கர்மணாம் வித்³யாஸாத⁴நத்வநிரூபணமுபஶ்ருத்ய லப்³தா⁴வகாஶ ஆஶ்ரமாந்தராண்யாக்ஷிபதி —
ஏவம் தர்ஹீதி ।
யதி³ கர்மாணி வித்³யோத்பத்தௌ நிமித்தாநி, தர்ஹ்யாஶ்ரமாந்தராணாம் நைஷ்டி²கவாநப்ரஸ்த²பாரிவ்ராஜ்யலக்ஷணாநாமநுபபத்திரநநுஷ்டே²யதா ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
வித்³யோத்பத்தே: கர்மநிமித்தகத்வே(அ)பி கத²மாஶ்ரமாந்தராநுபபத்தி: ? அத ஆஹ —
கா³ர்ஹஸ்த்²யே சேதி ।
கா³ர்ஹஸ்த்²ய ஏவாக்³நிஹோத்ராதீ³நி கர்மாணி விஹிதாநி நாஶ்ரமாந்தரேஷு, அதோ கா³ர்ஹஸ்த்²யமேகமேவாநுஷ்டே²யமித்யர்த²: ।
கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்யைவாநுஷ்டே²யத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —
அதஶ்சேதி ।
அத ஏவாநுகூலதரா ப⁴வந்தீதி யோஜநா । ஆஶ்ரமாந்தராணாமநுஷ்டா²நபக்ஷே ஸர்வேஷாமதி⁴காரிணாம் யாவஜ்ஜீவம் கர்மாநுஷ்டா²நாலாபா⁴த்³யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதயோ நாநுகூலதரா: ஸ்யுரித்யர்த²: । ஆஶ்ரமாந்தராநுஷ்டா²நபக்ஷே(அ)பி யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதயோ(அ)நுகூலா ப⁴வந்த்யேவ, கர்மணாம் வித்³யாஹேதுத்வே(அ)பி வித்³யாமகாமயமாநைர்க்³ருஹஸ்தை²: ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்த²ம் யாவஜ்ஜீவம் கர்மணாமநுஷ்டா²நாத் , இதா³நீம் து வித்³யாகாமைரபி வித்³யோத்பத்தயே யாவஜ்ஜீவம் கா³ர்ஹஸ்த்²ய ஏவ ஸ்தி²த்வா கர்மாண்யநுஷ்டே²யாநீதி விஶேஷலாபா⁴த³நுகூலதரா: ஸ்யுரித்யுக்தமிதி மந்தவ்யம் । ஆதி³பதே³ந ‘வீரஹா வா ஏஷ தே³வாநாம் யோ(அ)க்³நிமுத்³வாஸயதே’ இத்யாத்³யா ஆஶ்ரமாந்தரநிஷேத⁴ஶ்ருதயோ க்³ருஹ்யந்தே ।
அத்ர கிமாஶ்ரமாந்தராணாமவிஹிதத்வாத³நநுஷ்டே²யத்வம் , கிம் வா தேஷாம் ப்ரதிஷேதா⁴த் , அத² வா தேஷு வித்³யாஹேதுகர்மாபா⁴வாத் ? நாத்³ய: ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோராஶ்ரமாந்தராணாம் விதி⁴த³ர்ஶநாத் । ந த்³விதீய:, நிஷேத⁴ஶ்ருதேர்யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதேஶ்சாவிரக்தவிஷயதயா ஸங்கோசோபபத்தே:, அந்யதா² ஸாம்ஸாரிகப²லாத்³விரக்தஸ்ய ‘யத³ஹரேவ விரஜேத்’ இத்யாதி³ஸம்ந்யாஸவிதி⁴விரோத⁴ப்ரஸங்கா³த் । ந த்ருதீய இத்யாஹ —
ந கர்மாநேகத்வாதி³தி ।
வித்³யாஹேதுபூ⁴தாநாம் கர்மணாம் நாநாவித⁴த்வாதா³ஶ்ரமாந்தரேஷ்வபி ஸந்த்யேவ வித்³யாஸாத⁴நாநி கர்மாணி, அதோ நாஶ்ரமாந்தராநுபபத்திரித்யர்த²: ।
நநு யாநி கா³ர்ஹஸ்த்²யே விஹிதாநி தாந்யேவ கர்மாணி, நாஶ்ரமாந்தரேஷு விஹிதாநி ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³நீத்யாஶங்க்யாஹ —
ந ஹீதி ।
ந ஹ்யக்³நிஹோத்ராதீ³ந்யேவ கர்மாணி, கிம் து ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³ந்யபி கர்மாணி ப⁴வந்த்யேவ அநுஷ்டே²யத்வாவிஶேஷாதி³த்யர்த²: ।
தாந்யேவாஶ்ரமாந்தரேஷு ஶ்ருத்யாதி³ஸித்³தா⁴நி கர்மாணி ப்ரபஞ்சயந்வித்³யோத்பத்திம் ப்ரதி தேஷாம் கா³ர்ஹஸ்த்²யே விஹிதகர்மப்⁴ய: ஸகாஶாத³திஶயம் த³ர்ஶயதி —
ப்³ரஹ்மசர்யம் தப இத்யாதி³நா ।
அஸங்கீர்ணாநீதி ।
ஹிம்ஸாந்ருதவசநாதி³தோ³ஷைரஸங்கீர்ணாநீத்யர்த²: ।
ஆஶ்ரமாந்தரஸ்தா²நாம் சித்தைகாக்³ர்யதத்த்வவிசாராதி³கர்மணாம் வித்³யாஸாத⁴நத்வே மாநமாஹ —
வக்ஷ்யதி சேதி ।
‘ஸத்யேந லப்⁴யஸ்தபஸா ஹ்யேஷ ஆத்மா ஸம்யக்³ஜ்ஞாநேந ப்³ரஹ்மசர்யேண நித்யம்’ இத்யாதி³ஶ்ருதிஸங்க்³ரஹார்த²ஶ்சகார: ।
இதஶ்ச கர்மணாம் வித்³யாஸாத⁴நத்வே(அ)பி ந கா³ர்ஹஸ்த்²யமாவஶ்யிகம் , அதோ நைகாஶ்ரம்யநிர்ப³ந்த⁴ இத்யாஶயேநாஹ —
ஜந்மாந்தரேதி ।
கேஷாஞ்சிஜ்ஜந்மாந்தரக்ருதகர்மப்⁴ய ஏவ தா³ரஸங்க்³ரஹாத்ப்ராக³பி வித்³யோத³யஸம்ப⁴வாத்தேஷாம் கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ராப்திரநர்தி²கா ।
நநூத்பந்நவித்³யாநாமபி கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ராப்திரஸ்து ; நேத்யாஹ —
கர்மார்த²த்வாச்சேதி ।
‘ஜாயா மே ஸ்யாத³த² ப்ரஜாயேயாத² வித்தம் மே ஸ்யாத³த² கர்ம குர்வீய’ இத்யாதி³ஶ்ருதிபர்யாலோசநயா கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ராப்தே: கர்மாநுஷ்டா²நார்த²த்வஸ்யைவாவக³மாத்கர்மப²லபூ⁴தாயாம் வித்³யாயாம் ஸித்³தா⁴யாம் தத்ப்ராப்திரநர்தி²கைவேத்யர்த²: ।
கர்மஸாத்⁴யாயாம் சேதி ।
கர்மபி⁴: ஸாத⁴நீயாயாமித்யர்த²: । சகாரோ விது³ஷ: கர்மாஸம்ப⁴வஸூசநார்த²: ।
ஸர்வேஷாம் கா³ர்ஹஸ்த்²யநிர்ப³ந்தா⁴பா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ —
லோகார்த²த்வாச்சேதி ।
நநு புத்ரகர்மாபரவித்³யாநாம் கா³ர்ஹஸ்த்²யே ஸம்பாத³நீயாநாம் லோகத்ரயார்த²த்வே(அ)பி ஜந்மாந்தரக்ருதகர்மபி⁴ருத்பந்நவித்³யேந பும்ஸா கா³ர்ஹஸ்த்²யம் ப்ராப்தவ்யமேவ, தஸ்யாபி லோகார்த²த்வாதி³தி ; நேத்யாஹ —
புத்ராதீ³தி ।
‘அயம் லோக: புத்ரேணைவ ஜய்ய: கர்மணா பித்ருலோகோ வித்³யயாதே³வலோக:’ இதி ஶ்ருத்யா ப்ருதி²வீலோகாதீ³நாம் புத்ராதி³ஸாத்⁴யத்வமவக³ம்யதே । ஏதேப்⁴யஶ்ச புத்ராதி³ஸாத்⁴யேப்⁴யோ லோகேப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்தகாமத்வாந்ந தஸ்யாத்மத³ர்ஶிந: கர்மாநுஷ்டா²நோபயோகி³நி கா³ர்ஹஸ்த்²யே ப்ரவ்ருத்திருபபத்³யதே । நித்யஸித்³த⁴ ஆத்மைவ லோகநம் லோக இதி வ்யுத்பத்த்யா லோக: லோகநம் சைதந்யம் । இத³ம் ச நித்யஸித்³தா⁴த்மலோகத³ர்ஶித்வம் வ்யாவ்ருத்தகாமத்வே ஹேதுதயோபாத்தம் । தது³க்தம் ப⁴க³வதா — ‘ரஸோ(அ)ப்யஸ்ய பரம் த்³ருஷ்ட்வா நிவர்ததே’ இதி । ரஸோ ராக³: ।
ஏவம் ப்³ரஹ்மசர்யாஶ்ரம ஏவோத்பந்நவித்³யாநாம் ந கா³ர்ஹஸ்த்²யமபேக்ஷிதமித்யுக்தம் । இதா³நீம் க்³ருஹஸ்த²ஸ்ய ஸதோ வித்³யோத³யே(அ)பி கா³ர்ஹஸ்த்²யபரித்யாக³ ஏவ ந்யாய்ய இத்யாஹ —
ப்ரதிபந்நேதி ।
வித்³யாயா: பரிபாக: ப்ரதிப³ந்த⁴ராஹித்யம் ; அப்ரதிப³ந்தா⁴த்மவித்³யாப³லேந கர்மப²லேப்⁴யோ நிதராம் விரக்தஸ்யேத்யர்த²: ।
நிவ்ருத்திரேவேதி ।
விதி⁴நா கர்மபரித்யாக³ரூபஸம்ந்யாஸ ஏவ ஸ்யாதி³த்யர்த²: । அரே மைத்ரேயி, அஸ்மாத்ப்ரத்யக்ஷாத்ஸ்தா²நாத்³கா³ர்ஹஸ்த்²யாத் ப்ரவ்ரஜிஷ்யந்நேவாஸ்மி த்யக்த்வேத³ம் கா³ர்ஹஸ்த்²யம் பாரிவ்ராஜ்யம் கரிஷ்யந்நஸ்மீதி ப்ரதிஜ்ஞாபூர்வகம் யஜ்ஞவல்க்ய: ப்ரவவ்ராஜேதி விது³ஷோ யாஜ்ஞவல்க்யஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யே ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநால்லிங்கா³தி³த்யர்த²: । ஏவமாதீ³த்யாதி³பதே³ந ‘ஆத்மாநம் விதி³த்வா ப்³ராஹ்மணா: புத்ரைஷணாயாஶ்ச வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி’ இத்யாதீ³நி ஶ்ருதிலிங்கா³நி க்³ருஹ்யந்தே । ந கர்மாநேகத்வாதி³த்யாதி³நா கர்மணாம் வித்³யாஸாத⁴நத்வே(அ)பி யதா² வித்³யாகாமேந கா³ர்ஹஸ்த்²யமநுஷ்டா²தும் ஶக்யதே ததை²வாஶ்ரமாந்தராண்யபி யதா²ருச்யநுஷ்டா²தும் ஶக்யந்தே, தேஷ்வபி வித்³யாஸாத⁴நகர்மணாம் ஸத்த்வாத் । ததா² ச வசநம் ‘தஸ்யாஶ்ரமவிகல்பமேகே ஸமாமநந்தி’ இதி । அத்ர ச வசநே தச்ச²ப்³தோ³ ப்³ரஹ்மசாரிபர: । அநந்தரம் ச ஜந்மாந்தரக்ருதேத்யாதி³நா விது³ஷ: பாரிவ்ராஜ்யமேவேத்யுக்தம் ।
இத்த²ம் கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்யாநாவஶ்யிகத்வாதா³ஶ்ரமாணாம் வைகல்பிகமநுஷ்டா²நமுக்தமாக்ஷிபதி —
கர்ம ப்ரதீதி ।
ஶ்ருதேரக்³நிஹோத்ராதி³கர்மஸு தாத்பர்யாதிஶயவத்த்வாத³க்³நிஹோத்ராதி³த⁴ர்மயுக்தம் கா³ர்ஹஸ்த்²யம் ப்ரப³லம் , அதோ(அ)துல்யத்வாத்³கா³ர்ஹஸ்த்²யாநதி⁴க்ருதவிஷயமாஶ்ரமாந்தரவிதா⁴நமித்யர்த²: ।
ஆக்ஷேபம் விவ்ருணோதி —
அக்³நிஹோத்ராதீ³தி ।
அதி⁴கோ யத்ந: தாத்பர்யாதிஶய: । ‘ஏஷ ஆதே³ஶ:’ இத்யாதி³வசநபர்யாலோசநயா ஶ்ருதேர்யத்நாதி⁴க்யாவக³மாதி³தி பா⁴வ: ।
கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்ய ப்ராப³ல்யே ஹேத்வந்தரமாஹ —
மஹாம்ஶ்சேதி ।
இதஶ்ச தஸ்ய ப்ராப³ல்யமித்யாஹ —
தபோப்³ரஹ்மசர்யாதீ³நாம் சேதி ।
யாநி சாஶ்ரமாந்தரஸ்தா²நி கர்மாணி தாந்யபி யதா²ஸம்ப⁴வம் க்³ருஹஸ்தா²நாம் ஸந்த்யேவ, பரம் த்வக்³நிஹோத்ராதீ³ந்யதி⁴காநி ; ததா² ச கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்ய த⁴ர்மபா³ஹுல்யாத்ப்ராப³ல்யமித்யர்த²: ।
இதராஶ்ரமகர்மணாமாயாஸாதி⁴க்யாபா⁴வே ஹேதுமாஹ —
அநந்யேதி ।
ருத்விக்³வித்தாதி³ஸாத⁴நாபேக்ஷத்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
தஸ்யேதி ।
க்³ருஹஸ்த²ஸ்யேத்யர்த²: ।
யத்நாதி⁴க்யாயாஸபா³ஹுல்யத⁴ர்மபா³ஹுல்யாநாமந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாத்³கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ராப³ல்யப்ரயோஜகத்வமஸித்³த⁴மிதி மந்வாந: கர்மப²லபூ⁴தாயாம் வித்³யாயாம் விரக்தௌ வா லப்³தா⁴யாம் புந: கர்மாநுஷ்டா²நைகப்ரயோஜநே கா³ர்ஹஸ்த்²யே ப்ரவ்ருத்திர்விப²லேதி பரிஹரதி —
ந ஜந்மாந்தரக்ருதாநுக்³ரஹாதி³தி ।
ஸங்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி —
யது³க்தமித்யாதி³நா ।
ப்³ரஹ்மசர்யாதி³லக்ஷணம் சேதி ।
ஆஶ்ரமாந்தரஸ்த²மிதி ஶேஷ: ।
ஜந்மாந்தரக்ருதஶுபா⁴ஶுப⁴கர்மணாமஸ்மிஞ்ஜந்மநி ஸ்வப²லோத்பாத³கத்வே லிங்க³மாஹ —
யேநேதி ।
கர்மஸு ப்ரவ்ருத்தௌ ஹேதும் ஸூசயதி —
அவிரக்தா இதி ।
அத ஏவாஹ —
வித்³யாவித்³வேஷிண இதி ।
வித்³யாயா: ஸாம்ஸாரிகபோ⁴க³விரோதி⁴த்வாத்தத்ர ராகி³ணாம் வைமுக்²யம் யுக்தம் । இத³ம் ச வைமுக்²யமஶுப⁴கர்மப²லமநர்த²பரம்பராவஹத்வாத் । யேந ஜந்மநைவ வைராக்³யாதி³கம் கேஷாஞ்சித்³த்³ருஶ்யதே தேந ஜந்மாந்தரக்ருதமப்யநுக்³ராஹகம் ப⁴வதி ; யதோ ஜந்மாந்தரக்ருதமப்யநுக்³ராஹகம் ப⁴வதி, தஸ்மாஜ்ஜந்மாந்தரக்ருதகர்மஜநிதஸம்ஸ்காரேப்⁴யோ விரக்தாநாமுத்பந்நவித்³யாநாமநுத்பந்நவித்³யாநாம் ச பாரிவ்ராஜ்யப்ராப்திரேவேஷ்யதே ந கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ராப்தி:, கர்மப்ரயோஜநஸ்ய ஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।
இதா³நீம் யத்நாதி⁴க்யாதே³ரந்யதா²ஸித்³தி⁴மாஹ —
கர்மப²லபா³ஹுல்யாச்சேதி ।
யத்³வா ஜந்மாந்தரக்ருதாநுக்³ரஹாதி³த்யநேந ஜந்மாந்தரக்ருதாநாமப்யக்³நிஹோத்ராதீ³நாம் யதோ வித்³யாம் ப்ரத்யநுக்³ராஹகத்வமதோ(அ)க்³நிஹோத்ராதி³கர்மஸு ஶ்ருதேர்யத்நாதி⁴க்யாதி³கமுபபத்³யத இதி யத்நாதி⁴க்யாதே³ரந்யதா²ஸித்³தா⁴வேகோ ஹேதுருக்த: ।
ஹேத்வந்தரமாஹ —
கர்மப²லபா³ஹுல்யாச்சேதி ।
காமபா³ஹுல்யாதி³த்யுக்தமநுப⁴வேந ஸாத⁴யதி —
ஆஶிஷாமிதி ।
அப்⁴யுத³யப²லாநாமஸங்க்²யேயத்வாதே³வ தத்ஸாத⁴நகர்மாநுஷ்டா²நோபயோகி³நி க்³ருஹாஶ்ரமே கர்மபா³ஹுல்யம் கர்மணாமாயாஸபா³ஹுல்யம் சேதி பா⁴வ: ।
அக்³நிஹோத்ராதீ³நாம் வித்³யாம் ப்ரத்யுபாயத்வாச்ச தத்ர யத்நாதி⁴க்யாதி³கமித்யந்யதா²ஸித்³தௌ⁴ ஹேத்வந்தரமாஹ —
உபாயத்வாச்சேதி ।
உபேயம் ப²லம் । ததா² ச கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ராப³ல்யே மாநாபா⁴வாதா³ஶ்ரமாந்தரஸ்த²கர்மணாம் வித்³யாம் ப்ரதி ஸாத⁴கதமத்வேநாஶ்ரமாந்தராணாமேவ ப்ராப³ல்யஸம்ப⁴வாச்ச விரக்தாநாம் கர்மாநுஷ்டா²நஸாமர்த்²யே ஸத்யபி பாரிவ்ராஜ்யமேவ யுக்தமிதி பா⁴வ: ।
பூர்வம் ஸ்வாத்மலாபே⁴ த்வித்யாதா³வக்³நிஹோத்ராதி³கர்மணாம் ப்ரதிப³ந்த⁴கது³ரிதக்ஷயத்³வாரா வித்³யாஹேதுத்வமுக்தம் ; தது³பஶ்ருத்ய ஶங்கதே —
கர்மநிமித்தத்வாதி³தி ।
கிம் தத்³யத்நாந்தரமித்யாகாங்க்ஷாயாம் ஸங்க்³ரஹம் விவ்ருணோதி —
கர்மப்⁴ய ஏவேதி ।
ஶ்ரவணாதி³வையர்த்²யம் பரிஹரதி —
ந, நியமாபா⁴வாதி³தி ।
ஈஶ்வரப்ரஸாத³பதே³ந தத்³தே⁴துபூ⁴தோபநிஷச்ச்²ரவணாதி³யத்நோ லக்ஷ்யதே, ஈஶ்வரப்ரஸாத³ஸ்யாநநுஷ்டே²யத்வாச்ச்²ரவணாதி³யத்நஸ்ய ப்ரக்ருதத்வாச்ச । ததா² ச லோகே கர்மக்ருதாத்ப்ரதிப³ந்த⁴க்ஷயாதே³வ வித்³யா ஜாயதே ந து ஶ்ரவணாத்³யநுஷ்டா²நாதி³தி நியமோ நாஸ்தி, நாஸ்மாபி⁴ஸ்ததா²ப்⁴யுபக³ம்யதே சேத்யர்த²: ।
குத இத்யத ஆஹ —
அஹிம்ஸேதி ।
ஸம்ந்யாஸாஶ்ரமகர்மணாமஹிம்ஸாதீ³நாமபி வித்³யாம் ப்ரத்யந்தரங்க³ஸாத⁴நத்வேந தைர்விநா கர்மபி⁴: க்ஷீணபாபஸ்யாபி வித்³யோத³யாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அஹிம்ஸாத்³யபேக்ஷயாபி ஶ்ரவணாதௌ³ விஶேஷமபி⁴ப்ரேத்யாஹ —
ஸாக்ஷாதே³வேதி ।
ப்ரமாணாத்³யஸம்பா⁴வநாதி³லக்ஷணத்³ருஷ்டப்ரதிப³ந்த⁴நிராஸேந வித்³யாஸாத⁴நத்வாச்ச்²ரவணாதே³ராவஶ்யகதேத்யர்த²: ।
உபஸம்ஹரதி —
அத: ஸித்³தா⁴நீதி ।
விஹிதத்வாவிஶேஷாதி³யுக்தேரித்யத:ஶப்³தா³ர்த²: ।
வித்³யாயாமிதி ।
வித்³யாஸாத⁴நகர்மஸு ஸர்வேஷாமாஶ்ரமிணாமதி⁴கார: ஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ।
ஸமுச்சயநிராகரணப²லமுபஸம்ஹ்ருதமபி புநருபஸம்ஹரதி சிந்தாஸமாப்தித்³யோதநார்த²ம் —
பரம் ஶ்ரேய இதி ।
வித்³யாயா இதி பஞ்சமீ ॥