அத² யத³ஸந்தி³க்³த⁴மப்ரயோஜநம் ச ந தத்ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரதிபித்ஸாகோ³சர:, யதா² ஸமநஸ்கேந்த்³ரியஸம்நிக்ருஷ்ட: ஸ்பீ²தாலோகமத்⁴யவர்தீ க⁴ட:, கரடத³ந்தா வா ததா² சேத³ம் ப்³ரஹ்மேதி வ்யாபகவிருத்³தோ⁴பலப்³தி⁴: । ததா² ஹி ‘ப்³ருஹத்த்வாத்³ப்³ரும்ஹணத்வாத்³வாத்மைவ’ ப்³ரஹ்மேதி கீ³யதே । ஸ சாயமாகீடபதங்கே³ப்⁴ய ஆ ச தே³வர்ஷிப்⁴ய: ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரஸ்யேத³ங்காராஸ்பதே³ப்⁴யோ தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴விஷயேப்⁴யோ விவேகேந ’ அஹம்'' இத்யஸந்தி³க்³தா⁴விபர்யஸ்தாபரோக்ஷாநுப⁴வஸித்³த⁴ இதி ந ஜிஜ்ஞாஸாஸ்பத³ம் । ந ஹி ஜாது கஶ்சித³த்ர ஸந்தி³க்³தே⁴(அ)ஹம் வா நாஹம் வேதி । ந ச விபர்யஸ்யதி நாஹமேவ இதி । ந ச அஹம் க்ருஶ:, ஸ்தூ²ல:, க³ச்சா²மி இத்யாதி³தே³ஹத⁴ர்மஸாமாநாதி⁴கரண்யத³ர்ஶநாத்³தே³ஹாலம்ப³நோ(அ)யமஹங்கார இதி ஸாம்ப்ரதம் । ததா³லம்ப³நத்வே ஹி யோ(அ)ஹம் பா³ல்யே பிதராவந்வப⁴வம் ஸ ஏவ ஸ்தா²விரே ப்ரணப்த்ரூநநுப⁴வாமீதி ப்ரதிஸந்தா⁴நம் ந ப⁴வேத் । ந ஹி பா³லஸ்த²விரயோ: ஶரீரயோரஸ்தி மநாக³பி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநக³ந்தோ⁴ யேநைகத்வமத்⁴யவஸீயேத । தஸ்மாத்³யேஷு வ்யாவர்தமாநேஷு யத³நுவர்ததே தத்தேப்⁴யோ பி⁴ந்நம் யதா² ச குஸுமேப்⁴ய: ஸூத்ரம் । ததா² பா³லாதி³ஶரீரேஷு வ்யாவர்தமாநேஷ்வபி பரம் பரமஹங்காராஸ்பத³மநுவர்தமாநம் தேப்⁴யோ பி⁴த்³யதே । அபி ச ஸ்வப்நாந்தே தி³வ்யஶரீரபே⁴த³மாஸ்தா²ய தது³சிதாந்போ⁴கா³ந்பு⁴ஞ்ஜாந ஏவ ப்ரதிபு³த்³தோ⁴ மநுஷ்யஶரீரமாத்மாநம் பஶ்யந் ‘நாஹம் தே³வோ மநுஷ்ய ஏவ’ இதி தே³வஶரீரே பா³த்⁴யமாநே(அ)ப்யஹமாஸ்பத³மபா³த்⁴யமாநம் ஶரீராத்³பி⁴ந்நம் ப்ரதிபத்³யதே । அபி ச யோக³வ்யாக்⁴ர: ஶரீரபே⁴தே³(அ)ப்யாத்மாநமபி⁴ந்நமநுப⁴வதீதி நாஹங்காராலம்ப³நம் தே³ஹ: । அத ஏவ நேந்த்³ரியாண்யப்யஸ்யாலம்ப³நம் , இந்த்³ரியபே⁴தே³(அ)பி ‘யோ(அ)ஹமத்³ராக்ஷம் ஸ ஏவைதர்ஹி ஸ்ப்ருஶாமி’ இத்யஹமாலம்ப³நஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் । விஷயேப்⁴யஸ்த்வஸ்ய விவேக: ஸ்த²வீயாநேவ । பு³த்³தி⁴மநஸோஶ்ச கரணயோ: அஹம் இதி கர்த்ருப்ரதிபா⁴ஸப்ரக்²யாநாலம்ப³நத்வாயோக³: । ‘க்ருஶோ(அ)ஹம்’ ’ அந்தோ⁴(அ)ஹம்’ இத்யாத³யஶ்ச ப்ரயோகா³ அஸத்யப்யபே⁴தே³ கத²ஞ்சிந்மஞ்சா: க்ரோஶந்தி இத்யாதி³வதௌ³பசாரிகா இதி யுக்தமுத்பஶ்யாம: । தஸ்மாதி³த³ங்காராஸ்பதே³ப்⁴யோ தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴விஷயேப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்த:, ஸ்பு²டதராஹமநுப⁴வக³ம்ய ஆத்மா ஸம்ஶயாபா⁴வாத³ஜிஜ்ஞாஸ்ய இதி ஸித்³த⁴ம் । அப்ரயோஜநத்வாச்ச । ததா² ஹி - ஸம்ஸாரநிவ்ருத்திரபவர்க³ இஹ ப்ரயோஜநம் விவக்ஷிதம் । ஸம்ஸாரஶ்ச ஆத்மயாதா²த்ம்யாநநுப⁴வநிமித்த ஆத்மயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநேந நிவர்தநீய: । ஸ சேத³யமநாதி³ரநாதி³நா ஆத்மயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநேந ஸஹாநுவர்ததே, குதோ(அ)ஸ்ய நிவ்ருத்திரவிரோதா⁴த் ? குதஶ்சாத்மயாதா²த்ம்யாநநுப⁴வ: ? ந ஹி அஹம் இத்யநுப⁴வாத³ந்யதா³த்மயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநமஸ்தி । ந ச அஹம் இதி ஸர்வஜநீநஸ்பு²டதராநுப⁴வஸமர்தி²த ஆத்மா தே³ஹேந்த்³ரியாதி³வ்யதிரிக்த: ஶக்ய உபநிஷதா³ம் ஸஹஸ்ரைரப்யந்யத²யிதும் , அநுப⁴வவிரோதா⁴த் । ந ஹ்யாக³மா: ஸஹஸ்ரமபி க⁴டம் படயிதுமீஶதே । தஸ்மாத³நுப⁴வவிரோதா⁴து³பசரிதார்தா² ஏவோபநிஷத³ இதி யுக்தமுத்பஶ்யாம இத்யாஶயவாநாஶங்க்ய பரிஹரதி -

யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோ: இதி ।

அத்ர ச யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாதி³ர்மித்²யாப⁴விதும் யுக்தமித்யந்த: ஶங்காக்³ரந்த²: । ததா²பீத்யாதி³பரிஹாரக்³ரந்த²: । ததா²பீத்யபி⁴ஸம்ப³ந்தா⁴ச்ச²ங்காயாம் யத்³யபீதி படி²தவ்யம் । இத³மஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி வக்தவ்யே யுஷ்மத்³க்³ரஹணமத்யந்தபே⁴தோ³பலக்ஷணார்த²ம் । யதா² ஹ்யஹங்காரப்ரதியோகீ³ த்வங்காரோ நைவமித³ங்கார:, ஏதே வயமிமே வயமாஸ்மஹே இதி ப³ஹுலம் ப்ரயோக³த³ர்ஶநாதி³தி । சித்ஸ்வபா⁴வ ஆத்மா விஷயீ, ஜட³ஸ்வபா⁴வா பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியதே³ஹவிஷயா விஷயா: । ஏதே ஹி சிதா³த்மாநம் விஸிந்வந்தி அவப³த்⁴நந்தி । ஸ்வேந ரூபேண நிரூபணீயம் குர்வந்தீதி யாவத் । பரஸ்பராநத்⁴யாஸஹேதாவத்யந்தவைலக்ஷண்யே த்³ருஷ்டாந்த: -

தம: ப்ரகாஶவதி³தி ।

ந ஹி ஜாது கஶ்சித்ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்திநீ ப்ரகாஶதமஸீ பரஸ்பராத்மதயா ப்ரதிபத்துமர்ஹதி । ததி³த³முக்தம் -

இதரேதரபா⁴வாநுபபத்தாவிதி ।

இதரேதரபா⁴வ: இதரேதரத்வம் , தாதா³த்ம்யமிதி யாவத் தஸ்யாநுபபத்தாவிதி । ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த்³த⁴ர்மிணோ: பரஸ்பரபா⁴வ: தத்³த⁴ர்மாணாம் து ஜாட்³யசைதந்யநித்யத்வாநித்யத்வாதீ³நாமிதரேதராத்⁴யாஸோ ப⁴விஷ்யதி ।

த்³ருஶ்யதே ஹி த⁴ர்மிணோர்விவேகக்³ரஹணே(அ)பி தத்³த⁴ர்மாணாமத்⁴யாஸ:, யதா² குஸுமாத்³பே⁴தே³ந க்³ருஹ்யமாணே(அ)பி ஸ்ப²டிகமணாவதிஸ்வச்ச²தயா ஜபாகுஸுமப்ரதிபி³ம்போ³த்³க்³ராஹிண்யருண: ஸ்ப²டிகைத்யாருண்யவிப்⁴ரம இத்யத உக்தம் -

தத்³த⁴ர்மாணாமபீதி ।

இதரேதரத்ர த⁴ர்மிணி த⁴ர்மாணாம் பா⁴வோ விநிமயஸ்தஸ்யாநுபபத்தி: । அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ரூபவத்³தி⁴ த்³ரவ்யமதிஸ்வச்ச²தயா ரூபவதோ த்³ரவ்யாந்தரஸ்ய தத்³விவேகேந க்³ருஹ்யமாணஸ்யாபி சா²யாம் க்³ருஹ்ணீயாத் , சிதா³த்மா த்வரூபோ விஷயீ ந விஷயச்சா²யாமுத்³க்³ராஹயிதுமர்ஹதி । யதா²ஹு: -'ஶப்³த³க³ந்த⁴ரஸாநாம் ச கீத்³ருஶீ ப்ரதிபி³ம்ப³தா” இதி । ததி³ஹ பாரிஶேஷ்யாத்³விஷயவிஷயிணோரந்யோந்யாத்மஸம்பே⁴தே³நைவ தத்³த⁴ர்மாணாமபி பரஸ்பரஸம்பே⁴தே³ந விநிமயாத்மநா ப⁴விதவ்யம் , தௌ சேத்³த⁴ர்மிணாவத்யந்தவிவேகேந க்³ருஹ்யமாணாவஸம்பி⁴ந்நௌ, அஸம்பி⁴ந்நா: ஸுதராம் தயோர்த⁴ர்மா:, ஸ்வாஶ்ரயாப்⁴யாம் வ்யவதா⁴நேந தூ³ராபேதத்வாத் ।

ததி³த³முக்தம் -

ஸுதராமிதி ।

தத்³விபர்யயேணேதி ।

விஷயவிபர்யயேணேத்யர்த²: । மித்²யாஶப்³தோ³(அ)பஹ்நவவசந: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அத்⁴யாஸோ பே⁴தா³க்³ரஹேண வ்யாப்த:, தத்³விருத்³த⁴ஶ்சேஹாஸ்தி பே⁴த³க்³ரஹ:, ஸ பே⁴தா³க்³ரஹம் நிவர்தயம்ஸ்தத்³வ்யாப்தமத்⁴யாஸமபி நிவர்தயதீதி । மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தம் யத்³யபி ததா²பீதி யோஜநா ।। இத³மத்ராகூதம் - ப⁴வேதே³ததே³வம் யத்³யஹமித்யநுப⁴வே ஆத்மதத்வம் ப்ரகாஶேத । ந த்வேதத³ஸ்தி । ததா²ஹி ஸமஸ்தோபாத்⁴யநவச்சி²ந்நாநந்தாநந்த³சைதந்யைகரஸமுதா³ஸீநமேகமத்³விதீயமாத்மதத்த்வம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணேஷு கீ³யதே । ந சைதாந்யுபக்ரமபராமர்ஶோபஸம்ஹாரை: க்ரியாஸமபி⁴ஹாரேணேத்³ருகா³த்மதத்த்வமபி⁴த³த⁴தி தத்பராணி ஸந்தி ஶக்யாநி ஶக்ரேணாப்யுபசரிதார்தா²நி கர்தும் । அப்⁴யாஸே ஹி பூ⁴யஸ்த்வமர்த²ஸ்ய ப⁴வதி, யதா²ஹோ த³ர்ஶநீயாஹோ த³ர்ஶநீயேதி ந ந்யூநத்வம், ப்ராகே³வோபசரிதத்வமிதி । அஹமநுப⁴வஸ்து ப்ராதே³ஶிகமநேகவித⁴ஶோகது³:கா²தி³ப்ரபஞ்சோபப்லுதமாத்மாநமாத³ர்ஶயந் கத²மாத்மதத்த்வகோ³சர: கத²ம் வாநுபப்லவ: । ந ச ஜ்யேஷ்ட²ப்ரமாணப்ரத்யக்ஷவிரோதா⁴தா³ம்நாயஸ்யைவ தத³பேக்ஷஸ்யாப்ராமாண்யமுபசரிதார்த²த்வம் சேதி யுக்தம் , தஸ்யாபௌருஷேயதயா நிரஸ்தஸமஸ்ததோ³ஷாஶங்கஸ்ய, போ³த⁴கதயா ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வஸ்ய ஸ்வகார்யே ப்ரமிதாவநபேக்ஷத்வாத் । ப்ரமிதாவநபேக்ஷத்வே(அ)ப்யுத்பத்தௌ ப்ரத்யக்ஷாபேக்ஷத்வாத்தத்³விரோதா⁴த³நுத்பத்திலக்ஷணமப்ராமாண்யமிதி சேந்ந । உத்பாத³காப்ரதித்³வந்த்³வித்வாத் । ந ஹ்யாக³மஜ்ஞாநம் ஸாம்வ்யவஹாரிகம் ப்ரத்யக்ஷஸ்ய ப்ராமாண்யமுபஹந்தி யேந காரணாபா⁴வாந்ந ப⁴வேத³பி து தாத்த்விகம் । ந ச தத்தஸ்யோத்பாத³கம் । அதாத்த்விகப்ரமாணபா⁴வேப்⁴யோ(அ)பி ஸாம்வ்யவஹாரிகப்ரமாணேப்⁴யஸ்தத்த்வஜ்ஞாநோத்பத்தித³ர்ஶநாத் । ததா² ச வர்ணே ஹ்ரஸ்வத்வதீ³ர்க⁴த்வாத³யோ(அ)ந்யத⁴ர்மா அபி ஸமாரோபிதா: தத்த்வப்ரதிபத்திஹேதவ: । ந ஹி லௌகிகா: நாக³ இதி வா நக³ இதி வா பதா³த்குஞ்சரம் வா தரும் வா ப்ரதிபத்³யமாநா ப⁴வந்தி ப்⁴ராந்தா: । ந சாநந்யபரம் வாக்யம் ஸ்வார்த²முபசரிதார்த²ம் யுக்தம் । உக்தம் ஹி ‘ந விதௌ⁴ பர: ஶப்³தா³ர்த²’ இதி । ஜ்யேஷ்ட²த்வம் ச அநபேக்ஷிதஸ்ய பா³த்⁴யத்வே ஹேது: ந து பா³த⁴கத்வே, ரஜதஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்யாயஸ: ஶுக்திஜ்ஞாநேந கநீயஸா பா³த⁴த³ர்ஶநாத் । தத³நபபா³த⁴நே தத³பபா³தா⁴த்மநஸ்தஸ்யோத்பத்தேரநுத்பத்தே: । த³ர்ஶிதம் ச தாத்த்விகப்ரமாணபா⁴வஸ்யாநபேக்ஷிதத்வம் । ததா² ச பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம், “பௌர்வாபர்யே பூர்வதௌ³ர்ப³ல்யம் ப்ரக்ருதிவத்” (ஆ. 6 பா. 5 ஸூ. 54) இதி । ததா² “பூர்வாத்பரப³லீயஸ்த்வம் தத்ர நாம ப்ரதீயதாம் । அந்யோந்யநிரபேக்ஷாணாம் யத்ர ஜந்ம தி⁴யாம் ப⁴வேத்” ॥ இதி । அபி ச யே(அ)ப்யஹங்காராஸ்பத³மாத்மாநமாஸ்தி²ஷத தைரப்யஸ்ய ந தாத்த்விகத்வமப்⁴யுபேதவ்யம் - ’ அஹமிஹைவாஸ்மி ஸத³நே ஜாநாந:’ இதி ஸர்வவ்யாபிந: ப்ராதே³ஶிகத்வேந க்³ரஹாத் । உச்சதரகி³ரிஶிக²ரவர்திஷு மஹாதருஷு பூ⁴மிஷ்ட²ஸ்ய தூ³ர்வாப்ரவாலநிர்பா⁴ஸப்ரத்யயவத் । ந சேத³ம் தே³ஹஸ்ய ப்ராதே³ஶிகத்வமநுபூ⁴யதே ந த்வாத்மந இதி ஸாம்ப்ரதம் । ந ஹி ததை³வம் ப⁴வதி - ’ அஹம்’ இதி; கௌ³ணத்வே வா ந ’ ஜாநாந:’ இதி । அபி ச பரஶப்³த³: பரத்ர லக்ஷ்யமாணகு³ணயோகே³ந வர்தத இதி யத்ர ப்ரயோக்த்ருப்ரதிபத்ரோ: ஸம்ப்ரதிபத்தி: ஸ கௌ³ண:, ஸ ச பே⁴த³ப்ரத்யயபுர:ஸர: । தத்³யதா² நையமிகாக்³நிஹோத்ரவசநோ(அ)க்³நிஹோத்ரஶப்³த³: (ஆ.1. பா.4. ஸூ.4)ப்ரகரணாந்தராவத்⁴ருதபே⁴தே³ கௌண்ட³பாயிநாமயநக³தே கர்மணி “மாஸமக்³மிஹோத்ரம் ஜுஹோதி” (ஆ. 7 பா. 3 ஸூ. 1) இத்யத்ர ஸாத்⁴யஸாத்³ருஶ்யேந கௌ³ண:, மாணவகே சாநுப⁴வஸித்³த⁴பே⁴தே³ ஸிம்ஹாத்ஸிம்ஹஶப்³த³: । ந த்வஹங்காரஸ்ய முக்²யோ(அ)ர்தோ² நிர்லுடி²தக³ர்ப⁴தயா தே³ஹாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்நோ(அ)நுபூ⁴யதே, யேந பரஶப்³த³: ஶரீராதௌ³ கௌ³ணோ ப⁴வேத் । ந சாத்யந்தநிரூட²தயா கௌ³ணே(அ)பி ந கௌ³ணத்வாபி⁴மாந: ஸார்ஷபாதி³ஷு தைலஶப்³த³வதி³தி வேதி³தவ்யம் । தத்ராபி ஸ்நேஹாத்திலப⁴வாத்³பே⁴தே³ ஸித்³த⁴ ஏவ ஸார்ஷபாதீ³நாம் தைலஶப்³த³வாச்யத்வாபி⁴மாநோ, ந த்வர்த²யோஸ்தைலஸார்ஷபயோரபே⁴தா³த்⁴யவஸாய: । தத்ஸித்³த⁴ம் கௌ³ணத்வமுப⁴யத³ர்ஶிநோ கௌ³ணமுக்²யவிவேகவிஜ்ஞாநேந வ்யாப்தம் ததி³த³ம் வ்யாபகம் விவேகஜ்ஞாநம் நிவர்தமாநம் கௌ³ணதாமபி நிவர்தயதீதி । ந ச பா³லஸ்த²விரஶரீரபே⁴தே³(அ)பி ஸோ(அ)ஹமித்யேகஸ்யாத்மந: ப்ரதிஸந்தா⁴நாத்³தே³ஹாதி³ப்⁴யோ பே⁴தே³ந அஸ்த்யாத்மாநுப⁴வ இதி வாச்யம் । பரீக்ஷகாணாம் க²ல்வியம் கதா² ந லௌகிகாநாம் । பரீக்ஷகா அபி ஹி வ்யவஹாரஸமயே ந லோகஸாமாந்யமதிவர்தந்தே । வக்ஷ்யத்யநந்தரமேவ ஹி ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகார: - “பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சாவிஶேஷாத்” இதி । பா³ஹ்யா அப்யாஹு: - “ஶாஸ்த்ரசிந்தகா: க²ல்வேவம் விவேசயந்தி ந ப்ரதிபத்தார:” இதி । தத்பாரிஶேஷ்யாச்சிதா³த்மகோ³சரமஹங்காரமஹமிஹாஸ்மி ஸத³ந இதி ப்ரயுஞ்ஜாநோ லௌகிக: ஶரீராத்³யபே⁴த³க்³ரஹாதா³த்மந: ப்ராதே³ஶிகத்வமபி⁴மந்யதே, நப⁴ஸ இவ க⁴டமணிகமல்லிகாத்³யுபாத்⁴யவச்சே²தா³தி³தி யுக்தமுத்பஶ்யாம: । ந சாஹங்காரப்ராமாண்யாய தே³ஹாதி³வதா³த்மாபி ப்ராதே³ஶிக இதி யுக்தம் । ததா³ க²ல்வயமணுபரிமாணோ வா ஸ்யாத்³தே³ஹபரிமாணோ வா ? அணுபரிமாணத்வே ஸ்தூ²லோ(அ)ஹம் தீ³ர்க⁴ இதி ச ந ஸ்யாத் , தே³ஹபரிமாணத்வே து ஸாவயவதயா தே³ஹவத³நித்யத்வப்ரஸங்க³: । கிஞ்ச அஸ்மிந்பக்ஷே அவயவஸமுதா³யோ வா சேதயேத்ப்ரத்யேகம் வாவயவா: ? ப்ரத்யேகம் சேதநத்வபக்ஷே ப³ஹூநாம் சேதநாநாம் ஸ்வதந்த்ராணாமேகவாக்யதாபா⁴வாத³பர்யாயம் விருத்³த⁴தி³க்க்ரியதயா ஶரீரமுந்மத்²யேத, அக்ரியம் வா ப்ரஸஜ்யேத । ஸமுதா³யஸ்ய து சைதந்யயோகே³ வ்ருக்ண ஏகஸ்மிந்நவயவே சிதா³த்மநோ(அ)ப்யவயவோ வ்ருக்ண இதி ந சேதயேத் । ந ச ப³ஹூநாமவயவாநாம் பரஸ்பராவிநாபா⁴வநியமோ த்³ருஷ்ட: । ய ஏவாவயவோ விஶீர்ணஸ்ததா³ தத³பா⁴வே ந சேதயேத் । விஜ்ஞாநாலம்ப³நத்வே(அ)ப்யஹம்ப்ரத்யயஸ்ய ப்⁴ராந்தத்வம் தத³வஸ்த²மேவ । தஸ்ய ஸ்தி²ரவஸ்துநிர்பா⁴ஸத்வாத³ஸ்தி²ரத்வாச்ச விஜ்ஞாநாநாம் । ஏதேந ஸ்தூ²லோ(அ)ஹமந்தோ⁴(அ)ஹம் க³ச்சா²மீத்யாத³யோ(அ)ப்யத்⁴யாஸதயா வ்யாக்²யாதா: । ததே³வமுக்தேந க்ரமேணாஹம்ப்ரத்யயே பூதிகூஷ்மாண்டீ³க்ருதே ப⁴க³வதீ ஶ்ருதிரப்ரத்யூஹம் கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வது³:க²ஶோகாத்³யாத்மத்வமஹமநுப⁴வப்ரஸஞ்ஜிதமாத்மநோ நிஷேத்³து⁴மர்ஹதீதி ।

ததே³வம் ஸர்வப்ரவாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணப்ரதி²தமித்²யாபா⁴வஸ்யாஹம்ப்ரத்யயஸ்ய ஸ்வரூபநிமித்தப²லைருபவ்யாக்²யாநம் -

அந்யோந்யஸ்மிந்நித்யாதி³ ।

அத்ர சாந்யோந்யஸ்மிந்த⁴ர்மிண்யாத்மஶரீராதௌ³ ‘அந்யோந்யாத்மகதாம்’ அத்⁴யஸ்யாஹமித³ம் ஶரீராதீ³தி । இத³மிதி ச வஸ்துத:, ந ப்ரதீதித: । லோகவ்யவஹாரோ லோகாநாம் வ்யவஹார:, ஸ சாயமஹமிதி வ்யபதே³ஶ: । இதிஶப்³த³ஸூசிதஶ்ச ஶரீராத்³யநுகூலம் ப்ரதிகூலம் ச ப்ரமேயஜாதம் ப்ரமாய ப்ரமாணேந தது³பாதா³நபரிவர்ஜநாதி³: । “அந்யோந்யத⁴ர்மாம்ஶ்சாத்⁴யஸ்ய” அந்யோந்யஸ்மிந்த⁴ர்மிணி தே³ஹாதி³த⁴ர்மாஞ்ஜந்மமரணஜராவ்யாத்⁴யாதீ³நாத்மநி த⁴ர்மிணி அத்⁴யஸ்ததே³ஹாதி³பா⁴வே ஸமாரோப்ய, ததா² சைதந்யாதீ³நாத்மத⁴ர்மாந் தே³ஹாதா³வத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வே ஸமாரோப்ய, மமேத³ம் ஜராமரணபுத்ரபஶுஸ்வாம்யாதீ³தி வ்யவஹாரோ வ்யபதே³ஶ:, இதிஶப்³த³ஸூசிதஶ்ச தத³நுரூப: ப்ரவ்ருத்த்யாதி³: । அத்ர ச அத்⁴யாஸவ்யவஹாரக்ரியாப்⁴யாம் ய: கர்தோந்நீத: ஸ ஸமாந இதி ஸமாநகர்த்ருகத்வேநாத்⁴யஸ்ய வ்யவஹார இத்யுபபந்நம் ।

பூர்வகாலத்வஸூசிதமத்⁴யாஸஸ்ய வ்யவஹாரகாரணத்வம் ஸ்பு²டயதி -

மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்த: வ்யவஹார: ।

மித்²யாஜ்ஞாநமத்⁴யாஸஸ்தந்நிமித்த: । தத்³பா⁴வாபா⁴வாநுவிதா⁴நாத்³வ்யவஹாரபா⁴வாபா⁴வயோரித்யர்த²: ।

ததே³வமத்⁴யாஸஸ்வரூபம் ப²லம் ச வ்யவஹாரமுக்த்வா தஸ்ய நிமித்தமாஹ -

இதரேதராவிவேகேந ।

விவேகாக்³ரஹணேத்யர்த²: ।

அதா²விவேக ஏவ கஸ்மாந்ந ப⁴வதி, ததா² ச நாத்⁴யாஸ இத்யத ஆஹ -

அத்யந்தவிவிக்தயோர்த⁴ர்மத⁴ர்மிணோ: ।

பரமார்த²தோ த⁴ர்மிணோரதாதா³த்ம்யம் விவேகோ த⁴ர்மாணாம் சாஸங்கீர்ணதா விவேக: । ஸ்யாதே³தத் । விவிக்தயோர்வஸ்துஸதோர்பே⁴தா³க்³ரஹநிப³ந்த⁴நஸ்தாதா³த்ம்யவிப்⁴ரமோ யுஜ்யதே, ஶுக்தேரிவ ரஜதாத்³பே⁴தா³க்³ரஹ நிப³ந்த⁴நோ ரஜததாதா³த்ம்யவிப்⁴ரம: ।

இஹ து பரமார்த²ஸதஶ்சிதா³த்மநோ(அ)த்யந்தபி⁴ந்நம் ந தே³ஹாத்³யஸ்தி வஸ்துஸத் , தத்குதஶ்சிதா³த்மநோ பே⁴தா³க்³ரஹ: குதஶ்ச தாதா³த்ம்யவிப்⁴ரம: இத்யத ஆஹ -

ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்ய இதி ।

விவேகாக்³ரஹாத³த்⁴யஸ்யேதி யோஜநா । ஸத்யம் சிதா³த்மா, அந்ருதம் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியதே³ஹாதி³, தே த்³வே த⁴ர்மிணீ மிது²நீக்ருத்ய யுக³லீக்ருத்யேத்யர்த²: । ந ச ஸம்வ்ருதிபரமார்த²ஸதோ: பாரமார்தி²கம் மிது²நமஸ்தீத்யபூ⁴ததத்³பா⁴வார்த²ஸ்ய ச்வே: ப்ரயோக³: ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அப்ரதீதஸ்யாரோபாயோகா³தா³ரோப்யஸ்ய ப்ரதீதிருபயுஜ்யதே ந வஸ்துஸத்தேதி । ஸ்யாதே³தத் । ஆரோப்யஸ்ய ப்ரதீதௌ ஸத்யாம் பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய ஸமாரோப: ஸமாரோபநிப³ந்த⁴நா ச ப்ரதீதிரிதி து³ர்வாரம் பரஸ்பராஶ்ரயத்வமித்யத ஆஹ -

நைஸர்கி³க இதி ।

ஸ்வாபா⁴விகோ(அ)நாதி³ரயம் வ்யவஹார: । வ்யவஹாராநாதி³தயா தத்காரணஸ்யாத்⁴யாஸஸ்யாநாதி³தோக்தா, ததஶ்ச பூர்வபூர்வமித்²யாஜ்ஞாநோபத³ர்ஶிதஸ்ய பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியஶரீராதே³ருத்தரோத்தராத்⁴யாஸோபயோக³ இத்யநாதி³த்வாத்பீ³ஜாங்குரவந்ந பரஸ்பராஶ்ரயத்வமித்யர்த²: । ஸ்யாதே³தத் । அத்³தா⁴ பூர்வப்ரதீதிமாத்ரமுபயுஜ்யத ஆரோபே, ந து ப்ரதீயமாநஸ்ய பரமார்த²ஸத்தா । ப்ரதீதிரேவ து அத்யந்தாஸதோ க³க³நகமலிநீகல்பஸ்ய தே³ஹேந்த்³ரியாதே³ர்நோபபத்³யதே । ப்ரகாஶமாநத்வமேவ ஹி சிதா³த்மநோ(அ)பி ஸத்த்வம் ந து தத³திரிக்தம் ஸத்தாஸாமாந்யஸமவாயோ(அ)ர்த²க்ரியாகாரிதா வா, த்³வைதாபத்தே: । ஸத்தாயாஶ்சார்த²க்ரியாகாரிதாயாஶ்ச ஸத்தாந்தரார்த²க்ரியாகாரிதாந்தரகல்பநே(அ)நவஸ்தா²பாதாத் , ப்ரகாஶமாநதைவ ஸத்தாப்⁴யுபேதவ்யா । ததா² ச தே³ஹாத³ய: ப்ரகாஶமாநத்வாந்நாஸந்த:, சிதா³த்மவத் ।

அஸத்த்வே வா ந ப்ரகாஶமாநா:, தத்கத²ம் ஸத்யாந்ருதயோர்மிது²நீபா⁴வ:, தத³பா⁴வே வா கஸ்ய குதோ பே⁴தா³க்³ரஹ:, தத³ஸம்ப⁴வே குதோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யாஶயவாநாஹ -

ஆஹ

ஆக்ஷேப்தா -

கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாம ।

க இத்யாக்ஷேபே ।

ஸமாதா⁴தா லோகஸித்³த⁴மத்⁴யாஸலக்ஷணமாசக்ஷாண ஏவாக்ஷேபம் ப்ரதிக்ஷிபதி -

உச்யதே - ஸ்ம்ருதிரூப: பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: ।

அவஸந்நோ(அ)வமதோ வா பா⁴ஸோ(அ)வபா⁴ஸ: । ப்ரத்யயாந்தரபா³த⁴ஶ்சாஸ்யவஸாதோ³(அ)வமாநோ வா । ஏதாவதா மித்²யாஜ்ஞாநமித்யுக்தம் ப⁴வதி । தஸ்யேத³முபவ்யாக்²யாநம் “பூர்வத்³ருஷ்ட” இத்யாதி³ । பூர்வத்³ருஷ்டஸ்யாவபா⁴ஸ: பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: । மித்²யாப்ரத்யயஶ்சாரோபவிஷயாரோபணீயமிது²நமந்தரேண ந ப⁴வதீதி பூர்வத்³ருஷ்டக்³ரஹணேநாந்ருதமாரோபணீயமுபஸ்தா²பயதி । தஸ்ய ச த்³ருஷ்டத்வமாத்ரமுபயுஜ்யதே ந வஸ்துஸத்தேதி த்³ருஷ்டக்³ரஹணம் । ததா²பி வர்தமாநம் த்³ருஷ்டம் த³ர்ஶநம் நாரோபோபயோகீ³தி பூர்வேத்யுக்தம் । தச்ச பூர்வத்³ருஷ்டம் ஸ்வரூபேண ஸத³ப்யாரோபணீயதயா அநிர்வாச்யமித்யந்ருதம் ।

ஆரோபவிஷயம் ஸத்யமாஹ -

பரத்ரேதி ।

பரத்ர ஶுக்திகாதௌ³ பரமார்த²ஸதி, தத³நேந ஸத்யாந்ருதமிது²நமுக்தம் । ஸ்யாதே³தத் । பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ இத்யலக்ஷணம் , அதிவ்யாபகத்வாத் । அஸ்தி ஹி ஸ்வஸ்திமத்யாம் க³வி பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய கோ³த்வஸ்ய, பரத்ர காலாக்ஷ்யாமவபா⁴ஸ: । அஸ்தி ச பாடலிபுத்ரே பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய தே³வத³த்தஸ்ய பரத்ர மாஹிஷ்மத்யாமவபா⁴ஸ: ஸமீசீந: ।

அவபா⁴ஸபத³ம் ச ஸமீசீநே(அ)பி ப்ரத்யயே ப்ரஸித்³த⁴ம் , யதா² நீலஸ்யாவபா⁴ஸ: பீதஸ்யாவபா⁴ஸ இத்யத ஆஹ -

ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।

ஸ்ம்ருதே ரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்ம்ருதிரூப: । அஸம்நிஹிதவிஷயத்வம் ச ஸ்ம்ருதிரூபத்வம் , ஸம்நிஹிதவிஷயம் ச ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ஸமீசீநமிதி நாதிவ்யாப்தி: । நாப்யவ்யாப்தி:, ஸ்வப்நஜ்ஞாநஸ்யாபி ஸ்ம்ருதிவிப்⁴ரமரூபஸ்யைவம்ரூபத்வாத் । அத்ராபி ஹி ஸ்மர்யமாணே பித்ராதௌ³ நித்³ரோபப்லவவஶாத³ஸம்நிதா⁴நாபராமர்ஶே, தத்ர தத்ர பூர்வத்³ருஷ்டஸ்யைவ ஸம்நிஹிததே³ஶகாலத்வஸ்ய ஸமாரோப: । ஏவம் பீத: ஶங்க²ஸ்திக்தோ கு³டை³த்யத்ராப்யேதல்லக்ஷணம் யோஜநீயம் । ததா² ஹி - ப³ஹிர்விநிர்க³ச்ச²த³த்யச்ச²நயநரஶ்மிஸம்ப்ருக்தபித்தத்³ரவ்யவர்திநீம் பீததாம் பித்தரஹிதாமநுப⁴வந் , ஶங்க²ம் ச தோ³ஷாச்சா²தி³தஶுக்லிமாம் ந த்³ரவ்யமாத்ரமநுப⁴வந் , பீததாயாஶ்ச ஶங்கா²ஸம்ப³ந்த⁴மநநுப⁴வந் , அஸம்ப³ந்தா⁴க்³ரஹணஸாரூப்யேணபீதம் தபநீயபிண்ட³ம்பீதம் பி³ல்வப²லமித்யாதௌ³ பூர்வத்³ருஷ்டம் ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் பீதத்வஶங்க²த்வயோராரோப்யாஹபீத: ஶங்க² இதி । ஏதேநதிக்தோ கு³ட³ இதி ப்ரத்யயோ வ்யாக்²யாத: । ஏவம் விஜ்ஞாத்ருபுருஷாபி⁴முகே²ஷ்வாத³ர்ஶோத³காதி³ஷு ஸ்வச்சே²ஷு சாக்ஷுஷம் தேஜோ லக்³நமபி ப³லீயஸா ஸௌர்யேண தேஜஸா ப்ரதிஸ்ரோத: ப்ரவர்திதம் முக²ஸம்யுக்தம் முக²ம் க்³ராஹயத் , தோ³ஷவஶாத்தத்³தே³ஶதாமநபி⁴முக²தாம் ச முக²ஸ்யாக்³ராஹயத் , பூர்வத்³ருஷ்டாபி⁴முகா²த³ர்ஶோத³கதே³ஶதாமாபி⁴முக்²யம் ச முக²ஸ்யாரோபயதீதி ப்ரதிபி³ம்ப³விப்⁴ரமோ(அ)பி லக்ஷிதோ ப⁴வதி । ஏதேந த்³விசந்த்³ரதி³ங்மோஹாலாதசக்ரக³ந்த⁴ர்வநக³ரவம்ஶோரகா³தி³விப்⁴ரமேஷ்வபி யதா²ஸம்ப⁴வம் லக்ஷணம் யோஜநீயம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந ப்ரகாஶமாநதாமாத்ரம் ஸத்த்வம் , யேந தே³ஹேந்த்³ரியாதே³: ப்ரகாஶமாநதயா ஸத்³பா⁴வோ ப⁴வேத் । ந ஹி ஸர்பாதி³பா⁴வேந ரஜ்ஜ்வாத³யோ வா ஸ்ப²டிகாத³யோ வா ரக்தாதி³கு³ணயோகி³நோ ந ப்ரதிபா⁴ஸந்தே, ப்ரதிபா⁴ஸமாநா வா ப⁴வந்தி ததா³த்மாநஸ்தத்³த⁴ர்மாணோ வா । ததா² ஸதி மருஷு மரீசிசயம் , உச்சாவசமுச்சலத்துங்க³தரங்க³ப⁴ங்க³மாலேயமப்⁴யர்ணவமவதீர்ணா மந்தா³கிநீ, இத்யபி⁴ஸந்தா⁴ய ப்ரவ்ருத்தஸ்தத்தோயமாபீய பிபாஸாமுபஶமயேத் । தஸ்மாத³காமேநாப்யாரோபிதஸ்ய ப்ரகாஶமாநஸ்யாபி ந வஸ்துஸத்த்வமப்⁴யுபக³மநீயம் । ந ச மரீசிரூபேண ஸலிலமவஸ்துஸத்ஸ்வரூபேண து பரமார்த²ஸதே³வ, தே³ஹேந்த்³ரியாத³யஸ்து ஸ்வரூபேணாப்யஸந்த இத்யநுப⁴வாகோ³சரத்வாத்கத²மாரோப்யந்த இதி ஸாம்ப்ரதம் யதோ யத்³யஸந்நாநுப⁴வகோ³சர: கத²ம் தர்ஹி மரீச்யாதீ³நாமஸதாம் தோயதயாநுப⁴வகோ³சரத்வம் , ந ச ஸ்வரூபஸத்த்வேந தோயாத்மநாபி ஸந்தோ ப⁴வந்தி । யத்³யுச்யேத நாபா⁴வோ நாம பா⁴வாத³ந்ய: கஶ்சித³ஸ்தி, அபி து பா⁴வ ஏவ பா⁴வாந்தராத்மநாபா⁴வ: ஸ்வரூபேண து பா⁴வ: । யதா²ஹு: - “பா⁴வாந்தரமபா⁴வோ ஹி கயாசித்து வ்யபேக்ஷயா”(மண்ட³நமிஶ்ரப்⁴ரமவிவேக:) இதி । ததஶ்ச பா⁴வாத்மநோபாக்²யேயதயாஸ்ய யுஜ்யேதாநுப⁴வகோ³சரதா । ப்ரபஞ்சஸ்ய புநரத்யந்தாஸதோ நிரஸ்தஸமஸ்தஸாமர்த்²யஸ்ய நிஸ்தத்த்வஸ்ய குதோ(அ)நுப⁴வவிஷயபா⁴வ:, குதோ வா சிதா³த்மந்யாரோப: । ந ச விஷயஸ்ய ஸமஸ்தஸாமர்த்²யவிரஹே(அ)பி ஜ்ஞாநமேவ தத்தாத்³ருஶம் ஸ்வப்ரத்யயஸாமர்த்²யாஸாதி³தாத்³ருஷ்டாந்தஸித்³த⁴ஸ்வபா⁴வபே⁴த³முபஜாதமஸத: ப்ரகாஶநம், தஸ்மாத³ஸத்ப்ரகாஶநஶக்திரேவாஸ்யாவித்³யேதி ஸாம்ப்ரதம் । யதோ யேயமஸத்ப்ரகாஶநஶக்திர்விஜ்ஞாநஸ்ய கிம் புநரஸ்யா: ஶக்யம் , அஸதி³தி சேத் , கிமேதத்கார்யமாஹோஸ்வித³ஸ்யா ஜ்ஞாப்யம் । ந தாவத்கார்யம் , அஸதஸ்தத்த்வாநுபபத்தே: । நாபி ஜ்ஞாப்யம், ஜ்ஞாநாந்தராநுபலப்³தே⁴:, அநவஸ்தா²பாதாச்ச । விஜ்ஞாநஸ்வரூபமேவ அஸத: ப்ரகாஶ இதி சேத் , க: புநரேஷ ஸத³ஸதோ: ஸம்ப³ந்த⁴: ? அஸத³தீ⁴நநிரூபணத்வம் ஸதோ ஜ்ஞாநஸ்யாஸதா ஸம்ப³ந்த⁴ இதி சேத் , அஹோ ப³தாயமதிநிர்வ்ருத்த: ப்ரத்யயதபஸ்வீ யஸ்யாஸத்யபி நிரூபணமாயததே, ந ச ப்ரத்யயஸ்தத்ராத⁴த்தே கிஞ்சித் , அஸத ஆதா⁴ரத்வாயோகா³த் । அஸத³ந்தரேண ப்ரத்யயோ ந ப்ரத²த இதி ப்ரத்யயஸ்யைவைஷ ஸ்வபா⁴வோ ந த்வஸத³தீ⁴நமஸ்ய கிஞ்சிதி³தி சேத் , அஹோ ப³தாஸ்யாஸத்பக்ஷபாதோ யத³யமதது³த்பத்திரததா³த்மா ச தத³விநாபா⁴வநியத: ப்ரத்யய இதி । தஸ்மாத³த்யந்தாஸந்த: ஶரீரேந்த்³ரியாத³யோ நிஸ்தத்த்வா நாநுப⁴வவிஷயா ப⁴விதுமர்ஹந்தீதி । அத்ர ப்³ரூம: - நிஸ்தத்த்வம் சேந்நாநுப⁴வகோ³சர:, தத்கிமிதா³நீம் மரீசயோ(அ)பி தோயாத்மநா ஸதத்த்வா யத³நுப⁴வகோ³சரா: ஸ்யு: । ந ஸதத்த்வா:, ததா³த்மநா மரீசீநாமஸத்த்வாத் । த்³விவித⁴ம் ச வஸ்தூநாம் தத்த்வம் ஸத்த்வமஸத்த்வம் ச । தத்ர பூர்வம் ஸ்வத:, பரம் து பரத: । யதா²ஹு: - “ஸ்வரூபபரரூபாப்⁴யாம் நித்யம் ஸத³ஸதா³த்மகே । வஸ்துநி ஜ்ஞாயதே கிஞ்சித்³ரூபம் கைஶ்சித்கதா³ ச ந॥”(தத்வஸங்க்³ரஹ:) இதி । தத்கிம் மரீசிஷு தோயநிர்பா⁴ஸப்ரத்யயஸ்தத்த்வகோ³சர:, ததா² ச ஸமீசீந இதி ந ப்⁴ராந்தோ நாபி பா³த்⁴யேத । அத்³தா⁴ ந பா³த்⁴யேத யதி³ மரீசீநதோயாத்மதத்த்வாநதோயாத்மநா க்³ருஹ்ணீயாத் । தோயாத்மநா து க்³ருஹ்ணந் கத²மப்⁴ராந்த:, கத²ம் வா பா³த்⁴ய: ஹந்த தோயாபா⁴வாத்மநாம் மரீசிநாம் தோயபா⁴வாத்மத்வம் தாவந்ந ஸத் , தேஷாம் தோயாபா⁴வாத³பே⁴தே³ந தோயபா⁴வாத்மதாநுபபத்தே: । நாப்யஸத் । வஸ்த்வந்தரமேவ ஹி வஸ்த்வந்தரஸ்யாஸத்த்வமாஸ்தீ²யதே “பா⁴வாந்தரமபா⁴வோ(அ)ந்யோ ந கஶ்சித³நிரூபணாத்”(தத்வஸங்க்³ரஹ:) இதி வத³த்³பி⁴:, ந சாரோபிதம் ரூபம் வஸ்த்வந்தரம் , தத்³தி⁴ மரீசயோ வா ப⁴வேயு:, க³ங்கா³தி³க³தம் தோயம் வா । பூர்வஸ்மிந்கல்பே மரீசய: இதி ப்ரத்யய: ஸ்யாத் , ந தோயமிதி । உத்தரஸ்மிம்ஸ்து க³ங்கா³யாம் தோயமிதி ஸ்யாத் , ந புநரிஹேதி । தே³ஶபே⁴தா³ஸ்மரணே தோயமிதி ஸ்யாந்ந புநரிஹேதி । ந சேத³மத்யந்தமஸந்நிரஸ்தஸமஸ்தஸ்வரூபமலீகமேவாஸ்து இதி ஸாம்ப்ரதம் , தஸ்யாநுப⁴வகோ³சரத்வாநுபபத்தேரித்யுக்தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாந்ந ஸத் , நாஸந்நாபி ஸத³ஸத் , பரஸ்பரவிரோதா⁴தி³த்யநிர்வாச்யமேவாரோபணீயம் மரீசிஷு தோயமாஸ்தே²யம் , தத³நேந க்ரமேணாத்⁴யஸ்தம் தோயம் பரமார்த²தோயமிவ, அத ஏவ பூர்வத்³ருஷ்டமிவ, தத்த்வதஸ்து ந தோயம் ந ச பூர்வத்³ருஷ்டம், கிம் த்வந்ருதமநிர்வாச்யம் । ஏவம் ச தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்ரபஞ்சோ(அ)ப்யநிர்வாச்ய:, அபூர்வோ(அ)பி பூர்வமித்²யாப்ரத்யயோபத³ர்ஶித இவ பரத்ர சிதா³த்மந்யத்⁴யஸ்யத இதி உபபந்நம் , அத்⁴யாஸலக்ஷணயோகா³த் । தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்ரபஞ்சபா³த⁴நம் சோபபாத³யிஷ்யதே । சிதா³த்மா து ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணகோ³சர:, தந்மூலதத³விருத்³த⁴ந்யாயநிர்ணீதஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வ: ஸத்த்வேநைவ நிர்வாச்ய: । அபா³தி⁴தா ஸ்வயம்ப்ரகாஶதைவ அஸ்ய ஸத்தா, ஸா ச ஸ்வரூபமேவ சிதா³த்மந:, ந து தத³திரிக்தம் ஸத்தாஸாமாந்யஸமவாயோ(அ)ர்த²க்ரியாகாரிதா வேதி ஸர்வமவதா³தம் ।

ஸ சாயமேவம்லக்ஷணகோ(அ)த்⁴யாஸோ(அ)நிர்வசநீய: ஸர்வேஷாமேவ ஸம்மத: பரீக்ஷகாணாம், தத்³பே⁴தே³ பரம் விப்ரதிபத்திரித்யநிர்வசநீயதாம் த்³ரட⁴யிதுமாஹ -

தம் கேசித³ந்யத்ராந்யத⁴ர்மாத்⁴யாஸ இதி வத³ந்தி ।

அந்யத⁴ர்மஸ்ய, ஜ்ஞாநத⁴ர்மஸ்ய ரஜதஸ்ய । ஜ்ஞாநாகாரஸ்யேதி யாவத் । அத்⁴யாஸோ(அ)ந்யத்ர பா³ஹ்யே । ஸௌத்ராந்திகநயே தாவத்³பா³ஹ்யமஸ்தி வஸ்து ஸத் , தத்ர ஜ்ஞாநாகாரஸ்யாரோப: । விஜ்ஞாநவாதி³நாமபி யத்³யபி ந பா³ஹ்யம் வஸ்து ஸத் , ததா²ப்யநாத்³யவித்³யாவாஸநாரோபிதமலீகம் பா³ஹ்யம் , தத்ர ஜ்ஞாநாகாரஸ்யாத்⁴யாரோப: । உபபத்திஶ்ச யத்³யாத்³ருஶமநுப⁴வஸித்³த⁴ம் ரூபம் தத்தாத்³ருஶமேவாப்⁴யுபேதவ்யமித்யுத்ஸர்க³:, அந்யதா²த்வம் புநரஸ்ய ப³லவத்³பா³த⁴கப்ரத்யயவஶாத் நேத³ம் ரஜதமிதி ச பா³த⁴கஸ்யேத³ந்தாமாத்ரபா³தே⁴நோபபத்தௌ ந ரஜதகோ³சரதோசிதா । ரஜதஸ்ய த⁴ர்மிணோ பா³தே⁴ ஹி ரஜதம் ச தஸ்ய ச த⁴ர்ம இத³ந்தா பா³தி⁴தே ப⁴வேதாம் , தத்³வரமித³ந்தைவாஸ்ய த⁴ர்மோ பா³த்⁴யதாம் ந புநா ரஜதமபி த⁴ர்மி, ததா² ச ரஜதம் ப³ஹிர்பா³தி⁴தமர்தா²தா³ந்தரே ஜ்ஞாநே வ்யவதிஷ்ட²த இதி ஜ்ஞாநாகாரஸ்ய ப³ஹிரத்⁴யாஸ: ஸித்⁴யதி ।

கேசித்து -

ஜ்ஞாநாகாரக்²யாதாவபரிதுஷ்யந்தோ வத³ந்தி -

யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தத்³விவேகாக்³ரஹநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம இதி ।

அபரிதோஷகாரணம் சாஹு: - விஜ்ஞாநகாரதா ரஜதாதே³ரநுப⁴வாத்³வா வ்யவஸ்தா²ப்யேதாநுமாநாத்³வா । தத்ராநுமாநமுபரிஷ்டாந்நிராகரிஷ்யதே । அநுப⁴வோ(அ)பி ரஜதப்ரத்யயோ வா ஸ்யாத் , பா³த⁴கப்ரத்யயோ வா । ந தாவத்³ரஜதாநுப⁴வ: । ஸ ஹீத³ங்காராஸ்பத³ம் ரஜதமாவேத³யதி ந த்வாந்தரம் । அஹமிதி ஹி ததா³ ஸ்யாத் , ப்ரதிபத்து: ப்ரத்யயாத³வ்யதிரேகாத் । ப்⁴ராந்தம் விஜ்ஞாநம் ஸ்வாகாரமேவ பா³ஹ்யதயாத்⁴யவஸ்யதி, ததா² ச நாஹங்காராஸ்பத³மஸ்ய கோ³சர:, ஜ்ஞாநாகாரதா புநரஸ்ய பா³த⁴கப்ரத்யயப்ரவேத³நீயேதி சேத் , ஹந்த பா³த⁴கப்ரத்யயமாலோசயத்வாயுஷ்மாந் । கிம் புரோவர்தி த்³ரவ்யம் ரஜதாத்³விவேசயத்யாஹோஸ்வித் ஜ்ஞாநாகாரதாமப்யஸ்ய த³ர்ஶயதி । தத்ர ஜ்ஞாநாகாரதோபத³ர்ஶநவ்யாபாரம் பா³த⁴கப்ரத்யயஸ்ய ப்³ருவாண: ஶ்லாக⁴நீயப்ரஜ்ஞோ தே³வாநாம்ப்ரிய: । புரோவர்தித்வப்ரதிஷேதா⁴த³ர்தா²த³ஸ்ய ஜ்ஞாநாகாரதேதி சேந்ந । அஸம்நிதா⁴நாக்³ரஹநிஷேதா⁴த³ஸம்நிஹிதோ ப⁴வதி । ப்ரதிபத்துரத்யந்தஸம்நிதா⁴நம் த்வஸ்ய ப்ரதிபத்த்ராத்மகம் குதஸ்த்யம் । ந சைஷ ரஜதஸ்ய நிஷேத⁴:, ந சேத³ந்தாயா:, கிம் து விவேகாக்³ரஹப்ரஸஞ்ஜிதஸ்ய ரஜதவ்யவஹாரஸ்ய । ந ச ரஜதமேவ ஶுக்திகாயாம் ப்ரஸஞ்ஜிதம் ரஜதஜ்ஞாநேந । நஹி ரஜதநிர்பா⁴ஸநம் ஶுக்திகாலம்ப³நம் யுக்தம் அநுப⁴வவிரோதா⁴த் । ந க²லு ஸத்தாமாத்ரேணாலம்ப³நம் , அதிப்ரஸங்கா³த் । ஸர்வேஷாமர்தா²நாம் ஸத்த்வாவிஶேஷாதா³லம்ப³நத்வப்ரஸங்கா³த் । நாபி காரணத்வேந, இந்த்³ரியாதீ³நாமபி காரணத்வாத் । ததா² ச பா⁴ஸமாநதைவாலம்ப³நார்த²: । ந ச ரஜதஜ்ஞாநே ஶுக்திகா பா⁴ஸதே, இதி கத²மாலம்ப³நம் , பா⁴ஸமாநதாப்⁴யுபக³மே வா கத²ம் நாநுப⁴வவிரோத⁴: । அபி சேந்த்³ரியாதீ³நாம் ஸமீசீநஜ்ஞாநோபஜநநே ஸாமர்த்²யமுபலப்³த⁴மிதி கத²மேப்⁴யோ மித்²யாஜ்ஞாநஸம்ப⁴வ: । தோ³ஷஸஹிதாநாம் தேஷாம் மித்²யாப்ரத்யயே(அ)பி ஸாமர்த்²யமிதி சேந்ந, தோ³ஷாணாம் கார்யோபஜநநஸாமர்த்²யவிகா⁴தமாத்ரஹேதுத்வாத் , அந்யதா² து³ஷ்டாத³பி குடஜபீ³ஜாத்³வடாங்குரோத்பத்திப்ரஸங்கா³த் । அபி ச ஸ்வகோ³சரவ்யபி⁴சாரே விஜ்ஞாநாநாம் ஸர்வத்ராநாஶ்வாஸப்ரஸங்க³: । தஸ்மாத்ஸர்வம் ஜ்ஞாநம் ஸமீசீநமாஸ்தே²யம் । ததா² ச ரஜதம் , இத³மிதி ச த்³வே விஜ்ஞாநே ஸ்ம்ருத்யநுப⁴வரூபே, தத்ரேத³மிதி புரோவர்தித்³ரவ்யமாத்ரக்³ரஹணம் , தோ³ஷவஶாத்தத்³க³தஶுக்தித்வஸாமாந்யவிஶேஷஸ்யாக்³ரஹாத் , தந்மாத்ரம் ச க்³ருஹீதம் ஸத்³ருஶதயா ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க்ரமேண ரஜதே ஸ்ம்ருதிம் ஜநயதி । ஸா ச க்³ருஹீதக்³ரஹணஸ்வபா⁴வாபி தோ³ஷவஶாத்³க்³ருஹீதத்வாம்ஶப்ரமோஷாத்³க்³ரஹணமாத்ரமவதிஷ்ட²தே । ததா² ச ரஜதஸ்ம்ருதே: புரோவர்தித்³ரவ்யமாத்ரக்³ரஹணஸ்ய ச மித²: ஸ்வரூபதோ விஷயதஶ்ச பே⁴தா³க்³ரஹாத் , ஸம்நிஹிதரஜதகோ³சரஜ்ஞாநஸாரூப்யேண, இத³ம் ரஜதமிதி பி⁴ந்நே அபி ஸ்மரணக்³ரஹணே அபே⁴த³வ்யவஹாரம் ச ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶம் ச ப்ரவர்தயத: । க்வசித்புநர்க்³ரஹணே ஏவ மிதோ²(அ)நுக்³ருஹீதபே⁴தே³, யதா² பீத: ஶங்க² இதி । அத்ர ஹி ப³ஹிர்விநிர்க³ச்ச²ந்நயநரஶ்மிவர்திந: பித்தத்³ரவ்யஸ்ய காசஸ்யேவ ஸ்வச்ச²ஸ்ய பீதத்வம் க்³ருஹ்யதே பித்தம் து ந க்³ருஹ்யதே । ஶங்கோ²(அ)பி தோ³ஷவஶாச்சு²க்லகு³ணரஹித: ஸ்வரூபமாத்ரேண க்³ருஹ்யதே । தத³நயோர்கு³ணகு³ணிநோரஸம்ஸர்கா³க்³ரஹஸாரூப்யாத்பீததபநீயபிண்ட³ப்ரத்யயாவிஶேஷேணாபே⁴த³வ்யவஹார: ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶஶ்ச । பே⁴தா³க்³ரஹப்ரஸஞ்ஜிதாபே⁴த³வ்யவஹாரபா³த⁴நாச்ச நேத³மிதி விவேகப்ரத்யயஸ்ய பா³த⁴கத்வமப்யுபபத்³யதே, தது³பபத்தௌ ச ப்ராசீநஸ்ய ப்ரத்யயஸ்ய ப்⁴ராந்தத்வமபி லோகஸித்³த⁴ம் ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । தஸ்மாத்³யதா²ர்தா²: ஸர்வே விப்ரதிபந்நா: ஸந்தே³ஹவிப்⁴ரமா:, ப்ரத்யயத்வாத் , க⁴டாதி³ப்ரத்யயவத் ।

ததி³த³முக்தம் -

யத்ர யத³த்⁴யாஸ இதி ।

யஸ்மிந்ஶுக்திகாதௌ³ யஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸ இதி லோகப்ரஸித்³தி⁴: நாஸாவந்யதா²க்²யாதிநிப³ந்த⁴நா, கிந்து க்³ருஹீதஸ்ய ரஜதாதே³ஸ்தத்ஸ்மரணஸ்ய ச க்³ருஹீததாம்ஶப்ரமோஷேண, க்³ருஹீதமாத்ரஸ்ய ச ய: இத³மிதி புரோ(அ)வஸ்தி²தாத்³த்³ரவ்யமாத்ராத்தஜ்ஜ்ஞாநாச்ச விவேக:, தத³க்³ரஹணநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம: । ப்⁴ராந்தத்வம் ச க்³ரஹணஸ்மரணயோரிதரேதரஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶோ ரஜதவ்யவஹாரஶ்சேதி ।அந்யே து - அத்ராப்யபரிதுஷ்யந்த:, யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தஸ்யைவ விபரீதத⁴ர்மத்வகல்பநாமாசக்ஷதே । அத்ரேத³மாகூதம் - அஸ்தி தாவத்³ரஜதார்தி²நோரஜதமித³மிதி ப்ரத்யயாத்புரோவர்திநி த்³ரவ்யே ப்ரவ்ருத்தி:, ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶஶ்சேதி ஸர்வஜநீநம் । ததே³தந்ந தாவத்³க்³ரஹணஸ்மரணயோஸ்தத்³கோ³சரயோஶ்ச மிதோ² பே⁴தா³க்³ரஹமாத்ராத்³ப⁴விதுமர்ஹதி । க்³ரஹணநிப³ந்த⁴நௌ ஹி சேதநஸ்ய வ்யவஹாரவ்யபதே³ஶௌ கத²மக்³ரஹணமாத்ராத்³ப⁴வேதாம் । நநூக்தம் நாக்³ரஹணமாத்ராத் , கிம் து க்³ரஹணஸ்மரணே ஏவ மித²: ஸ்வரூபதோ விஷயதஶ்சாக்³ருஹீதபே⁴தே³, ஸமீசீநபுர:ஸ்தி²தரஜதவிஜ்ஞாநஸாரூப்யேணாபே⁴த³வ்யவஹாரம் ஸாமாநாதி⁴கண்யவ்யபதே³ஶம் ச ப்ரவர்தயத: । அத² ஸமீசீநஜ்ஞாநஸாரூப்யமநயோர்க்³ருஹ்யமாணம் வா வ்யவஹாரப்ரவ்ருத்திஹேது:, அக்³ருஹ்யமாணம் வா ஸத்தாமாத்ரேண । க்³ருஹ்யமாணத்வே(அ)பி ‘ஸமீசீநஜ்ஞாநஸாரூப்யமநயோரித³மிதி ரஜதமிதி ச ஜ்ஞாநயோ:’ இதி க்³ரஹணம் , ‘அத²வாநயோரேவ ஸ்வரூபதோ விஷயதஶ்ச மிதோ² பே⁴தா³க்³ரஹ:’ இதி க்³ரஹணம் । தத்ர ந தாவத்ஸமீசீநஜ்ஞாநஸத்³ருஶே இதி ஜ்ஞாநம் ஸமீசீநஜ்ஞாநவத்³வ்யவஹாரப்ரவர்தகம் । ந ஹிகோ³ஸத்³ருஶோ க³வய இதி ஜ்ஞாநம் க³வார்தி²நம் க³வயே ப்ரவர்தயதி । அநயோரேவ பே⁴தா³க்³ரஹ இதி து ஜ்ஞாநம் பராஹதம் , ந ஹி பே⁴தா³க்³ரஹே(அ)நயோரிதி ப⁴வதி, அநயோரிதி க்³ரஹே பே⁴தா³க்³ரஹணமிதி ச ப⁴வதி । தஸ்மாத்ஸத்தாமாத்ரேண பே⁴தா³க்³ரஹோ(அ)க்³ருஹீத ஏவ வ்யவஹாரஹேதுரிதி வக்தவ்யம் । தத்ர கிமயமாரோபோத்பாத³க்ரமேண வ்யவஹாரஹேதுரஸ்த்வாஹோ(அ)நுத்பாதி³தாரோப ஏவ ஸ்வத இதி । வயம் து பஶ்யாம: - சேதநவ்யவஹாரஸ்யாஜ்ஞாநபூர்வகத்வாநுபபத்தே:, ஆரோபஜ்ஞாநோத்பாத³க்ரமேணைவைதி । நநு ஸத்யம் சேதநவ்யவஹாரோ நாஜ்ஞாநபூர்வக: கிம் த்வவிதி³தவிவேகக்³ரஹணஸ்மரணபூர்வக இதி । மைவம் । நஹி ரஜதப்ராதிபதி³கார்த²மாத்ரஸ்மரணம் ப்ரவ்ருத்தாவுபயுஜ்யதே । இத³ங்காராஸ்பதா³பி⁴முகீ² க²லு ரஜதார்தி²நாம் ப்ரவ்ருத்திரித்யவிவாத³ம் । கத²ம் சாயமித³ங்காராஸ்பதே³ ப்ரவர்தேத யதி³ ந ததி³ச்சே²த் । அந்யதி³ச்ச²த்யந்யத்கரோதீதி வ்யாஹதம் । ந சேதி³த³ங்காராஸ்பத³ம் ரஜதமிதி ஜாநீயாத்கத²ம் ரஜதார்தீ² ததி³ச்சே²த் । யத்³யததா²த்வேநாக்³ரஹணாதி³தி ப்³ரூயாத்ஸ ப்ரதிவக்தவ்யோ(அ)த² ததா²த்வேநாக்³ரஹணாத்கஸ்மாத³யம் நோபேக்ஷேதேதி । ஸோ(அ)யமுபாதா³நோபேக்ஷாப்⁴யாமபி⁴த ஆக்ருஷ்யமாணஶ்சேதநோ(அ)வ்யவஸ்தி²த இதீத³ங்காராஸ்பதே³ ரஜதஸமாரோபேணோபாதா³ந ஏவ வ்யவஸ்தா²ப்யத இதி பே⁴தா³க்³ரஹ: ஸமாரோபோத்பாத³க்ரமேண சேதநப்ரவ்ருத்திஹேது: । ததா²ஹி - பே⁴தா³க்³ரஹாதி³த³ங்காராஸ்பதே³ ரஜதத்வம் ஸமாரோப்ய, தஜ்ஜாதீயஸ்யோபகாரஹேதுபா⁴வமநுசிந்த்ய, தஜ்ஜாதீயதயேத³ங்காராஸ்பதே³ ரஜதே தமநுமாய, தத³ர்தீ² ப்ரவர்தத இத்யாநுபூர்வ்யம் ஸித்³த⁴ம் । ந ச தடஸ்த²ரஜதஸ்ம்ருதிரித³ங்காராஸ்பத³ஸ்யோபகாரஹேதுபா⁴வமநுமாபயிதுமர்ஹதி, ரஜதத்வஸ்ய ஹேதோரபக்ஷத⁴ர்மத்வாத் । ஏகதே³ஶத³ர்ஶநம் க²ல்வநுமாபகம் ந த்வநேகதே³ஶத³ர்ஶநம் । யதா²ஹு: - ஜ்ஞாதஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யைகதே³ஶத³ர்ஶநாதி³தி । ஸமாரோபே த்வேகதே³ஶத³ர்ஶநமஸ்தி । தத்ஸித்³த⁴மேதத்³விவாதா³த்⁴யாஸிதம் ரஜதாதி³ஜ்ஞாநம், புரோவர்திவஸ்துவிஷயம் , ரஜதாத்³யர்தி²நஸ்தத்ர நியமேந ப்ரவர்தகத்வாத் , யத்³யத³ர்தி²நம் யத்ர நியமேந ப்ரவர்தயதி தஜ்ஜ்ஞாநம் தத்³விஷயம் யதோ²ப⁴யஸித்³த⁴ஸமீசீநரஜதஜ்ஞாநம் , ததா² சேத³ம் , தஸ்மாத்ததே²தி । யச்சோக்தமநவபா⁴ஸமாநதயா ந ஶுக்திராலம்ப³நமிதி, தத்ர ப⁴வாந் ப்ருஷ்டோ வ்யாசஷ்டாம் , கிம் ஶுக்திகாத்வஸ்ய இத³ம் ரஜதமிதி ஜ்ஞாநம் ப்ரத்யநாலம்ப³நத்வமாஹோஸ்வித்³த்³ரவ்யமாத்ரஸ்ய புர:ஸ்தி²தஸ்ய ஸிதபா⁴ஸ்வரஸ்ய । யதி³ ஶுக்திகாத்வஸ்யாநாலம்ப³நத்வம் , அத்³தா⁴ । உத்தரஸ்யாநாலம்ப³நத்வம் ப்³ருவாணஸ்ய தவைவாநுப⁴வவிரோத⁴: । ததா² ஹி - ரஜதமித³மித்யநுப⁴வந்நநுப⁴விதா புரோவர்தி வஸ்த்வங்கு³ல்யாதி³நா நிர்தி³ஶதி । த்³ருஷ்டம் ச து³ஷ்டாநாம் காரணாநாமௌத்ஸர்கி³ககார்யப்ரதிப³ந்தே⁴ந கார்யாந்தரோபஜநநஸாமர்த்²யம் , யதா² தா³வாக்³நித³க்³தா⁴நாம் வேத்ரபீ³ஜாநாம் கத³லீகாண்ட³ஜநகத்வம் । ப⁴ஸ்மகது³ஷ்டஸ்ய சோத³ர்யஸ்ய தேஜஸோ ப³ஹ்வந்நபசநமிதி । ப்ரத்யக்ஷபா³த⁴காபஹ்ருதவிஷயம் ச விப்⁴ரமாணாம் யதா²ர்த²த்வாநுமாநமாபா⁴ஸ:, ஹுதவஹாநுஷ்ணத்வாநுமாநவத் । யச்சோக்தம் மித்²யாப்ரத்யயஸ்ய வ்யபி⁴சாரே ஸர்வப்ரமாணேஷ்வநாஶ்வாஸ இதி, தத் போ³த⁴கத்வேந ஸ்வத:ப்ராமாண்யம் நாவ்யபி⁴சாரேணேதி வ்யுத்பாத³யத்³பி⁴ரஸ்மாபி⁴: பரிஹ்ருதம் ந்யாயகணிகாயாமிதி நேஹ ப்ரதந்யதே । தி³ங்மாத்ரம் சாஸ்ய ஸ்ம்ருதிப்ரமோஷப⁴ங்க³ஸ்யோக்தம் । விஸ்தரஸ்து ப்³ரஹ்மதத்த்வஸமீக்ஷாயாமவக³ந்தவ்ய இதி, ததி³த³முக்தம் - “அந்யே து யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தஸ்யைவ விபரீதத⁴ர்மத்வகல்பநாமாசக்ஷதே” இதி । யத்ர ஶுக்திகாதௌ³ யஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸஸ்தஸ்யைவ ஶுக்திகாதே³ர்விபரீதத⁴ர்மகல்பநாம் ரஜதத்வத⁴ர்மகல்பநாமிதி யோஜநா ।

நநு ஸந்து நாம பரீக்ஷகாணாம் விப்ரதிபத்தய:, ப்ரக்ருதே து கிமாயாதமித்யத ஆஹ -

ஸர்வதா²பி த்வந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மகல்பநாம் ந வ்யபி⁴சரதி ।

அந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மகல்பநாந்ருததா, ஸா சாநிர்வசநீயதேத்யத⁴ஸ்தாது³பபாதி³தம் । தேந ஸர்வேஷாமேவ பரீக்ஷகாணாம் மதே(அ)ந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மகல்பநாநிர்வசநீயதாவஶ்யம்பா⁴விநீத்யநிர்வசநீயதா ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்த இத்யர்த²: । அக்²யாதிவாதி³பி⁴ரகாமைரபி ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶப்ரவ்ருத்திநியமஸ்நேஹாதி³த³மப்⁴யுபேயமிதி பா⁴வ: ।

ந கேவலமியமந்ருததா பரீக்ஷகாணாம் ஸித்³தா⁴, அபி து லௌகிகாநாமபீத்யாஹ -

ததா² ச லோகே(அ)நுப⁴வ: - ஶுக்திகா ஹி ரஜதவத³வபா⁴ஸத இதி ।

ந புநா ரஜதமித³மிதி ஶேஷ: ।

ஸ்யாதே³தத் । அந்யஸ்யாந்யாத்மதாவிப்⁴ரமோ லோகஸித்³த⁴:, ஏகஸ்ய த்வபி⁴ந்நஸ்ய பே⁴த³ப்⁴ரமோ ந த்³ருஷ்ட இதி குதஶ்சிதா³த்மநோ(அ)பி⁴ந்நாநாம் ஜீவாநாம் பே⁴த³விப்⁴ரம இத்யதாஹ -

ஏகஶ்சந்த்³ர: ஸத்³விதீயவதி³தி ।

புநரபி சிதா³த்மந்யத்⁴யாஸமாக்ஷிபதி -

கத²ம் புந: ப்ரத்யகா³த்மந்யவிஷயே(அ)த்⁴யாஸோ விஷயதத்³த⁴ர்மாணாம் ।

அயமர்த²: - சிதா³த்மா ப்ரகாஶதே ந வாந சேத்ப்ரகாஶதே, கத²மஸ்மிந்நத்⁴யாஸோ விஷயதத்³த⁴ர்மாணாம் । ந க²ல்வப்ரதிபா⁴ஸமாநே புரோவர்திநி த்³ரவ்யே ரஜதஸ்ய வா தத்³த⁴ர்மாணாம் வா ஸமாரோப: ஸம்ப⁴வதீதி । ப்ரதிபா⁴ஸே வா (ந)தாவத³யமாத்மா ஜடோ³ க⁴டாதி³வத்பராதீ⁴நப்ரகாஶ இதி யுக்தம் । ந க²லு ஸ ஏவ கர்தா ச கர்ம ச ப⁴வதி, விரோதா⁴த் । பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலி ஹி கர்ம, ந ச ஜ்ஞாநக்ரியா பரஸமவாயிநீதி கத²மஸ்யாம் கர்ம, ந ச ததே³வ ஸ்வம் ச பரம் ச, விரோதா⁴த் । ஆத்மாந்தரஸமவாயாப்⁴யுபக³மே து ஜ்ஞேயஸ்யாத்மநோ(அ)நாத்மத்வப்ரஸங்க³: । ஏவம் தஸ்ய தஸ்யேத்யநவஸ்தா²ப்ரஸங்க³: । ஸ்யாதே³தத் । ஆத்மா ஜடோ³(அ)பி ஸர்வார்த²ஜ்ஞாநேஷு பா⁴ஸமாநோ(அ)பி கர்தைவ ந கர்ம, பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலித்வாபா⁴வாத் , சைத்ரவத் । யதா² ஹி சைத்ரஸமவேதக்ரியயா சைத்ரநக³ரப்ராப்தாவுப⁴யஸமவேதாயாமபி க்ரியமாணாயாம் நக³ரஸ்யைவ கர்மதா, பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலித்வாத் , ந து சைத்ரஸ்ய க்ரியாப²லஶாலிநோ(அ)பி, சைத்ரஸமவாயாத்³க³மநக்ரியாயா இதி, தந்ந । ஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । ஶ்ரூயதே ஹி “ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம” (தை. உ. 2 । 1 । 1) இதி உபபத்³யதே ச, ததா² ஹி - யோ(அ)யமர்த²ப்ரகாஶ: ப²லம் யஸ்மிந்நர்த²ஶ்ச ஆத்மா ச ப்ரதே²தே ஸ கிம் ஜட³: ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ வா । ஜட³ஶ்சேத்³விஷயாத்மாநாவபி ஜடா³விதி கஸ்மிந்கிம் ப்ரகாஶேதாவிஶேஷாத் , இதி ப்ராப்தமாந்த்⁴யமஶேஷஸ்ய ஜக³த: । ததா² சாபா⁴ணக: - “அந்த⁴ஸ்யேவாந்த⁴லக்³நஸ்ய விநிபாத: பதே³ பதே³” । ந ச நிலீநமேவ விஜ்ஞாநமர்தா²த்மாநௌ ஜ்ஞாபயதி, சக்ஷுராதி³வதி³தி வாச்யம் । ஜ்ஞாபநம் ஹி ஜ்ஞாநஜநநம் , ஜநிதம் ச ஜ்ஞாநம் ஜட³ம் ஸந்நோக்ததூ³ஷணமதிவர்தேதேதி । ஏவமுத்தரோத்தராண்யபி ஜ்ஞாநாநி ஜடா³நீத்யநவஸ்தா² । தஸ்மாத³பராதீ⁴நப்ரகாஶா ஸம்விது³பேதவ்யா । ததா²பி கிமாயாதம் விஷயாத்மநோ: ஸ்வபா⁴வஜட³யோ: । ஏததா³யாதம் யத்தயோ: ஸம்வித³ஜடே³தி । தத்கிம் புத்ர: பண்டி³த இதி பிதாபி பண்டி³தோ(அ)ஸ்து । ஸ்வபா⁴வ ஏஷ ஸம்வித³: ஸ்வயம்ப்ரகாஶாயா யத³ர்தா²த்மஸம்ப³ந்தி⁴தேதி சேத் , ஹந்த புத்ரஸ்யாபி பண்டி³தஸ்ய ஸ்வபா⁴வ ஏஷ யத்பித்ருஸம்ப³ந்தி⁴தேதி ஸமாநம் । ஸஹார்தா²த்மப்ரகாஶேந ஸம்வித்ப்ரகாஶோ ந த்வர்தா²த்மப்ரகாஶம் விநேதி தஸ்யா: ஸ்வபா⁴வ இதி சேத் , தத்கிம் ஸம்விதோ³ பி⁴ந்நௌ ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶௌ । ததா² ச ந ஸ்வயம்ப்ரகாஶா ஸம்வித் , ந ச ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶ இதி । அத² ‘ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶோ ந ஸம்விதோ³ பி⁴த்³யேதே’ , ஸம்விதே³வ தௌ । ஏவம் சேத் யாவது³க்தம் ப⁴வதி ஸம்விதாத்மார்தௌ² ஸஹேதி தாவது³க்தம் ப⁴வதி ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶௌ ஸஹேதி, ததா² ச ந விவக்ஷிதார்த²ஸித்³தி⁴: । ந சாதீதாநாக³தார்த²கோ³சராயா: ஸம்விதோ³(அ)ர்த²ஸஹபா⁴வோ(அ)பி । தத்³விஷயஹாநோபாதா³நோபேக்ஷாபு³த்³தி⁴ஜநநாத³ர்த²ஸஹபா⁴வ இதி சேந்ந, அர்த²ஸம்வித³ இவ ஹாநாதி³பு³த்³தீ⁴நாமபி தத்³விஷயத்வாநுபபத்தே: । ஹாநாதி³ஜநநாத்³தா⁴நாதி³பு³த்³தீ⁴நாமர்த²விஷயத்வம் , அர்த²விஷயஹாநாதி³பு³த்³தி⁴ஜநநாச்ச அர்த²ஸம்வித³ஸ்தத்³விஷயத்வமிதி சேத் , தத்கிம் தே³ஹஸ்ய ப்ரயத்நவதா³த்மஸம்யோகோ³ தே³ஹப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதுரர்தே² இத்யர்த²ப்ரகாஶோ(அ)ஸ்து । ஜாட்³யாத்³தே³ஹாத்மஸம்யோகோ³ நார்த²ப்ரகாஶ இதி சேத் , நந்வயம் ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)பி ஸ்வாத்மந்யேவ க²த்³யோதவத்ப்ரகாஶ:, அர்தே² து ஜட³ இத்யுபபாதி³தம் । ந ச ப்ரகாஶஸ்யாத்மாநோ விஷயா: தே ஹி விச்சி²ந்நதீ³ர்க⁴ஸ்தூ²லதயாநுபூ⁴யந்தே, ப்ரகாஶஶ்சாயமாந்தரோ(அ)ஸ்தூ²லோ(அ)நணுரஹ்ரஸ்வோ(அ)தீ³ர்த⁴ஶ்சேதி ப்ரகாஶதே, தஸ்மாச்சந்த்³ரே(அ)நுபூ⁴யமாந இவ த்³விதீயஶ்சந்த்³ரமா: ஸ்வப்ரகாஶாத³ந்யோ(அ)ர்த²: அநிர்வசநீய ஏவேதி யுக்தமுத்பஶ்யாம: । ந சாஸ்ய ப்ரகாஶஸ்யாஜாநத: ஸ்வலக்ஷணபே⁴தோ³(அ)நுபூ⁴யதே । ந ச அநிர்வாச்யார்த²பே⁴த³: ப்ரகாஶம் நிர்வாச்யம் பே⁴த்துமர்ஹதி, அதிப்ரஸங்கா³த் । ந ச அர்தா²நாமபி பரஸ்பரம் பே⁴த³: ஸமீசீநஜ்ஞாநபத்³த⁴திமத்⁴யாஸ்தே இத்யுபரிஷ்டாது³பபாத³யிஷ்யதே । தத³யம் ப்ரகாஶ ஏவ ஸ்வயம்ப்ரகாஶ ஏக: கூடஸ்த²நித்யோ நிரம்ஶ: ப்ரத்யகா³த்மாஶக்யநிர்வசநீயேப்⁴யோ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்⁴ய ஆத்மாநம் ப்ரதீபம் நிர்வசநீயமஞ்சதி ஜாநாதீதி ப்ரத்யங்ஸ சாத்மேதி ப்ரத்யகா³த்மா, ஸ சாபராதீ⁴நப்ரகாஶத்வாத் , அநம்ஶத்வாச்ச, அவிஷய:, தஸ்மிந்நத்⁴யாஸோ விஷயத⁴ர்மாணாம் , தே³ஹேந்த்³ரியாதி³த⁴ர்மாணாம் கத²ம் , கிமாக்ஷேபே । அயுக்தோ(அ)யமத்⁴யாஸ இத்யாக்ஷேப: ।

கஸ்மாத³யமயுக்த இத்யத ஆஹ -

ஸர்வோ ஹி புரோ(அ)வஸ்தி²தே விஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸ்யதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்பராதீ⁴நப்ரகாஶமம்ஶவச்ச தத்ஸாமாந்யாம்ஶக்³ரஹே காரணதோ³ஷவஶாச்ச விஶேஷாக்³ரஹே(அ)ந்யதா² ப்ரகாஶதே । ப்ரத்யகா³த்மா த்வபராதீ⁴நப்ரகாஶதயா ந ஸ்வஜ்ஞாநே காரணாந்யபேக்ஷதே, யேந ததா³ஶ்ரயைர்தோ³ஷைர்து³ஷ்யேத । ந சாம்ஶவாந் , யேந கஶ்சித³ஸ்யாம்ஶோ க்³ருஹ்யேத, கஶ்சிந்ந க்³ருஹ்யேத । நஹி ததே³வ ததா³நீமேவ தேநைவ க்³ருஹீதமக்³ருஹீதம் ச ஸம்ப⁴வதீதி ந ஸ்வயம்ப்ரகாஶபக்ஷே(அ)த்⁴யாஸ: । ஸதா³தநே(அ)ப்யப்ரகாஶே புரோ(அ)வஸ்தி²தத்வஸ்யாபரோக்ஷத்வஸ்யாபா⁴வாந்நாத்⁴யாஸ: । ந ஹி ஶுக்தௌ அபுர:ஸ்தி²தாயாம் ரஜதமத்⁴யஸ்யதீத³ம் ரஜதமிதி । தஸ்மாத³த்யந்தக்³ரஹே அத்யந்தாக்³ரஹே ச நாத்⁴யாஸ இதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । அவிஷயத்வே ஹி சிதா³த்மநோ நாத்⁴யாஸ:, விஷய ஏவ து சிதா³த்மாஸ்மத்ப்ரத்யயஸ்ய, தத்கத²ம் நாத்⁴யாஸ இத்யத ஆஹ -

யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதஸ்ய ச ப்ரத்யகா³த்மநோ(அ)விஷயத்வம் ப்³ரவீஷி ।

விஷயத்வே ஹி சிதா³த்மநோ(அ)ந்யோ விஷயீ ப⁴வேத் । ததா² ச யோ விஷயீ ஸ ஏவ சிதா³த்மா । விஷயஸ்து ததோ(அ)ந்யோ யுஷ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரோ(அ)ப்⁴யுபேய: । தஸ்மாத³நாத்மத்வப்ரஸங்கா³த³நவஸ்தா²பரிஹாராய யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதத்வம், அத ஏவாவிஷயத்வமாத்மநோ வக்தவ்யம் , ததா² ச நாத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

உச்யதே - ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய: ।

குத:,

அஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாத் ।

அயமர்த²: - ஸத்யம் ப்ரத்யகா³த்மா ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வாத³விஷயோ(அ)நம்ஶஶ்ச, ததா²பி அநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாபரிகல்பிதபு³த்³தி⁴மந: ஸூக்ஷ்மஸ்தூ²லஶரீரேந்த்³ரியாவச்சே²தே³நாநவச்சி²ந்நோ(அ)பி வஸ்துதோ(அ)வச்சி²ந்ந இவ அபி⁴ந்நோ(அ)பி பி⁴ந்ந இவ, அகர்தாபி கர்தேவ, அபோ⁴க்தாபி போ⁴க்தேவ, அவிஷயோ(அ)ப்யஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷய இவ, ஜீவபா⁴வமாபந்நோ(அ)வபா⁴ஸதே, நப⁴ இவ க⁴டமணிகமல்லிகாத்³யவச்சே²த³பே⁴தே³ந பி⁴ந்நமிவாநேகவித⁴த⁴ர்மகமிவேதி । ந ஹி சிதே³கரஸஸ்யாத்மந: சித³ம்ஶே க்³ருஹீதே அக்³ருஹீதம் கிஞ்சித³ஸ்தி । ந க²ல்வாநந்த³நித்யத்வவிபு⁴த்வாத³யோ(அ)ஸ்ய சித்³ரூபாத்³வஸ்துதோ பி⁴த்³யந்தே, யேந தத்³க்³ரஹே ந க்³ருஹ்யேரந் । க்³ருஹீதா ஏவ து கல்பிதேந பே⁴தே³ந ந விவேசிதா இத்யக்³ருஹீதா இவாபா⁴ந்தி । ந ச ஆத்மநோ பு³த்³த்⁴யாதி³ப்⁴யோ பே⁴த³ஸ்தாத்த்விக:, யேந சிதா³த்மநி க்³ருஹ்யமாணே ஸோ(அ)பி க்³ருஹீதோ ப⁴வேத் , பு³த்³த்⁴யாதீ³நாமநிர்வாச்யத்வேந தத்³பே⁴த³ஸ்யாப்யநிர்வசநீயத்வாத் । தஸ்மாச்சிதா³த்மந: ஸ்வயம்ப்ரகாஶஸ்யைவ அநவச்சி²ந்நஸ்ய அவச்சி²ந்நேப்⁴யோ பு³த்³த்⁴யாதி³ப்⁴யோ பே⁴தா³க்³ரஹாத், தத³த்⁴யாஸேந ஜீவபா⁴வ இதி । தஸ்ய சாநித³மித³மாத்மநோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வமுபபத்³யதே । ததா² ஹி - கர்தா போ⁴க்தா சிதா³த்மா அஹம்ப்ரத்யயே ப்ரத்யவபா⁴ஸதே । ந சோதா³ஸீநஸ்ய தஸ்ய க்ரியாஶக்திர்போ⁴க³ஶக்திர்வா ஸம்ப⁴வதி । யஸ்ய ச பு³த்³த்⁴யாதே³: கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்ய க்ரியாபோ⁴க³ஶக்தீ ந தஸ்ய சைதந்யம் । தஸ்மாச்சிதா³த்மைவ கார்யகரணஸங்கா⁴தேந க்³ரதி²தோ லப்³த⁴க்ரியாபோ⁴க³ஶக்தி: ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)பி பு³த்³த்⁴யாதி³விஷயவிச்சு²ரணாத், கத²ஞ்சித³ஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயோ(அ)ஹங்காராஸ்பத³ம் ஜீவ இதி ச, ஜந்துரிதி ச க்ஷேத்ரஜ்ஞ இதி ச ஆக்²யாயதே । ந க²லு ஜீவஶ்சிதா³த்மநோ பி⁴த்³யதே । ததா² ச ஶ்ருதி: - “அநேந ஜீவேநாத்மநா”(சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி । தஸ்மாச்சிதா³த்மநோ(அ)வ்யதிரேகாஜ்ஜீவ: ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)ப்யஹம்ப்ரத்யயேந கர்த்ருபோ⁴க்த்ருதயா வ்யவஹாரயோக்³ய: க்ரியத இத்யஹம்ப்ரத்யயாலம்ப³நமுச்யதே । ந ச அத்⁴யாஸே ஸதி விஷயத்வம் விஷயத்வே ச அத்⁴யாஸ: இத்யந்யோந்யாஶ்ரயத்வமிதி ஸாம்ப்ரதம் , பீ³ஜாங்குரவத³நாதி³த்வாத் , பூர்வபூர்வாத்⁴யாஸதத்³வாஸநாவிஷயீக்ருதஸ்யோத்தரோத்தராத்⁴யாஸவிஷயத்வாவிரோதா⁴தி³த்யுக்தம் “நைஸர்கி³கோ(அ)யம் லோகவ்யவஹார:” இதி பா⁴ஷ்யக்³ரந்தே²ந ।

தஸ்மாத்ஸுஷ்டூக்தம் -

ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய இதி ।

ஜீவோ ஹி சிதா³த்மதயா ஸ்வயம்ப்ரகாஶதயாவிஷயோ(அ)ப்யௌபாதி⁴கேந ரூபேண விஷய இதி பா⁴வ: । ஸ்யாதே³தத் । ந வயமபராதீ⁴நப்ரகாஶதயாவிஷயத்வேநாத்⁴யாஸமபாகுர்ம:, கிந்து ப்ரத்யகா³த்மா ந ஸ்வதோ நாபி பரத: ப்ரத²த இத்யவிஷய: இதி ப்³ரூம: ।

ததா² ச ஸர்வதா²ப்ரத²மாநே ப்ரத்யகா³த்மநி குதோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யத ஆஹ -

அபரோக்ஷத்வாச்ச ப்ரத்யகா³த்மப்ரஸித்³தே⁴: ।

ப்ரதீச ஆத்மந: ப்ரஸித்³தி⁴: ப்ரதா², தஸ்யா அபரோக்ஷத்வாத் । யத்³யபி ப்ரத்யகா³த்மநி நாந்யா ப்ரதா²ஸ்தி, ததா²பி பே⁴தோ³பசார: । யதா² புருஷஸ்ய சைதந்யமிதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அவஶ்யம் சிதா³த்மாபரோக்ஷோ(அ)ப்⁴யுபேதவ்ய: தத³ப்ரதா²யாம் ஸர்வஸ்யாப்ரத²நேந ஜக³தா³ந்த்⁴யப்ரஸங்கா³தி³த்யுக்தம் । ஶ்ருதிஶ்சாத்ர ப⁴வதி “தமேவ பா⁴ந்தமநு பா⁴தி ஸர்வம் தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி”(க.உ.2-2-15) இதி ।

ததே³வம் பரமார்த²பரிஹாரமுக்த்வாப்⁴யுபேத்யாபி சிதா³த்மந: பரோக்ஷதாம் ப்ரௌட⁴வாதி³தயா பரிஹாராந்தரமாஹ -

ந சாயமஸ்தி நியம: புரோ(அ)வஸ்தி²த ஏவ,

அபரோக்ஷ ஏவ,

விஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸிதவ்யம் ।

கஸ்மாத³யம் ந நியம இத்யத ஆஹ -

அப்ரத்யக்ஷே(அ)பி ஹ்யாகாஶே பா³லாஸ்தலமலிநதாத்³யத்⁴யஸ்யந்தி ।

ஹிர்யஸ்மாத³ர்தே² । நபோ⁴ ஹி த்³ரவ்யம் ஸத் ரூபஸ்பர்ஶவிரஹாந்ந பா³ஹ்யேந்த்³ரியப்ரத்யக்ஷம் । நாபி மாநஸம் , மநஸோ(அ)ஸஹாயஸ்ய பா³ஹ்யே(அ)ப்ரவ்ருத்தே:, தஸ்மாத³ப்ரத்யக்ஷம் । அத² ச தத்ர பா³லா அவிவேகிந: பரத³ர்ஶிதத³ர்ஶிந: கதா³சித்பார்தி²வச்சா²யாம் ஶ்யாமதாமாரோப்ய, கதா³சித்தைஜஸம் ஶுக்லத்வமாரோப்ய, நீலோத்பலபலாஶஶ்யாமமிதி வா ராஜஹம்ஸமாலாத⁴வலமிதி வா நிர்வர்ணயந்தி । தத்ராபி பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய தைஜஸஸ்ய வா தாமஸஸ்ய ரூபஸ்ய பரத்ர நப⁴ஸி ஸ்ம்ருதிரூபோ(அ)வபா⁴ஸ இதி । ஏவம் ததே³வ தலமத்⁴யஸ்யந்தி அவாங்முகீ²பூ⁴தம் மஹேந்த்³ரநீலமணிமயமஹாகடாஹகல்பமித்யர்த²: ।

உபஸம்ஹரதி -

ஏவம் -

உக்தேந ப்ரகாரேண ஸர்வாக்ஷேபபரிஹாராத் ,

அவிருத்³த⁴: ப்ரத்யகா³த்மந்யப்யநாத்மநாம் -

பு³த்³த்⁴யாதீ³நாமத்⁴யாஸ: ।

நநு ஸந்தி ச ஸஹஸ்ரமத்⁴யாஸா:, தத்கிமர்த²மயமேவாத்⁴யாஸ ஆக்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாம் வ்யுத்பாதி³த: நாத்⁴யாஸமாத்ரமித்யத ஆஹ -

தமேதமேவம்லக்ஷணமத்⁴யாஸம் பண்டி³தா அவித்³யேதி மந்யந்தே ।

அவித்³யா ஹி ஸர்வாநர்த²பீ³ஜமிதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணாதி³ஷு ப்ரஸித்³த⁴ம் । தது³ச்சே²தா³ய வேதா³ந்தா: ப்ரவ்ருத்தா இதி வக்ஷ்யதி । ப்ரத்யகா³த்மந்யநாத்மாத்⁴யாஸ ஏவ ஸர்வாநர்த²ஹேது: ந புநா ரஜதாதி³விப்⁴ரமா இதி ஸ ஏவாவித்³யா, தத்ஸ்வரூபம் சாவிஜ்ஞாதம் ந ஶக்யமுச்சே²த்துமிதி ததே³வ வ்யுத்பாத்³யம் நாத்⁴யாஸமாத்ரம் । அத்ர ச ‘ஏவம் லக்ஷணம்’ இத்யேவம்ரூபதயாநர்த²ஹேதுதோக்தா । யஸ்மாத்ப்ரத்யகா³த்மந்யஶநாயாதி³ரஹிதே(அ)ஶநாயாத்³யுபேதாந்த:கரணாத்³யஹிதாரோபணே ப்ரத்யகா³த்மாநமது³:க²ம் து³:கா²கரோதி, தஸ்மாத³நர்த²ஹேது: ।

ந சைவம் ப்ருத²க்³ஜநா அபி மந்யந்தே(அ)த்⁴யாஸம் , யேந ந வ்யுத்பாத்³யேதேத்யத உக்தம் -

பண்டி³தா மந்யந்தே ।

நந்வியமநாதி³ரதிநிரூட⁴நிபி³ட³வாஸநாநுப³த்³தா⁴வித்³யா ந ஶக்யா நிரோத்³து⁴ம் , உபாயாபா⁴வாதி³தி யோ மந்யதே தம் ப்ரதி தந்நிரோதோ⁴பாயமாஹ -

தத்³விவேகேந ச வஸ்துஸ்வரூபாவதா⁴ரணம் -

நிர்விசிகித்ஸம் ஜ்ஞாநம்

வித்³யாமாஹு:,

பண்டி³தா: । ப்ரத்யகா³த்மநி க²ல்வத்யந்தவிவிக்தே பு³த்³த்⁴யாதி³ப்⁴ய: பு³த்³த்⁴யாதி³பே⁴தா³க்³ரஹநிமித்தோ பு³த்³த்⁴யாத்³யாத்மத்வதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸ: । தத்ர ஶ்ரவணமநநாதி³பி⁴ர்யத்³விவேகவிஜ்ஞாநம் தேந விவேகாக்³ரஹே நிவர்திதே, அத்⁴யாஸாபபா³தா⁴த்மகம் வஸ்துஸ்வரூபாவதா⁴ரணம் வித்³யா சிதா³த்மரூபம் ஸ்வரூபே வ்யவதிஷ்ட²த இத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । அதிநிரூட⁴நிபி³ட⁴வாஸநாநுவித்³தா⁴வித்³யா வித்³யயாபபா³தி⁴தாபி ஸ்வவாஸநாவஶாத்புநருத்³ப⁴விஷ்யதி ப்ரவர்தயிஷ்யதி ச வாஸநாதி³ கார்யம் ஸ்வோசிதமித்யத ஆஹ -

தத்ரைவம் ஸதி, -

ஏவம்பூ⁴தவஸ்துதத்த்வாவதா⁴ரணே ஸதி,

யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தத்க்ருதேந தோ³ஷேண கு³ணேந வாணுமாத்ரேணாபி ஸ ந ஸம்ப³த்⁴யதே -

அந்த:கரணாதி³தோ³ஷேணாஶநாயாதி³நா சிதா³த்மா, சிதா³த்மநோ கு³ணேந சைதந்யாநந்தா³தி³நாந்த:கரணாதி³ ந ஸம்ப³த்⁴யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - தத்த்வாவதா⁴ரணாப்⁴யாஸஸ்ய ஹி ஸ்வபா⁴வ ஏவ ஸ தாத்³ருஶ:, யத³நாதி³மபி நிரூட⁴நிபி³ட³வாஸநமபி மித்²யாப்ரத்யயமபநயதி । தத்த்வபக்ஷபாதோ ஹி ஸ்வபா⁴வோ தி⁴யாம் , யதா²ஹுர்பா³ஹ்யா அபி - “நிருபத்³ரவபூ⁴தார்த²ஸ்வபா⁴வஸ்ய விபர்யயை: । ந பா³தோ⁴யத்நவத்த்வே(அ)பி பு³த்³தே⁴ஸ்தத்பக்ஷபாதத: ॥”(ப்ரமாணவார்திகம்-212) இதி । விஶேஷதஸ்து சிதா³த்மஸ்வபா⁴வஸ்ய தத்த்வஜ்ஞாநஸ்யாத்யந்தாந்தரங்க³ஸ்ய குதோ(அ)நிர்வாச்யயாவித்³யயா பா³த⁴ இதி । யது³க்தம் , ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்ய, விவேகாக்³ரஹாத³த்⁴யஸ்யாஹமித³ம்மமேத³மிதி லோகவ்யவஹார இதி தத்ர வ்யபதே³ஶலக்ஷணோ வ்யவஹார: கண்டோ²க்த: ।

இதிஶப்³த³ஸூசிதம் லோகவ்யவஹாரமாத³ர்ஶயதி -

தமேதமவித்³யாக்²யமிதி ।

நிக³த³வ்யாக்²யாதம் ।

ஆக்ஷிபதி -

கத²ம் புநரவித்³யாவத்³விஷயாணி ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரமாணாநி ।

தத்த்வபரிச்சே²தோ³ ஹி ப்ரமா வித்³யா, தத்ஸாத⁴நாநி ப்ரமாணாநி கத²மவித்³யாவத்³விஷயாணி । நாவித்³யாவந்தம் ப்ரமாணாந்யாஶ்ரயந்தி, தத்கார்யஸ்ய வித்³யாயா அவித்³யாவிரோதி⁴த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஸந்து வா ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ஸம்வ்ருத்யாபி யதா² ததா², ஶாஸ்த்ராணி து புருஷஹிதாநுஶாஸநபராண்யவித்³யாப்ரதிபக்ஷதயா நாவித்³யாவத்³விஷயாணி ப⁴விதுமர்ஹந்தீத்யாஹ -

ஶாஸ்த்ராணி சேதி ।

ஸமாத⁴த்தே - உச்யதே - தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநஹீநஸ்ய, தாதா³த்ம்யதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸஹீநஸ்ய ப்ரமாத்ருத்வாநுபபத்தௌ ஸத்யாம் ப்ரமாணப்ரவ்ருத்த்யநுபபத்தே: । அயமர்த²: - ப்ரமாத்ருத்வம் ஹி ப்ரமாம் ப்ரதி கர்த்ருத்வம் தச்ச ஸ்வாதந்த்ர்யம் । ஸ்வாதந்த்ர்யம் ச ப்ரமாதுரிதரகாரகாப்ரயோஜ்யஸ்ய ஸமஸ்தகாரகப்ரயோக்த்ருத்வம் । தத³நேந ப்ரமாகரணம் ப்ரமாணம் ப்ரயோஜநீயம் । ந ச ஸ்வவ்யாபாரமந்தரேண கரணம் ப்ரயோக்துமர்ஹதி । ந ச கூடஸ்த²நித்யஶ்சிதா³த்மாபரிணாமீ ஸ்வதோ வ்யாபாரவாந் । தஸ்மாத்³வ்யாபாரவத்³பு³த்³த்⁴யாதி³தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸாத் , வ்யாபாரவத்தயா ப்ரமாணமதி⁴ஷ்டா²துமர்ஹதீதி ப⁴வத்யவித்³யாவத்புருஷவிஷயத்வமவித்³யாவத்புருஷாஶ்ரயத்வம் ப்ரமாணாநாமிதி ।

அத² மா ப்ரவர்திஷத ப்ரமாணாநி கிம் நஶ்சி²ந்நமித்யத ஆஹ -

ந ஹீந்த்³ரியாண்யநுபாதா³ய ப்ரத்யக்ஷாதி³வ்யவஹார: ஸம்ப⁴வதி ।

வ்யவஹ்ரியதே அநேநேதி வ்யவஹார: ப²லம் , ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் ப்ரமாணாநாம் ப²லமித்யர்த²: । ‘இந்த்³ரியாணி’ இதி, இந்த்³ரியலிங்கா³தீ³நீதி த்³ரஷ்டவ்யம் , த³ண்டி³நோ க³ச்ச²ந்தீதிவத் । ஏவம் ஹி ‘ப்ரத்யக்ஷாதி³’ இத்யுபபத்³யதே । வ்யவஹாரக்ரியயா ச வ்யவஹார்யாக்ஷேபாத்ஸமாநகர்த்ருகதா । அநுபாதா³ய யோ வ்யவஹார இதி யோஜநா ।

கிமிதி புந: ப்ரமாதோபாத³த்தே ப்ரமாணாநி, அத² ஸ்வயமேவ கஸ்மாந்ந ப்ரவர்தத இத்யத ஆஹ -

ந சாதி⁴ஷ்டா²நமந்தரேணேந்த்³ரியாணாம் வ்யாபார: -

ப்ரமாணாநாம் வ்யாபார:

ஸம்ப⁴வதி ।

ந ஜாது கரணாந்யநதி⁴ஷ்டி²தாநி கர்த்ரா ஸ்வகார்யே வ்யாப்ரியந்தே, மா பூ⁴த்குவிந்த³ரஹிதேப்⁴யோ வேமாதி³ப்⁴ய: படோத்பத்திரிதி ।

அத² தே³ஹ ஏவாதி⁴ஷ்டா²தா கஸ்மாந்ந ப⁴வதி, க்ருதமத்ராத்மாத்⁴யாஸேநேத்யத ஆஹ -

ந சாநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வேந தே³ஹேந கஶ்சித்³வ்யாப்ரியதே ।

ஸுஷுப்தே(அ)பி வ்யாபாரப்ரஸங்கா³தி³ பா⁴வ: ।

ஸ்யாதே³தத் । யதா²நத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வம் வேமாதி³கம் குவிந்தோ³ வ்யாபாரயந்படஸ்ய கர்தா, ஏவமநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வம் தே³ஹேந்த்³ரியாதி³தி வ்யாபாரயந் ப⁴விஷ்யதி தத³பி⁴ஜ்ஞ: ப்ரமாதேத்யத ஆஹ -

ந சைதஸ்மிந்ஸர்வஸ்மிந் -

இதரேதராத்⁴யாஸே இதரேதரத⁴ர்மாத்⁴யாஸே ச,

அஸதி, ஆத்மநோ(அ)ஸங்க³ஸ்ய -

ஸர்வதா² ஸர்வதா³ ஸர்வத⁴ர்மவியுக்தஸ்ய

ப்ரமாத்ருத்வமுபபத்³யதே ।

வ்யாபாரவந்தோ ஹிகுவிந்தா³த³யோ வேமாதீ³நதி⁴ஷ்டா²ய வ்யாபாரயந்தி, அநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வஸ்ய து தே³ஹாதி³ஷ்வாத்மநோ ந வ்யாபாரயோகோ³(அ)ஸங்க³த்வாதி³த்யர்த²: ।

ஆதஶ்சாத்⁴யாஸாஶ்ரயாணி ப்ரமாணாநீத்யாஹ -

ந ச ப்ரமாத்ருத்வமந்தரேண ப்ரமாணப்ரவ்ருத்திரஸ்தி ।

ப்ரமாயாம் க²லு ப²லே ஸ்வதந்த்ர: ப்ரமாதா ப⁴வதி । அந்த:கரணபரிணாமபே⁴த³ஶ்ச ப்ரமேயப்ரவண: கர்த்ருஸ்த²ஶ்சித்ஸ்வபா⁴வ: ப்ரமா । கத²ம் ச ஜட³ஸ்யாந்த:கரணஸ்ய பரிணாமஶ்சித்³ரூபோ ப⁴வேத் , யதி³ சிதா³த்மா தத்ர நாத்⁴யஸ்யேத । கத²ம் சைஷ சிதா³த்மகர்த்ருகோ ப⁴வேத் , யத்³யந்த:கரணம் வ்யாபாரவச்சிதா³த்மநி நாத்⁴யஸ்யேத் । தஸ்மாதி³தரேதராத்⁴யாஸாச்சிதா³த்மகர்த்ருஸ்த²ம் ப்ரமாப²லம் ஸித்⁴யதி । தத்ஸித்³தௌ⁴ ச ப்ரமாத்ருத்வம் , தாமேவ ச ப்ரமாமுரரீக்ருத்ய ப்ரமாணஸ்ய ப்ரவ்ருத்தி: । ப்ரமாத்ருத்வேந ச ப்ரமோபலக்ஷ்யதே । ப்ரமாயா: ப²லஸ்யாபா⁴வே ப்ரமாணம் ந ப்ரவர்தேத । ததா² ச ப்ரமாணமப்ரமாணம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாத³வித்³யாவத்³விஷயாண்யேவ ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரமாணாநி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப⁴வது ப்ருத²க்³ஜநாநாமேவம் । ஆக³மோபபத்திப்ரதிபந்நப்ரத்யகா³த்மதத்த்வாநாம் வ்யுத்பந்நாநாமபி பும்ஸாம் ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரா த்³ருஶ்யந்த இதி கத²மவித்³யாவத்³விஷயாண்யேவ ப்ரமாணாநீத்யத ஆஹ -

பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சாவிஶேஷாதி³தி ।

வித³ந்து நாமாக³மோபபத்திப்⁴யாம் தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்நம் ப்ரத்யகா³த்மாநம் । ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரே து ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரத⁴ர்மாந்நாதிவர்தந்தே । யாத்³ருஶோ ஹி பஶுஶகுந்தாதீ³நாமவிப்ரதிபந்நமுக்³த⁴பா⁴வாநாம் வ்யவஹாரஸ்தாத்³ருஶோ வ்யுத்பந்நாநாமபி பும்ஸாம் த்³ருஶ்யதே । தேந தத்ஸாமாந்யாத்தேஷாமபி வ்யவஹாரஸமயே அவித்³யாவத்த்வமநுமேயம் । சஶப்³த³: ஸமுச்சயே । உக்தஶங்காநிவர்தநஸஹிதபூர்வோக்தோபபத்தி: அவித்³யாவத்புருஷவிஷயத்வம் ப்ரமாணாநாம் ஸாத⁴யதீத்யர்த²: ।

ஏததே³வ விப⁴ஜதே -

யதா² ஹி பஶ்வாத³ய இதி ।

அத்ர ச

ஶப்³தா³தி³பி⁴: ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதி

இதி ப்ரத்யக்ஷம் ப்ரமாணம் த³ர்ஶிதம் ।

ஶப்³தா³தி³விஜ்ஞாநே

இதி தத்ப²லமுக்தம் ।

ப்ரதிகூலே

இதி ச அநுமாநப²லம் । ததா² ஹி - ஶப்³தா³தி³ஸ்வரூபமுபலப்⁴ய தஜ்ஜாதீயஸ்ய ப்ரதிகூலதாமநுஸ்ம்ருத்ய தஜ்ஜாதீயதயோபலப்⁴யமாநஸ்ய ப்ரதிகூலதாமநுமிமீத இதி ।

உதா³ஹரதி -

யதா² த³ண்டே³தி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் । ஸ்யாதே³தத் । ப⁴வந்து ப்ரத்யக்ஷாதீ³ந்யவித்³யாவத்³விஷயாணி । ஶாஸ்த்ரம் து ‘ஜ்யோதிஷ்டோமேந ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதி³ ந தே³ஹாத்மாத்⁴யாஸேந ப்ரவர்திதுமர்ஹதி । அத்ர க²ல்வாமுஷ்மிகப²லோபபோ⁴க³யோக்³யோ(அ)தி⁴காரீ ப்ரதீயதே । ததா² ச பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம் - “ஶாஸ்த்ரப²லம் ப்ரயோக்தரி தல்லக்ஷணத்வாத்தஸ்மாத்ஸ்வயம் ப்ரயோகே³ ஸ்யாத்” (அ. 3 பா. 7 ஸூ. 18) இதி ।

ந ச தே³ஹாதி³ ப⁴ஸ்மீபூ⁴தம் பாரலௌகிகாய ப²லாய கல்பத இதி தே³ஹாத்³யதிரிக்தம் கஞ்சிதா³த்மாநமதி⁴காரிணமாக்ஷிபதி ஶாஸ்த்ரம் , தத³வக³மஶ்ச வித்³யேதி கத²மவித்³யாவத்³விஷயம் ஶாஸ்த்ரமித்யாஶங்க்யாஹ -

ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி ।

து ஶப்³த³: ப்ரத்யக்ஷாதி³வ்யவஹாராத்³பி⁴நத்தி ஶாஸ்த்ரீயம் । அதி⁴காரஶாஸ்த்ரம் ஹி ஸ்வர்க³காமஸ்ய பும்ஸ: பரலோகஸம்ப³ந்த⁴ம் விநா ந நிர்வஹதீதி தாவந்மாத்ரமாக்ஷிபேத் , ந த்வஸ்யாஸம்ஸாரித்வமபி, தஸ்யாதி⁴காரே(அ)நுபயோகா³த் । ப்ரத்யுத ஔபநிஷத³ஸ்ய புருஷஸ்யாகர்துரபோ⁴க்துரதி⁴காரவிரோதா⁴த் । ப்ரயோக்தா ஹி கர்மண: கர்மஜநிதப²லபோ⁴க³பா⁴கீ³ கர்மண்யதி⁴காரீ ஸ்வாமீ ப⁴வதி । தத்ர கத²மகர்தா ப்ரயோக்தா, கத²ம் வா(அ)போ⁴க்தா கர்மஜநிதப²லபோ⁴க³பா⁴கீ³ । தஸ்மாத³நாத்³யவித்³யாலப்³த⁴கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வப்³ராஹ்மணத்வாத்³யபி⁴மாநிநம் நரமதி⁴க்ருத்ய விதி⁴நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் ப்ரவர்ததே । ஏவம் வேதா³ந்தா அப்யவித்³யாவத்புருஷவிஷயா ஏவ । ந ஹி ப்ரமாத்ராதி³விபா⁴கா³த்³ருதே தத³ர்தா²தி⁴க³ம: । தே த்வவித்³யாவந்தமநுஶாஸந்தோ நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லாவித்³யமநுஶிஷ்டம் ஸ்வரூபே வ்யவஸ்தா²பயந்தீத்யேதாவாநேஷாம் விஶேஷ: । தஸ்மாத³வித்³யாவத்புருஷவிஷயாண்யேவ ஶாஸ்த்ராணீதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । யத்³யபி விரோதா⁴நுபயோகா³ப்⁴யாமௌபநிஷத³: புருஷோ(அ)தி⁴காரே நாபேக்ஷ்யதே, ததா²ப்யுபநிஷத்³ப்⁴யோ(அ)வக³ம்யமாந: ஶக்நோத்யதி⁴காரம் நிரோத்³து⁴ம் । ததா² ச பரஸ்பராபஹதார்த²த்வேந க்ருத்ஸ்ந ஏவ வேத³: ப்ராமாண்யமபஜஹ்யாதி³த்யத ஆஹ -

ப்ராக்ச ததா²பூ⁴தாத்மேதி ।

ஸத்யமௌபநிஷத³புருஷாதி⁴க³மோ(அ)தி⁴காரவிரோதீ⁴, தஸ்மாத்து புரஸ்தாத்கர்மவித⁴ய: ஸ்வோசிதம் வ்யவஹாரம் நிர்வர்தயந்தோ நாநுபஜாதேந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேந ஶக்யா நிரோத்³து⁴ம் । ந ச பரஸ்பராபஹதி:, வித்³யாவித்³யாவத்புருஷபே⁴தே³ந வ்யவஸ்தோ²பபத்தே: । யதா² “ந ஹிம்ஸ்யாத்ஸர்வா பூ⁴தாநி” இதி ஸாத்⁴யாம்ஶநிஷேதே⁴(அ)பி ‘ஶ்யேநேநாபி⁴சரந் யஜேத’ இதி ஶாஸ்த்ரம் ப்ரவர்தமாநம் ந ஹிம்ஸ்யாதி³த்யநேந ந விருத்⁴யதே, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, புருஷபே⁴தா³தி³தி ।

அவஜிதக்ரோதா⁴ராதய: புருஷா நிஷேதே⁴(அ)தி⁴க்ரியந்தே, க்ரோதா⁴ராதிவஶீக்ருதாஸ்து ஶ்யேநாதி³ஶாஸ்த்ர இதி அவித்³யாவத்புருஷவிஷயத்வம் நாதிவர்தத இதி யது³க்தம் ததே³வ ஸ்போ²ரயதி -

ததா² ஹிதி ।

வர்ணாத்⁴யாஸ: - ‘ராஜா ராஜஸூயேந யஜேத’ இத்யாதி³: । ஆஶ்ரமாத்⁴யாஸ: - ‘க்³ருஹஸ்த²: ஸத்³ருஶீம் பா⁴ர்யாம் விந்தே³த’ இத்யாதி³: । வயோ(அ)த்⁴யாஸ: - ‘க்ருஷ்ணகேஶோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாதி³: । அவஸ்தா²த்⁴யாஸ: - “அப்ரதிஸமாதே⁴யவ்யாதீ⁴நாம் ஜலாதி³ப்ரவேஶேந ப்ராணத்யாக³:” இதி । ஆதி³க்³ரஹணம் மஹாபாதகோபபாதகஸங்கரீகரணாபாத்ரீகரணமலிநீகரணாத்³யத்⁴யாஸோபஸங்க்³ரஹார்த²ம் । ததே³வமாத்மாநாத்மநோ: பரஸ்பராத்⁴யாஸமாக்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாமுபபாத்³ய ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரப்ரவர்தநேந ச த்³ருடீ⁴க்ருத்ய தஸ்யாநர்த²ஹேதுத்வமுதா³ஹரணப்ரபஞ்சேந ப்ரதிபாத³யிதும் தத்ஸ்வருபமுக்தம் ஸ்மாரயதி -

அத்⁴யாஸோ நாம அதஸ்மிம்ஸ்தத்³பு³த்³தி⁴ரித்யவோசாம ।

'ஸ்ம்ருதிரூப: பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ:” இத்யஸ்ய ஸங்க்ஷேபாபி⁴தா⁴நமேதத் । தத்ர அஹமிதி த⁴ர்மிதாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸமாத்ரம் , மமேத்யநுத்பாதி³தத⁴ர்மாத்⁴யாஸம் நாநர்த²ஹேதுரிதி த⁴ர்மாத்⁴யாஸமேவ மமகாரம் ஸாக்ஷாத³ஶேஷாநர்த²ஸம்ஸாரகாரணமுதா³ஹரணப்ரபஞ்சேநாஹ -

தத்³யதா² புத்ரபா⁴ர்யாதி³ஷ்விதி ।

தே³ஹதாதா³த்ம்யமாத்மந்யத்⁴யஸ்ய தே³ஹத⁴ர்மம் புத்ரகலத்ராதி³ஸ்வாம்யம் ச க்ருஶத்வாதி³வதா³ரோப்ய ஆஹ - அஹமேவ விகல:, ஸகல: இதி । ஸ்வஸ்ய க²லு ஸாகல்யேந ஸ்வாம்யஸாகல்யாத்ஸ்வாமீஶ்வர: ஸகல: ஸம்பூர்ணோ ப⁴வதி । ததா² ஸ்வஸ்ய வைகல்யேந ஸ்வாம்யவைகல்யாத் , ஸ்வாமீஶ்வரோ விகலோ(அ)ஸம்பூர்ணோ ப⁴வதி । பா³ஹ்யத⁴ர்மா யே வைகல்யாத³ய: ஸ்வாம்யப்ரணாலிகயா ஸஞ்சரிதா: ஶரீரே தாநாத்மந்யத்⁴யஸ்யதீத்யர்த²: ।

யதா³ ச பரோபாத்⁴யபேக்ஷே தே³ஹத⁴ர்மே ஸ்வாம்யே இயம் க³தி:, ததா³ கைவ கதா² அநௌபாதி⁴கேஷு தே³ஹத⁴ர்மேஷு க்ருஶத்வாதி³ஷ்வித்யாஶயவாநாஹ -

ததா² தே³ஹத⁴ர்மாநிதி ।

தே³ஹாதே³ரப்யந்தரங்கா³ணாமிந்த்³ரியாணாமத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வாநாம் த⁴ர்மாந்மூகத்வாதீ³ந் , ததோ(அ)ப்யந்தரங்க³ஸ்யாந்த:கரணஸ்ய அத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வஸ்ய த⁴ர்மாந் காமஸங்கல்பாதீ³ந் ஆத்மந்யத்⁴யஸ்யதீதி யோஜநா ।

தத³நேந ப்ரபஞ்சேந த⁴ர்மாத்⁴யாஸமுக்த்வா தஸ்ய மூலம் த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸமாஹ -

ஏவமஹம்ப்ரத்யயிநம் -

அஹம்ப்ரத்யயோ வ்ருத்திர்யஸ்மிந்நந்த:கரணாதௌ³, ஸோ(அ)யமஹம்ப்ரத்யயீதம் ।

ஸ்வப்ரசாரஸாக்ஷிணி -

அந்த:கரணப்ரசாரஸாக்ஷிணி,

சைதந்யோதா³ஸீநதாப்⁴யாம்,

ப்ரத்யகா³த்மந்யத்⁴யஸ்ய ।

தத³நேந கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வே உபபாதி³தே ।

சைதந்யமுபபாத³யதி -

தம் ச ப்ரத்யகா³த்மாநம் ஸர்வஸாக்ஷிணம் தத்³விபர்யயேண -

அந்த:கரணாதி³விபர்யயேண, அந்த:கரணாத்³யசேதநம் , தஸ்ய விபர்யய: சைதந்யம் , தேந । இத்த²ம்பூ⁴தலக்ஷணே த்ருதீயா ।

அந்த:கரணாதி³ஷ்வத்⁴யஸ்யதி ।

தத³நேநாந்த:கரணாத்³யவச்சி²ந்ந: ப்ரத்யகா³த்மா இத³மநித³ம்ஸ்வரூபஶ்சேதந: கர்தா போ⁴க்தா கார்யகாரணாவித்³யாத்³வயாதா⁴ரோ(அ)ஹங்காராஸ்பத³ம் ஸம்ஸாரீ ஸர்வாநர்த²ஸம்பா⁴ரபா⁴ஜநம் ஜீவாத்மா இதரேதராத்⁴யாஸோபாதா³ந:, தது³பாதா³நஶ்சாத்⁴யாஸ இத்யநாதி³த்வாத்³ பீ³ஜாங்குரவந்நேதரேதராஶ்ரயத்வமித்யுக்தம் ப⁴வதி ।

ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரத்³ருடீ⁴க்ருதமபி ஶிஷ்யஹிதாய ஸ்வரூபாபி⁴தா⁴நபூர்வகம் ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷதயாத்⁴யாஸம் ஸுத்³ருடீ⁴கரோதி -

ஏவமயமநாதி³ரநந்த: -

தத்த்வஜ்ஞாநமந்தரேணாஶக்யஸமுச்சே²த³: ।

அநாத்³யநந்தத்வே ஹேதுருக்த: -

நைஸர்கி³க இதி । மித்²யாப்ரத்யயரூப: -

மித்²யாப்ரத்யயாநாம் ரூபமநிர்வசநீயத்வம் தத்³யஸ்ய ஸ ததோ²க்த: । அநிர்வசநீய இத்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

அஸ்யாநர்த²ஹேதோ: ப்ரஹாணாய ।

விரோதி⁴ப்ரத்யயம் விநா குதோ(அ)ஸ்ய ப்ரஹாணமித்யத உக்தம் -

ஆத்மைகத்வவித்³யாப்ரதிபத்தயே இதி ।

ப்ரதிபத்தி: ப்ராப்தி: தஸ்யை, ந து ஜபமாத்ராய, நாபி கர்மஸு ப்ரவ்ருத்தயே, ஆத்மைகத்வம் விக³லிதநிகி²லப்ரபஞ்சத்வமாநந்த³ரூபஸ்ய ஸத:, தத்ப்ரதிபத்திம் நிர்விசிகித்ஸாம் பா⁴வயந்தோ வேதா³ந்தா: ஸமூலகா⁴தமத்⁴யாஸமுபக்⁴நந்தி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அஸ்மத்ப்ரத்யயஸ்யாத்மவிஷயஸ்ய ஸமீசீநத்வே ஸதி ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாதத்வாந்நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாச்ச ந ஜிஜ்ஞாஸா ஸ்யாத் । தத³பா⁴வே ச ந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய வேதா³ந்தா: பட்²யேரந் । அபி த்வவிவக்ஷிதார்தா² ஜபமாத்ரே உபயுஜ்யேரந் । ந ஹி ததௌ³பநிஷதா³த்மப்ரத்யய: ப்ரமாணதாமஶ்நுதே । ந சாஸாவப்ரமாணமப்⁴யஸ்தோ(அ)பி வாஸ்தவம் கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாத்³யாத்மநோ(அ)பநோதி³துமர்ஹதி । ஆரோபிதம் ஹி ரூபம் தத்த்வஜ்ஞாநேநாபோத்³யதே, ந து வாஸ்தவமதத்த்வஜ்ஞாநேந । ந ஹி ரஜ்ஜ்வா ரஜ்ஜுத்வம் ஸஹஸ்ரமபி ஸர்பதா⁴ராப்ரத்யயா அபவதி³தும் ஸமுத்ஸஹந்தே । மித்²யாஜ்ஞாநப்ரஸஞ்ஜிதம் ச ஸ்வரூபம் ஶக்யம் தத்த்வஜ்ஞாநேநாபவதி³தும் । மித்²யாஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரஶ்ச ஸுத்³ருடோ⁴(அ)பி தத்த்வஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரேணாத³ரநைரந்தர்யதீ³ர்க⁴காலாதத்த்வஜ்ஞாநாப்⁴யாஸஜந்மநேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப்ராணாத்³யுபாஸநா அபி வேதா³ந்தேஷு ப³ஹுலமுபலப்⁴யந்தே, தத்கத²ம் ஸர்வேஷாம் வேதா³ந்தாநாமாத்மைகத்வப்ரதிபாத³நமர்த² இத்யத ஆஹ -

யதா² சாயமர்த²: ஸர்வேஷாம் வேதா³ந்தாநாம் ததா² வயமஸ்யாம் ஶாரீரகமீமாம்ஸாயாம் ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யாம: ।

ஶரீரமேவ ஶரீரகம் தத்ர நிவாஸீ ஶாரீரகோ ஜீவாத்மா, தஸ்ய த்வம்பதா³பி⁴தே⁴யஸ்ய தத்பதா³பி⁴தே⁴யபரமாத்மரூபதாமீமாம்ஸா யா ஸா ததோ²க்தா । ஏதாவாநத்ரார்த²ஸங்க்ஷேப: - யத்³யபி ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநபரவிதி⁴நா ஸ்வாத்⁴யாயபத³வாச்யஸ்ய வேத³ராஶே: ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴பரதாமாபாத³யதா கர்மவிதி⁴நிஷேதா⁴நாமிவ வேதா³ந்தாநாமபி ஸ்வாத்⁴யாயஶப்³த³வாச்யாநாம் ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴பரத்வமாபாதி³தம் , யத்³யபி ச “அவிஶிஷ்டஸ்து வாக்யார்த²:” இதி ந்யாயாத் மந்த்ராணாமிவ வேதா³ந்தாநாமர்த²பரத்வமௌத்ஸர்கி³கம் , யத்³யபி ச வேதா³ந்தேப்⁴யஶ்சைதந்யாநந்த³க⁴ந: கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வரஹிதோ நிஷ்ப்ரபஞ்ச ஏக: ப்ரத்யகா³த்மா அவக³ம்யதே, ததா²பி கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வது³:க²ஶோகமோஹமயமாத்மாநமவகா³ஹமாநேநாஹம்ப்ரத்யயேந ஸந்தே³ஹபா³த⁴விரஹிணா விருத்⁴யமாநா வேதா³ந்தா: ஸ்வார்தா²த்ப்ரச்யுதா உபசரிதார்தா² வா ஜபமாத்ரோபயோகி³நோ வேத்யவிவக்ஷிதஸ்வார்தா²: । ததா² ச தத³ர்த²விசாராத்மிகா சதுர்லக்ஷணீ ஶாரீரகமீமாம்ஸா நாரப்³த⁴வ்யா । ந ச ஸர்வஜநீநாஹமநுப⁴வஸித்³த⁴ ஆத்மா ஸந்தி³க்³தோ⁴ வா ஸப்ரயோஜநோ வா, யேந ஜிஜ்ஞாஸ்ய: ஸந் விசாரம் ப்ரயுஞ்ஜீதேதி பூர்வ: பக்ஷ: । ஸித்³தா⁴ந்தஸ்து ப⁴வேதே³ததே³வம் யத்³யஹம்ப்ரத்யய: ப்ரமாணம் । தஸ்ய தூக்தேந ப்ரகாரேண ஶ்ருத்யாதி³பா³த⁴கத்வாநுபபத்தே:, ஶ்ருத்யாதி³பி⁴ஶ்ச ஸமஸ்ததீர்த²கரைஶ்ச ப்ராமாண்யாநப்⁴யுபக³மாத³த்⁴யாஸத்வம் । ஏவம் ச வேதா³ந்தா நாவிவக்ஷிதார்தா²:, நாப்யுபசரிதார்தா²:, கிம் தூக்தலக்ஷணா: । ப்ரத்யகா³த்மைவ தேஷாம் முக்²யோ(அ)ர்த²: ।