யதே, கிமர்த²ம் தர்ஹி மேதா⁴ ப்ரார்த்²யதே ? தத்ராஹ —
மேதா⁴ சேதி ।
ரோகா³தி³ப்ரதிப³ந்த⁴ரஹிதஸ்ய ஜிதேந்த்³ரியஸ்யாபி மேதா⁴ம் விநாத்மஜ்ஞாநாஸம்ப⁴வாத்ஸாபி ப்ராதா⁴ந்யேநாத்மஜ்ஞாநார்த²மேவ ப்ரார்த்²யத இத்யர்த²: । ஆத்மஜ்ஞாநம் ப்ரதி ப்ரஜ்ஞாயா: ப்ரக்ருஷ்டஸாத⁴நத்வத்³யோதநார்தோ² ஹி-ஶப்³த³: । அத்ராசேதநஸ்யாப்யோங்காரஸ்ய ப்³ரஹ்மாபே⁴தே³ந ப்ரார்தி²ததா³நே ஸாமர்த்²யமவக³ந்தவ்யம் ।
நநு கத²ம் தஸ்ய ப்³ரஹ்மாபே⁴த³: ? தத்ப்ரதீகத்வாதி³தி ப்³ரூம: । கத²ம் தஸ்ய தத்ப்ரதீகத்வம் ? தத்ராஹ —
ப்³ரஹ்மண: பரமாத்மந இதி ।
நந்வஸிம் ப்ரதி ப்ரஸித்³த⁴கோஶஸ்யேவ ப்³ரஹ்ம ப்ரதி ப்ரணவஸ்ய ஸ்வஸ்மிந்நந்தர்பா⁴வயித்ருத்வரக்ஷகத்வாதே³ரபா⁴வாந்ந முக்²யம் கோஶத்வமஸ்தி ; தத்ராஹ —
உபலப்³தீ⁴தி ।
யதா²ஸி: கோஶே உபலப்⁴யதே ததா² ஓங்காரே ப்³ரஹ்மோபலப்⁴யதே ; ததஶ்சோபலப்³தி⁴ஸ்தா²நத்வஸாம்யாத்கோஶஶப்³தோ³ கௌ³ண ஓங்கார இத்யர்த²: ।
ததே³வ ஸாம்யம் விவ்ருணோதி —
த்வம் ஹீதி ।
தஸ்ய ப்³ரஹ்மப்ரதீகத்வே ஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்³தி⁴த்³யோதநார்தோ² ஹி-ஶப்³த³: ।
ப்ரதீகமிதி ।
த்³ருஷ்ட்யாலம்ப³நமித்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிப²லமாஹ —
த்வயீதி ।
உபலப்³தி⁴: ஸாக்ஷாத்கார: ।
நநு யத்³யோங்கார: ப்ரார்தி²தப²லதா³நே ஸமர்த²ஸ்தர்ஹி கிமிதி ஸ ஸர்வைர்நோபாஸ்யத இதி ஶங்காவாரணர்த²ம் மேத⁴யா பிஹித இதி வாக்யம் । தத்³வ்யாசஷ்டே —
மேத⁴யேத்யாதி³நா ।
நநு ஶாஸ்த்ராஜநிதா ப்ரஜ்ஞா லௌகிகப்ரஜ்ஞா, தஸ்யா: கத²ம் பீடா²தே³ரிவ பிதா⁴யகத்வமித்யாஶங்க்யாத்ர விவக்ஷிதம் பிதா⁴நம் கத²யதி —
ஸ த்வமிதி ।
உக்தலௌகிகப்ரஜ்ஞாமாத்ரயுக்தா: ஸாமாந்யப்ரஜ்ஞா: ; ஸ த்வம் ஸாமாந்யப்ரஜ்ஞைரவிதி³தமஹிமாஸி ; தஸ்மாத்த்வம் ந ஸர்வைருபாஸ்யத இத்யர்த²: । ஶ்ரவணபூர்வகமாத்மஜ்ஞாநாதி³லக்ஷணம் விஜ்ஞாநம் ஶ்ருதம் , தத்ப்ராப்த்யவிஸ்மரணாதி³நா கோ³பாயேதி யோஜநா । ப்ரத²மாதி³பதே³ந மநநஜநிதம் ஜ்ஞாநம் ஸங்க்³ருஹ்யதே । த்³விதீயாதி³பதே³ந ராகா³தி³லக்ஷணப்ரதிப³ந்த⁴நிவ்ருத்தி: ஸங்க்³ருஹ்யதே । தது³க்தம் வார்த்திகே - ‘ராக³த்³வேஷாதி³ஹேதுப்⁴ய: ஶ்ருதம் கோ³பாய மே ப்ரபோ⁴’ இதி ।
தத்கர்மத்வாதி³தி ।
தநோதேர்தா⁴தோஸ்தத³ர்த²கத்வாதி³த்யர்த²: ।
மமேதி ।
மமாந்நபாநாதி³கம் ஸர்வமாநயந்தீ ஸர்வதா³ ஸம்பாத³யந்தீ ததா² ஸம்பாதி³தம் ஸர்வம் விஸ்தாரயந்தீ வர்த⁴யந்தீ வர்தி⁴தம் ஸர்வம் சிரம் தீ³ர்க⁴காலம் குர்வாணா வர்தயந்தீ, யதா² விநஷ்டம் ந ப⁴வதி ததா² குர்வதீதி யாவத் । அசிரமிதி ச்சே²த³: ஸம்பா⁴வநாமாத்ரேண । தை³ர்க்⁴யம் சா²ந்த³ஸம் ।
கிமித்யாஹேதி ।
கிமாவஹந்தீத்யாகாங்க்ஷாயாமாஹேத்யர்த²: । அத்ராவஹந்தீத்யாதி³பத³த்ரயம் ஶ்ரியோ விஶேஷணம் ।
நந்வாவஹந்தீத்யாதி³பத³த்ரயஸ்ய ப்ரத²மாந்தஸ்ய, த்³விதீயாந்தஸ்ய ஶ்ரீபத³ஸ்ய ச கத²ம் விஶேஷணவிஶேஷ்யபா⁴வேநாந்வய இத்யாஶங்க்யாத்⁴யாஹாரேண யோஜயதி —
ஶ்ரீர்யாதாமீதி ।
தாமாவஹேத்யுத்தரேணாந்வய: । ததோ மே ஶ்ரியமித்யத்ர தத இத்யஸ்ய வ்யாக்²யா மேதா⁴நிர்வர்தநாத்பரமிதி ।
நநு மேதா⁴நிஷ்பத்த்யநந்தரமேவ கிமிதி ஶ்ரீ: ப்ரார்த்²யதே ? தத்ராஹ —
அமேத⁴ஸோ ஹீதி ।
ப்ரஜ்ஞாஹீநஸ்யாபாத்ரவ்யயாதி³நா த⁴நாதி³கமநர்தா²யைவேத்யேதத்ப்ரஸித்³த⁴ம் ; அதோ மேதா⁴நந்தரமேவ ஶ்ரீ: ப்ரார்த்²யத இத்யர்த²: ।
கிம்விஶிஷ்டாம் சேதி ।
புநஶ்ச கிம்விஶிஷ்டாமித்யர்த²: । அஜாதீ³நாம் லோமஶத்வாத்தத்³ரூபா ஶ்ரீர்லோமஶேதி பா⁴வ: ।
ஶ்ரியமாவஹேதி க: ஸம்போ³த்⁴யதே ? தத்ராஹ —
அதி⁴காராதி³தி ।
ஸம்நிதா⁴நாதி³த்யர்த²: । ஓங்காரஸ்ய ப்ரார்தி²தஶ்ரீப்ரதா³நே யோக்³யதாஸூசநார்தோ² ஹி-ஶப்³த³: । மேதா⁴விந: ஶ்ரீயுக்தஸ்ய வித்³யாப்ரதா³நாய ஶிஷ்யப்ராப்திப்ரார்த²நாமந்த்ர ஆ மா யந்த்விதி ।
தம் வ்யாசஷ்டே —
ஆயந்து மாமிதி ।
ஸ்வஸ்யாசார்யத்வப்ரயுக்தகீர்திப்ரார்த²நாமந்த்ரோ யஶோ ஜந இதி ।
தம் வ்யாசஷ்டே —
யஶஸ்வீதி ।
‘வஸ நிவாஸே’ ‘வஸ ஆச்சா²த³நே’ இதி தா⁴துத்³வயாது³ப்ரத்யய: ஶீலார்தே² । வேஶ்மஸு வஸநஶீல: பராச்சா²த³நஶீலோ வா வஸு: ; அதிஶயேந வஸுர்வஸீயாந் , தஸ்மாத்³வஸீயஸ: ஈலோபஶ்சா²ந்த³ஸ: ।
யத்³வா த⁴நவாசிநா வஸுஶப்³தே³ந வஸுமாம்ல்லக்ஷ்யதே ; ததா² ச அதிஶயேந வஸுமாந்வஸுமத்தர:, தஸ்மாதி³த்யர்த²: இத்யாஶயேநாஹ —
வஸுமத்தராத்³வேதி ।
தேஷ்விதி ।
வஸீய:ஸு வஸுமத்தரேஷு வேத்யர்த²: ।
வித்³யாதத்ஸாத⁴நப்ரார்த²நாநந்தரம் வித்³யாப²லப்ரார்த²நாம் த³ர்ஶயதி —
கிம் சேதி ।
நந்வத்ர விது³ஷோ ப்³ரஹ்மரூபே ப்ரணவே முக்²யப்ரவேஶாஸம்ப⁴வாத³ஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ஜ்ஞாநமேவ தஸ்ய தஸ்மிந்ப்ரவேஶத்வேந விவக்ஷணீயம் । தஸ்ய சாம்ருதஸ்ய தே³வ தா⁴ரணோ பூ⁴யஸமித்யநேநைவ ப்ரார்தி²தத்வாத்புநருக்தி: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய தாத்பர்யமாஹ —
ப்ரவிஶ்ய சேதி ।
வாக்யத்³வயஸ்ய விவக்ஷிதமர்த²ம் ஸங்க்ஷிப்யாஹ —
ஆவயோரிதி ।
பே⁴த³ஹேதுமஜ்ஞாநம் நாஶயேத்யர்த²: ; தயோரேகத்வஸ்ய ஸ்வத: ஸித்³த⁴த்வாதி³தி மந்தவ்யம் ।
ப³ஹுபே⁴த³ இதி ।
ஶிவவிஷ்ண்வாத்³யநேகமூர்த்யுபேதே த்வயி பாபம் நாஶயாமி, த்வந்மூர்திப⁴ஜநேந பாபம் நாஶயாமீதி யாவத் ।
யது³க்தம் ப்³ரஹ்மசாரிணோ மாமாயந்த்விதி, ததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேந ப்ரபஞ்சயதி —
யதே²தி ।
அதோ மாமிதி ।
த்வந்நிஷ்டா²யா: ஸம்ஸாரஶ்ரமாபநயநஸ்தா²நத்வாத்தத³பநயாய மாம் ப்ரதி ஸ்வாத்மாநம் தத்த்வத: ப்ரகாஶயேத்யர்த²: ।
ஆத³ரஸூசநார்த²முக்தஜ்ஞாநம் புந: ஸம்ப்ரார்த்²ய முக்திமபி தத³ர்த²மேவ புந: ப்ரார்த²யதே —
ப்ரபத்³யஸ்வ சேதி ।
ரஸவித்³யோ லோஹோ ரஸமயோ ப⁴வதி, தத்³வந்மாம் த்வந்மயம் குர்வித்யர்த²: ।
வித்³யாஸம்நிதௌ⁴ ஶ்ருதஸ்ய ஶ்ரீகாமஸ்ய ப்ரணாட்³யா வித்³யாயாமுபயோக³ம் த³ர்ஶயதி —
ஶ்ரிகாமோ(அ)ஸ்மிந்த்யாதி³நா ।
வித்³யா ப்ரகாஶத இதி ।
ப்ரகாஶதே(அ)பி⁴வ்யஜ்யதே, உத்பத்³யத இதி யாவத் । யதா² ஆத³ர்ஶதலே நிர்மலே ப்ரதிபி³ம்ப³ம் ஸ்பு²டம் பஶ்யதி, ததா² பாபக்ஷயேண நிர்மலாத³ர்ஶதலதுல்யே(அ)ந்த:கரணே ப்³ரஹ்மாத்மாநம் பஶ்யதீதி ஸ்ம்ருதேருத்தரார்தா⁴ர்த²: ॥