ஸமுச்சயாநுபபத்தௌ ப²லிதமாஹ —
அத்ர யது³க்தமிதி ।
மோக்ஷ இத்யநுபபந்நமித்யநந்தரம் தத³யுக்தமித்யபி க்வசித்பாடோ² த்³ருஶ்யதே । ததா³நீமித்த²ம் யோஜநா — ஸம்ஹதாப்⁴யாம் வித்³யாகர்மப்⁴யாம் மோக்ஷ இதி க்ருத்வா கேவலவித்³யாயா மோக்ஷஹேதுத்வமநுபபந்நமிதி யது³க்தம் தத³யுக்தமிதி ॥
த்³வைதஸ்ய மித்²யாத்வே கர்மஶ்ருதீநாமப்ராமாண்யம் ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே —
விஹிதத்வாதி³தி ।
ஶங்காம் விவ்ருணோதி —
யத்³யுபம்ருத்³யேத்யாதி³நா ।
உபமர்தோ⁴ மித்²யாத்வபோ³த⁴நம் । விதீ⁴யதே உபதி³ஶ்யதே ।
ஸர்பாதீ³தி ।
ரஜ்ஜௌ ஸர்போ(அ)யமிதி ப்⁴ராந்தம் ப்ரதி மித்²யைவ ஸர்போ ந வஸ்துத: ஸர்போ(அ)ஸ்தி ரஜ்ஜுரேவைஷேத்யாப்தேந யதா² ரஜ்ஜுதத்த்வவிஷயகம் விஜ்ஞாநமுபதி³ஶ்யதே ததே²த்யர்த²: । ஶுக்த்யாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²ம் த்³விதீயமாதி³பத³ம் । ப்ரத²மம் து ரஜதாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²மிதி விபா⁴க³: ।
நிர்விஷயத்வாதி³தி ।
ஸத்யவிஷயரஹிதத்வாதி³த்யர்த²: । கல்பிதத்³வைதஸ்ய ரஜ்ஜுஸர்பாதே³ரிவ கார்யாக்ஷமத்வாதி³தி பா⁴வ: ।
விஹிதத்வாதி³தி ஹேதுரபி ப்ரதிபந்ந இத்யாஹ —
விஹிதாநி சேதி ।
கர்மஶ்ருதிவிரோதா⁴பாத³நே இஷ்டாபத்திம் வாரயதி —
ஸ சேதி ।
ததா² ச த்³வைதஸாபேக்ஷகர்மஶ்ருதீநாமத்³வைதப்³ரஹ்மபோ³த⁴கவித்³யாஶ்ருதீநாம் ச பரஸ்பரவிரோதா⁴த³ப்ராமாண்யப்ரஸங்க³ இதி பா⁴வ: ।
வித்³யாகர்மஶ்ருதீநாம் பரஸ்பரமவிரோதே⁴ந புருஷார்தோ²பதே³ஶமாத்ரே ப்ரவ்ருத்தத்வாந்நாப்ராமாண்யப்ரஸங்க³ இதி ஸமாத⁴த்தே —
நேத்யாதி³நா ।
தத்ர ப்ரத²மம் வித்³யாஶ்ருதீநாம் கர்மஶ்ருத்யவிருத்³த⁴புருஷார்தோ²பதே³ஶே ப்ரவ்ருத்திம் த³ர்ஶயதி —
வித்³யோபதே³ஶேதி ।
வித்³யோபதே³ஶபரா தாவச்ச்²ருதிர்வித்³யாப்ரகாஶகத்வேந ப்ரவ்ருத்தேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
ஶ்ருதௌ வித்³யாநிரூபணஸ்ய ப்ரயோஜநமாஹ —
ஸம்ஸாரஹேதோரிதி ।
கர்தவ்யேதீதி ।
அத்ரேதிபதா³நந்தரம் க்ருத்வேதி ஶேஷ: । ஸம்ஸாரஹேத்வவித்³யாநிவர்திகாம் வித்³யாம் ப்ரகாஶயந்த்யா: ஶ்ருதேராஶயம் த³ர்ஶயதி —
ஸம்ஸாராதி³தி ।
ததா² ச முமுக்ஷோர்மோக்ஷஸாத⁴நவித்³யாலக்ஷணபுருஷார்தோ²பதே³ஶாய ப்ரவ்ருத்தா வித்³யாஶ்ருதி:, அதோ ந வித்³யாஶ்ருதே: கர்மஶ்ருத்யா விரோத⁴ இத்யர்த²: ।
இதா³நீம் வித்³யாஶ்ருத்யவிருத்³த⁴புருஷார்தோ²பதே³ஶபரத்வம் கர்மஶ்ருதீநாமாஶங்காபூர்வகம் த³ர்ஶயதி —
ஏவமபீத்யாதி³நா ।
ஏவமபீத்யஸ்ய வித்³யாஶ்ருதே: கர்மஶ்ருத்யா விரோதா⁴பா⁴வே(அ)பீத்யர்த²: ।
விருத்⁴யத ஏவேதி ।
த்³வைதஸத்யத்வாபஹாரிண்யா வித்³யாஶ்ருத்யா தத்ஸத்யத்வபரா கர்மஶ்ருதிர்விருத்⁴யத ஏவேதி ஶங்கார்த²: ।
ஶ்ரேய:ஸாத⁴நரூபபுருஷார்தோ²பதே³ஶபராயா: கர்மஶ்ருதே: காரகாதி³த்³வைதாஸ்தித்வே(அ)பி தாத்பர்யாபா⁴வாந்ந விரோத⁴ இதி பரிஹரதி —
ந யதா²ப்ராப்தமேவேதி ।
ப்⁴ராந்திப்ராப்தமேவேத்யர்த²: ।
ப²லேதி ।
ஸ்வர்க³பஶ்வாதி³ப²லார்தி²நாம் ப²லஸாத⁴நம் ச வித³த⁴ச்சா²ஸ்த்ரமித்யர்த²: ।
வ்யாப்ரியத இதி ।
கௌ³ரவாதி³தி பா⁴வ: । ந ச த்³வைதஸ்ய மித்²யாத்வே ஶுக்திரூப்யாதி³வத³ர்த²க்ரியாஸாமர்த்²யாபா⁴வாத்காரகாதே³: ப²லஸாத⁴நதாதி³கம் ந ஸ்யாதி³தி வாச்யம் ; வியதா³தி³ப்ரபஞ்சஸ்ய மித்²யாத்வே(அ)பி ஶுக்திரஜதாதி³வைலக்ஷண்யேந யாவத்தத்த்வஜ்ஞாநமர்த²க்ரியாஸாமர்த்²யாங்கீ³காராத் । இத³ம் சாரம்ப⁴ணாதி⁴கரணாதௌ³ ப்ரபஞ்சிதம் தத்ரைவாநுஸந்தே⁴யமிதி பா⁴வ: ।
நநு முமுக்ஷூணாம் மோக்ஷஸாத⁴நீபூ⁴தா வித்³யா ஶாஸ்த்ரேண விதா⁴தவ்யா ந து து³ரிதக்ஷயார்த²ம் கர்மாணி, வித்³யாயாம் மோக்ஷே வா உபாத்தது³ரிதக்ஷயஸ்யாநுபயோகா³தி³த்யாஶங்க்யாஹ —
உபசிதேதி ।
ப்ரதிப³ந்த⁴ஸ்ய ஹீதி ।
ப்ரதிப³ந்த⁴வத: பும்ஸ: இத்யர்த²: । ‘ஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே பும்ஸாம் க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண:’ இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரப்ரஸித்³தி⁴த்³யோதநார்தோ² ஹி-ஶப்³த³: ।
ததஶ்சேதி ।
வித்³யோத³யாதி³த்யர்த²: । ச-ஶப்³தோ³ வித்³யாயா: கர்மாஸமுச்சிதத்வரூபகைவல்யார்த²: ।
தத ஆத்யந்திக இதி ।
ததா² ச கர்மகாண்ட³ஸ்ய நி:ஶ்ரேயஸபர்யவஸாயிநோ து³ரிதக்ஷயஸ்ய ஸ்வர்கா³தி³ப²லஸ்ய ச ஸாத⁴நத்வேந கர்மணாமுபதே³ஶே தாத்பர்யமிதி கர்மஶ்ருதீநாம் புருஷார்தோ²பதே³ஶபரத்வம் ப்ரத³ர்ஶிதமிதி போ³த்⁴யம் ।
ஏவம் த்³வைதமித்²யாத்வஸாத⁴நப்ரஸங்க³ப்ராப்தம் வித்³யாகர்மஶ்ருதீநாம் பரஸ்பவிரோத⁴ம் பரிஹ்ருத்ய ப்ரக்ருதாயாம் வித்³யாகர்மணோ: ஸமுச்சயாநுபபத்தௌ ப்ரகாராந்தரேண விரோத⁴ம் ஹேதுமாஹ —
அபி சேதி ।
வித்³யாவத: கர்மாஸம்ப⁴வம் வக்தும் கர்மண: காமமூலத்வமாஹ —
அநாத்மத³ர்ஶிநோ ஹீதி ।
அநாத்மநி தே³ஹாதா³வாத்மத்வத³ர்ஶிந: ஸ்வவ்யதிரிக்தாந்காமயிதவ்யபதா³ர்தா²ந்பஶ்யதஸ்தத்³விஷய: காமோ ப⁴வதி । ஹி ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।
தத: கிம் ? தத்ராஹ —
காமயமாநஶ்ச கரோதீதி ।
தது³க்தம் ப⁴க³வதா வ்யாஸேந - ‘யத்³யத்³தி⁴ குருதே ஜந்துஸ்தத்தத்காமஸ்ய சேஷ்டிதம்’ இதி ।
கர்மணாம் ஸம்ஸாரப²லகத்வாச்ச விது³ஷ: கர்மாநுஷ்டா²நம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஶயேந கர்மப²லம் த³ர்ஶயதி —
தத்ப²லேதி ।
ஸம்ஸார இதி ।
காமிந இதி ஶேஷ: ।
வித்³யாவதஸ்து காமாபா⁴வாந்ந கர்மாநுஷ்டா²நமித்யாஹ —
தத்³வ்யதிரேகேணேத்யாதி³நா ।
ஆத்மைகத்வத³ர்ஶிநஸ்தத்³வ்யதிரேகேண ஆத்மைகத்வவ்யதிரேகேண காமயிதவ்யவிஷயாபா⁴வாத³நாத்மகோ³சரகாமாநுபபத்திரித்யர்த²: ।
நநு தர்ஹ்யாத்மந்யேவ காமோ(அ)ஸ்த்வாநந்த³ரூபத்வாதா³த்மந:, ததா² ச தத்காமநயா விது³ஷோ(அ)பி கர்மாநுஷ்டா²நம் ஸ்யாதி³தி ; நேத்யாஹ —
ஆத்மநி சேதி ।
காமஸ்யாத்மாந்யவிஷயத்வாதா³த்மாநந்தே³ ச விது³ஷோ(அ)ந்யத்வப்⁴ராந்தேர்நிவ்ருத்தத்வாதா³த்மநி காமாநுபபத்தி:, தத³நுபபத்தௌ ச விது³ஷோ முக்திரேவ பர்யவஸ்யதி ; ததா² ச முக்தஸ்ய ந கர்மாநுஷ்டா²நப்ரத்யாஶேதி பா⁴வ: ।
ப²லிதமாஹ —
அதோ(அ)பீதி ।
விது³ஷ: காமாபா⁴வேந கர்மாநுஷ்டா²நாஸம்ப⁴வாத³பீத்யர்த²: ।
விரோத⁴ இதி ।
ஏகதை³கத்ர புருஷே ஸஹாநவஸ்தா²நலக்ஷண இத்யர்த²: । ததா² ச ஸமுச்சயவாதி³மதே கர்மவித்³யாஶ்ருதீநாமப்யேகதை³கபுருஷவிஷயத்வாஸம்ப⁴வலக்ஷணவிரோதோ⁴(அ)பி தத³நிஷ்ட: ப்ராப்நோதீதி பா⁴வ: ।
வித்³யா ப்ரதா⁴நம் கர்ம சோபஸர்ஜநமிதி பக்ஷோ(அ)பி ஸமப்ராதா⁴ந்யபக்ஷவத³த ஏவ நிரஸ்த இத்யாஹ —
விரோதா⁴தே³வ சேதி ।
ஸ்வமதே கர்மவித்³யாஶ்ருதீநாம் க்ரமஸமுச்சயபரத்வேநாவிரோத⁴ம் வக்தும் பூர்வோக்தமர்த²ம் ஸ்மாரயதி —
ஸ்வாத்மலாபே⁴ த்விதி ।
ஸ்வாத்மலாபே⁴ து ஸ்வோத்பத்தௌ து வித்³யா கர்மாண்யபேக்ஷத இதி யோஜநா ।
ஏததே³வ விவ்ருணோதி —
பூர்வோபசிதேதி ।
கர்மணாம் வித்³யாஹேதுத்வே மாநமாஹ —
அத ஏவேதி ।
வித்³யோத³யஹேதுத்வாதே³வேத்யர்த²: ।
கர்மணாம் ஶுத்³தி⁴த்³வாரா வித்³யாஹேதுத்வே ப²லிதமாஹ —
ஏவம் சேதி ।
ஏதேந ‘வித்³யாம் சாவித்³யாம் ச’ இதி வசநம் க்ரமஸமுச்சயாபி⁴ப்ராயம் , உபாஸநகர்மணோர்யௌக³பத்³யேந ஸமுச்சயாபி⁴ப்ராயம் வா ப⁴விஷ்யதி ; ‘கர்மணைவ ஹி’ இதி வசநமபி கர்மணைவ சித்தஶுத்³த்⁴யாதி³க்ரமேண முக்திம் ப்ராப்தா இத்யபி⁴ப்ராயகம் ப⁴விஷ்யதி ; ‘தத்ப்ராப்திஹேதுர்விஜ்ஞாநம்’ இதி வசநமபி க்ரமஸமுச்சயாபி⁴ப்ராயமேவேதி ஸூசிதமிதி த்⁴யேயம் ।
பரமப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி —
அத இதி ।
மோக்ஷே கேவலகர்மஸாத்⁴யத்வஸ்ய ஸமுச்சயஸாத்⁴யத்வஸ்ய ச நிரஸ்தத்வாதி³த்யர்த²: ॥