உத்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴மாக்ஷிபதி -
ஜந்மாத்³யஸ்ய யத இத்யாரப்⁴யேதி ।
ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யமிதி ஹி ப்ரதிஜ்ஞாதம், தச்ச ஶஸ்த்ரைகஸமதி⁴க³ம்யம், ஶஸ்த்ரம் ச ஸர்வஜ்ஞே ஸர்வஶக்தௌ ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திப்ரலயகாரணே ப்³ரஹ்மண்யேவ ப்ரமாணம் ந ப்ரதா⁴நாதா³விதி ந்யாயதோ வ்யுத்பாதி³தம் । ந சாஸ்தி கஶ்சித்³வேதா³ந்தபா⁴கோ³ யஸ்தத்³விபரீதமபி போ³த⁴யேதி³தி ச “க³திஸாமாந்யாத்”(ப்³ர.ஸூ. 1.1.10) இத்யுக்தம் । தத்கிமபரமவஶிஷ்யதே, யத³ர்தா²ந்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴ஸ்யாவதார: ஸ்யாதி³தி ।
கிமுத்தா²நமிதி ।
கிமாக்ஷேபே ।
ஸமாத⁴த்தே -
உச்யதே - த்³விரூபம் ஹீதி ।
யத்³யபி தத்த்வதோ நிரஸ்தஸமஸ்தோபாதி⁴ரூபம் ப்³ரஹ்ம ததா²பி ந தேந ரூபேண ஶக்யமுபதே³ஷ்டுமித்யுபஹிதேந ரூபேணோபதே³ஷ்டவ்யமிதி । தத்ர ச க்வசிது³பாதி⁴ர்விவக்ஷித: ।
தது³பாஸநாநி
காநிசித் அப்⁴யுத³யார்தா²நி
மநோமாத்ரஸாத⁴நதயாத்ர படி²தாநி ।
காநிசித்க்ரமமுக்த்யர்தா²நி, காநிசித்கர்மஸம்ருத்³த்⁴யர்தா²நி ।
க்வசித்புநருக்தோ(அ)ப்யுபாதி⁴ரவிவக்ஷித:, யதா²த்ரைவாந்நமயாத³ய ஆநந்த³மயாந்தா: பஞ்ச கோஶா: । தத³த்ர கஸ்மிந்நுபாதி⁴ர்விவக்ஷித: கஸ்மிந்நேதி நாத்³யாபி விவேசிதம் । ததா² க³திஸாமாந்யமபி ஸித்³த⁴வது³க்தம், ந த்வத்³யாபி ஸாதி⁴தமிதி தத³ர்த²முத்தரக்³ரந்த²ஸந்த³ர்பா⁴ரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।
ஸ்யாதே³தத் । பரஸ்யாத்மநஸ்தத்தது³பாதி⁴பே⁴த³விஶிஷ்டஸ்யாப்யபே⁴தா³த்கத²முபாஸநாபே⁴த³:, கத²ம் ச ப²லபே⁴த³மித்யத ஆஹ -
ஏக ஏவ த்விதி ।
ரூபாபே⁴தே³(அ)ப்யுபாதி⁴பே⁴தா³து³பஹிதபே⁴தா³து³பாஸநாபே⁴த³ஸ்ததா² ச ப²லபே⁴த³ இத்யர்த²: । க்ரது: ஸங்கல்ப: ।
நநு யத்³யேக ஆத்மா கூடஸ்த²நித்யோ நிரதிஶய: ஸர்வபூ⁴தேஷு கூ³ட⁴:, கத²மேதஸ்மிந் பூ⁴தாஶ்ரயே தாரதம்யஶ்ருதய இத்யத ஆஹ -
யத்³யப்யேக ஆத்மேதி ।
யத்³யபி நிரதிஶயமேகமேவ ரூபமாத்மந ஐஶ்வர்யம் ச ஜ்ஞாநம் சாநந்த³ஶ்ச, ததா²ப்யநாத்³யவித்³யாதம:ஸமாவ்ருதம் தேஷு தேஷு ப்ராணப்⁴ருத்³பே⁴தே³ஷு க்வசித³ஸதி³வ, க்வசித்ஸதி³வ, க்வசித³த்யந்தாபக்ருஷ்டமிவ, க்வசித³பக்ருஷ்டமிவ, க்வசித்ப்ரகர்ஷவத் , க்வசித³த்யந்தப்ரகர்ஷவதி³வ பா⁴ஸதே, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, அவித்³யாதமஸ: ப்ரகர்ஷநிகர்ஷதாரதம்யாதி³தி । யதோ²த்தமப்ரகாஶ: ஸவிதா தி³ங்மண்ட³லமேகரூபேணைவ ப்ரகாஶேநாபூரயந்நபி வர்ஷாஸு நிக்ருஷ்டப்ரகாஶ இவ ஶரதி³ து ப்ரக்ருஷ்டப்ரகாஶ இவ ப்ரத²தே, ததே²த³மபீதி ।
அபேக்ஷிதோபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ம்
உபாஸ்யத்வேந ।
நிரஸ்தோபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ம்
ஜ்ஞேயத்வேநேதி ॥ 11 ॥
ஆநந்த³மயோ(அ)ப்⁴யாஸாத் ।
தத்ர தாவத்ப்ரத²மமேகதே³ஶிமதேநாதி⁴கரணமாரசயதி -
தைத்திரீயகே(அ)ந்நமயமித்யாதி³ ।
'கௌ³ணப்ரவாஹபாதே(அ)பி யுஜ்யதே முக்²யமீக்ஷணம் । முக்²யத்வே தூப⁴யோஸ்துல்யே ப்ராயத்³ருஷ்டிர்விஶேஷிகா” ॥ ஆநந்த³மய இதி ஹி விகாரே ப்ராசுர்யே ச மயடஸ்துல்யம் முக்²யார்த²த்வமிதி விகாரார்தா²ந்நமயாதி³பத³ப்ராயபாடா²தா³நந்த³மயபத³மபி விகாரார்த²மேவேதி யுக்தம் । ந ச ப்ராணமயாதி³ஷு விகாரார்த²த்வாயோகா³த்ஸ்வார்தி²கோ மயடி³தி யுக்தம் । ப்ராணாத்³யுபாத்⁴யவச்சி²ந்நோ ஹ்யாத்மா ப⁴வதி ப்ராணாதி³விகாரா:, க⁴டாகாஶமிவ க⁴டவிகாரா: । ந ச ஸத்யர்தே² ஸ்வார்தி²கத்வமுசிதம் । “சது:கோஶாந்தரத்வே து ந ஸர்வாந்தரதோச்யதே । ப்ரியாதி³பா⁴கீ³ ஶரீரோ ஜீவோ ந ப்³ரஹ்ம யுஜ்யதே” ॥ ந ச ஸர்வாந்தரதயா ப்³ரஹ்மைவாநந்த³மயம், ந ஜீவ இதி ஸாம்ப்ரதம் । நஹீயம் ஶ்ருதிராநந்த³மயஸ்ய ஸர்வாந்தரதாம் ப்³ரூதே அபி த்வந்நமயாதி³கோஶசதுஷ்டயாந்தரதாமாநந்த³மயகோஶஸ்ய । ந சாஸ்மாத³ந்யஸ்யாந்தரஸ்யாஶ்ரவணாத³யமேவ ஸர்வாந்தர இதி யுக்தம் । யத³பேக்ஷம் யஸ்யாந்தரத்வம் ஶ்ருதம் தத்தஸ்மாதே³வாந்தரம் ப⁴வதி । நஹி தே³வத³த்தோ ப³லவாநித்யுக்தே ஸர்வாந்ஸிம்ஹஶார்தூ³லாதீ³நபி ப்ரதி ப³லவாநப்ரதீயதே(அ)பி து ஸமாநஜாதீயநராந்தரமபேக்ஷ்ய । ஏவமாநந்த³மயோ(அ)ப்யந்நமயாதி³ப்⁴யோ(அ)ந்தரோ ந து ஸர்வஸ்மாத் । ந ச நிஷ்கலஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ப்ரியாத்³யவயவயோக³:, நாபி ஶரீரத்வம் யுஜ்யத இதி ஸம்ஸார்யேவாநந்த³மய: । தஸ்மாது³பஹிதமேவாத்ரோபாஸ்யத்வேந விவக்ஷிதம், ந து ப்³ரஹ்மரூபம் ஜ்ஞேயத்வேநேதி பூர்வ: பக்ஷ: । அபி ச யதி³ ப்ராசுர்யார்தோ²(அ)பி மயட் , ததா²பி ஸம்ஸார்யேவாநந்த³மய; ந து ப்³ரஹ்ம । ஆநந்த³ப்ராசுர்ய ஹி தத்³விபரீதது³:க²லவஸம்ப⁴வே ப⁴வதி ந து தத³த்யந்தாஸம்ப⁴வே ।
ந ச பரமாத்மநோ மநாக³பி து³:க²லவஸம்ப⁴வ:, ஆநந்தை³கரஸத்வாதி³த்யாஹ -
ந ச ஸஶரீரஸ்ய ஸத இதி ।
அஶரீரஸ்ய புநரப்ரியஸம்ப³ந்தோ⁴ மநாக³பி நாஸ்தீதி ப்ராசுர்யார்தோ²(அ)பி மயட்³நோபபத்³யத இத்யர்த²: ।
உச்யதே ।
ஆநந்த³மயாவயவஸ்ய தாவத்³ப்³ரஹ்மண: புச்ச²ஸ்யாங்க³தயா ந ப்ராதா⁴ந்யம், அபி த்வங்கி³ந ஆநந்த³மயஸ்யைவ ப்³ரஹ்மண: ப்ராதா⁴ந்யம் । ததா²ச தத³தி⁴காரே படி²தமப்⁴யஸ்யமாநமாநந்த³பத³ம் தத்³பு³த்³தி⁴மாத⁴த்த இதி தஸ்யைவாநந்த³மயஸ்யாப்⁴யாஸ இதி யுக்தம் । ஜ்யோதிஷ்டோமாதி⁴காரே ‘வஸந்தே வஸந்தே ஜ்யோதிஷா யஜேத’ இதி ஜ்யோதி:பத³மிவ ஜ்யோதிஷ்டோமாப்⁴யாஸ: காலவிஶேஷவிதி⁴பர: । அபி ச ஸாக்ஷாதா³நந்த³மயாத்மாப்⁴யாஸ: ஶ்ரூயதே - “ஏதமாநந்த³மயமாத்மாநமுபஸங்க்ராமதி”(தை. உ. 2 । 8 । 5) இதி ।
பூர்வபக்ஷபீ³ஜமநுபா⁴ஷ்யம் தூ³ஷயதி -
யத்தூக்தமந்நமயாதி³தி ।
ந ஹி முக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநம் தத்தத³முக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநப்ராயபடி²தமப்யமுக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநம் ப⁴வதி । தாத³ர்த்²யாத்பூர்வத³ர்ஶநாநாமந்த்யத³ர்ஶநாநுகு³ண்யம் ந து தத்³விரோதி⁴தேதி சேத் , இஹாப்யாநந்த³மயாதா³ந்தரஸ்யாந்யஸ்யாஶ்ரவணாத் , தஸ்ய த்வந்நமயாதி³ஸர்வாந்தரத்வஶ்ருதேஸ்தத்பர்யவஸாநாத்தாத³ர்த்²யம் துல்யம் । ப்ரியாத்³யவயவயோக³ஶரீரத்வே ச நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண ஸமாஹிதே । ப்ரியாத்³யவயவயோகா³ச்ச து³:க²லவயோகே³(அ)பி பரமாத்மந ஔபாதி⁴க உபபாதி³த: । ததா²சாநந்த³மய இதி ப்ராசுர்யார்த²தா மயட உபபாதி³தேதி ॥ 12 ॥ ॥ 13 ॥ ॥ 14 ॥
அபி ச மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோருபேயோபாயபூ⁴தயோ: ஸம்ப்ரதிபத்தேர்ப்³ரஹ்மைவாநந்த³மயபதா³ர்த²: । மந்த்ரே ஹி புந: புந: “அந்யோ(அ)ந்தர ஆத்மா” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி பரப்³ரஹ்மண்யாந்தரத்வஶ்ரவணாத் , தஸ்யைவ ச “அந்யோ(அ)ந்தர ஆத்மாநந்த³மய:” இதி ப்³ராஹ்மணே ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் , பரப்³ரஹ்மைவாநந்த³மயமித்யாஹ ஸூத்ரகார: -
மாந்த்ரவர்ணிகமேவ ச கீ³யதே ।
மாந்த்ரவர்ணிகமேவ பரம் ப்³ரஹ்ம ப்³ராஹ்மணே(அ)ப்யாநந்த³மய இதி கீ³யத இதி ॥ 15 ॥
அபி சாநந்த³மயம் ப்ரக்ருத்ய ஶரீராத்³யுத்பத்தே: ப்ராக்ஸ்ரஷ்ட்ருத்வஶ்ரவணாத் , “ப³ஹு ஸ்யாம்”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இதி ச ஸ்ருஜ்யமாநாநாம் ஸ்ரஷ்டுராநந்த³மயாத³பே⁴த³ஶ்ரவணாத் , ஆநந்த³மய: பர ஏவேத்யாஹ । ஸூத்ரம் -
நேதரோ(அ)நுபபத்தே: ।
நேதரோ ஜீவ ஆநந்த³மய:, தஸ்யாநுபபத்தேரிதி ॥ 16 ॥
பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்ச ।
ரஸ: ஸாரோ ஹ்யயமாநந்த³மய ஆத்மா “ரஸம் ஹ்யேவாயம் லப்³த்⁴வா(அ)(அ)நந்தீ³ ப⁴வதி” (தை. உ. 2 । 7 । 1) இதி । ஸோ(அ)யம் ஜீவாத்மநோ லப்³த்⁴ருபா⁴வ:, ஆநந்த³மயஸ்ய ச லப்⁴யதா, நாபே⁴த³ உபபத்³யதே । தஸ்மாதா³நந்த³மயஸ்ய ஜீவாத்மநோ பே⁴தே³ பரப்³ரஹ்மத்வம் ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி ।
சோத³யதி -
கத²ம் தர்ஹீதி ।
யதி³ லப்³தா⁴ ந லப்³த⁴வ்ய:, கத²ம் தர்ஹி பரமாத்மநோ வஸ்துதோ(அ)பி⁴ந்நேந ஜீவாத்மநா பரமாத்மா லப்⁴யத இத்யர்த²: ।
பரிஹரதி -
பா³ட⁴ம் ।
ததா²பீதி ।
ஸத்யம் , பரமார்த²தோ(அ)பே⁴தே³(அ)ப்யவித்³யாரோபிதம் பே⁴த³முபாஶ்ரித்ய லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யபா⁴வ உபபத்³யதே । ஜீவோ ஹ்யவித்³யயா பரப்³ரஹ்மணோ பி⁴ந்நோ த³ர்ஶித:, ந து ஜீவாத³பி । ததா² சாநந்த³மயஶ்சேஜ்ஜீவ:, ந ஜீவஸ்யாவித்³யயாபி ஸ்வதோ பே⁴தோ³ த³ர்ஶித இதி ந லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யபா⁴வ இத்யர்த²: । பே⁴தா³பே⁴தௌ³ ச ந ஜீவபரப்³ரஹ்மணோரித்யுக்தமத⁴ஸ்தாத் ।
ஸ்யாதே³தத் । யதா² பரமேஶ்வராத்³பி⁴ந்நோ ஜீவாத்மா த்³ரஷ்டா ந ப⁴வத்யேவம் ஜீவாத்மநோ(அ)பி த்³ரஷ்டுர்ந பி⁴ந்ந: பரமேஶ்வர இதி ஜீவஸ்யாநிர்வாச்யத்வே பரமேஶ்வரோ(அ)ப்யநிர்வாச்ய: ஸ்யாத் । ததா² ச ந வஸ்துஸந்நித்யத ஆஹ -
பரமேஶ்வரஸ்த்வவித்³யாகல்பிதாதி³தி ।
ரஜதம் ஹி ஸமாரோபிதம் ந ஶுக்திதோ பி⁴த்³யதே । ந ஹி தத்³பே⁴தே³நாபே⁴தே³ந வா ஶக்யம் நிர்வக்தும் । ஶுக்திஸ்து பரமார்த²ஸதீ நிர்வசநீயா அநிர்வசநீயாத்³ரஜதாத்³பி⁴த்³யத ஏவ ।
அத்ரைவ ஸரூபமாத்ரம் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
யதா² மாயாவிந இதி ।
ஏதத³பரிதோஷேணாத்யந்தஸரூபம் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
யதா² வா க⁴டாகாஶாதி³தி ।
ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 17 ॥ ॥ 18 ॥
ஸ்வமதபரிக்³ரஹார்த²மேகதே³ஶிமதம் தூ³ஷயதி -
இத³ம் த்விஹ வக்தவ்யமிதி ।
ஏஷ தாவது³த்ஸர்கோ³ யத் “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டே²தி ப்³ரஹ்மஶப்³தா³த்ப்ரதீயதே । விஶுத்³த⁴ம் ப்³ரஹ்ம விக்ருதம் த்வாநந்த³மயஶப்³த³த:” ॥ தத்ர கிம் புச்ச²பத³ஸமபி⁴வ்யாஹாராத் அந்நமயாதி³ஷு சாஸ்யாவயவபரத்வேந ப்ரயோகா³த் , இஹாப்யவயவபரத்வாத்புச்ச²பத³ஸ்ய, தத்ஸமாநாதி⁴கரணம் ப்³ரஹ்மபத³மபி ஸ்வார்த²த்யாகே³ந கத²ஞ்சித³வயவபரம் வ்யாக்²யாயதாம் । ஆநந்த³மயபத³ம் சாந்நமயாதி³விகாரவாசிப்ராயபடி²தம் விகாரவாசி வா, கத²ஞ்சித்ப்ரசுராநந்த³வாசி வா, ப்³ரஹ்மண்யப்ரஸித்³த⁴ம் கயாசித்³வ்ருத்யா ப்³ரஹ்மணி வ்யாக்²யாயதாம் । ஆநந்த³பதா³ப்⁴யாஸேந ச ஜ்யோதி:பதே³நேவ ஜ்யோதிஷ்டோம ஆநந்த³மயோ லக்ஷ்யதாம், உதாநந்த³மயபத³ம் விகாரார்த²மஸ்து, ப்³ரஹ்மபத³ம் ச ப்³ராஹ்மண்யேவ ஸ்வார்தே²(அ)ஸ்து, ஆநந்த³பதா³ப்⁴யாஸஶ்ச ஸ்வார்தே², புச்ச²பத³மாத்ரமவயவப்ராயலிகி²தமதி⁴கரணபரதயா வ்யாக்ரியதாமிதி க்ருதபு³த்³த⁴ய ஏவ விதா³ங்குர்வந்து । தத்ர “ப்ராயபாட²பரித்யாகோ³ முக்²யத்ரிதயலங்க⁴நம் । பூர்வஸ்மிந்நுத்தரே பக்ஷே ப்ராயபாட²ஸ்ய பா³த⁴நம்॥” புச்ச²பத³ம் ஹி வாலதௌ⁴ முக்²யம் ஸதா³நந்த³மயாவயவே கௌ³ணமேவேதி முக்²யஶப்³தா³ர்த²லங்க⁴நமவயவபரதாயாமதி⁴கரணபரதாயாம் ச துல்யம் । அவயவப்ராயலேக²பா³த⁴ஶ்ச விகாரப்ராயலேக²பா³தே⁴ந துல்ய: । ப்³ரஹ்மபத³மாநந்த³மயபத³மாநந்த³பத³மிதி த்ரிதயலங்க⁴நம் த்வதி⁴கம் । தஸ்மாந்முக்²யத்ரிதயலங்க⁴நாத³ஸாதீ⁴யாந்பூர்வ: பக்ஷ: । முக்²யத்ரயாநுகு³ண்யேந தூத்தர ஏவ பக்ஷோ யுக்த: । அபி சாநந்த³மயபத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வே, “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம்” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி ந ஸமஞ்ஜஸம் । ந ஹி ததே³வாவயவ்யவயவஶ்சேதி யுக்தம் । ஆதா⁴ரபரத்வே ச புச்ச²ஶப்³த³ஸ்ய, ப்ரதிஷ்டே²த்யேதத³ப்யுபபந்நதரம் ப⁴வதி । ஆநந்த³மயஸ்ய சாந்தரத்வமந்நமயாதி³கோஶாபேக்ஷயா । ப்³ரஹ்மணஸ்த்வாந்தரத்வமாநந்த³மயாத³ர்தா²த்³க³ம்யத இதி ந ஶ்ருத்யோக்தம் । ஏவம் சாந்நமயாதி³வதா³நந்த³மயஸ்ய ப்ரியாத்³யவயவயோகோ³ யுக்த: । வாங்மநஸாகோ³சரே து பரப்³ரஹ்மண்யுபாதி⁴மந்தர்பா⁴வ்ய ப்ரியாத்³யவயவயோக³:, ப்ராசுர்யம் ச, க்லேஶேந வ்யாக்²யாயேயாதாம் । ததா² ச மாந்த்ரவர்ணிகஸ்ய ப்³ரஹ்மண ஏவ “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி ஸ்வப்ரதா⁴நஸ்யாபி⁴தா⁴நாத் , தஸ்யைவாதி⁴காரோ நாநந்த³மயஸ்யேதி । “ஸோ(அ)காமயத”(தை. உ. 2 । 6 । 1) இத்யாத்³யா அபி ஶ்ருதயோ ப்³ரஹ்மவிஷயா ந ஆநந்த³மயவிஷயா இத்யர்த²ஸங்க்ஷேப: । ஸுக³மமந்யத் ।
ஸூத்ராணி த்வேவம் வ்யாக்²யேயாநீதி ।
வேத³ஸூத்ரயோர்விரோதே⁴ “கு³ணே த்வந்யாய்யகல்பநா” இதி ஸூத்ராண்யந்யதா² நேதவ்யாநி । ஆநந்த³மயஶப்³தே³ந தத்³வாக்யஸ்ய “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இத்யேதத்³க³தம் ப்³ரஹ்மபத³முபலக்ஷ்யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஆநந்த³மய இத்யாதி³வாக்யே யத் “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி ப்³ரஹ்மபத³ம் தத்ஸ்வப்ரதா⁴நமேவேதி । யத்து ப்³ரஹ்மாதி⁴கரணமிதி வக்தவ்யே “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம்” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இத்யாஹ ஶ்ருதி:, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, பூர்வமவயவப்ரதா⁴நப்ரயோகா³த்தத்ப்ரயோக³ஸ்யைவ பு³த்³தௌ⁴ ஸம்நிதா⁴நாத்தேநாபி சாதி⁴கரணலக்ஷணோபபத்தேரிதி ।
மாந்த்ரவர்ணிகமேவ ச கீ³யதே ॥ 15 ॥
யத் “ஸத்யம் ஜ்ஞாநம்”(தை. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³நா மந்த்ரவர்ணேந ப்³ரஹ்மோக்தம் ததே³வோபாயபூ⁴தேந ப்³ராஹ்மணேந ஸ்வப்ரதா⁴ந்யேந கீ³யதே “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி । அவயவவசநத்வே த்வஸ்ய மந்த்ரே ப்ராதா⁴ந்யம், ப்³ராஹ்மணே த்வப்ராதா⁴ந்யமித்யுபாயோபேயயோர்மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோர்விப்ரதிபத்தி: ஸ்யாதி³தி ।
நேதரோ(அ)நுபபத்தே: ॥ 16 ॥
அத்ர ‘இதஶ்சாநந்த³மய:’ இதி பா⁴ஷ்யஸ்ய ஸ்தா²நே ‘இதஶ்ச ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²’ இதி படி²தவ்யம் ।
பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்ச ॥ 17 ॥
அத்ராபி “இதஶ்சாநந்த³மய:” இத்யஸ்ய ச ‘ஆநந்த³மயாதி⁴காரே’ இத்யஸ்ய ச பா⁴ஷ்யஸ்ய ஸ்தா²நே ‘ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²’ இதி ‘ப்³ரஹ்மபுச்சா²தி⁴காரே’ இதி ச படி²தவ்யம் ।
காமாச்ச நாநுமாநாபேக்ஷா ॥ 18 ॥
அஸ்மிந்நஸ்ய ச தத்³யோக³ம் ஶாஸ்தி ।। 19 ।।
இத்யநயோரபி ஸூத்ரயோர்பா⁴ஷ்யே ஆநந்த³மயஸ்தா²நே ‘ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²’ இதி பாடோ² த்³ரஷ்டவ்ய: ।
தத்³தே⁴து வ்யபதே³ஶாச்ச ।। 14 ।।
விகாரஸ்யாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்ம புச்ச²மவயவஶ்சேத்கத²ம் ஸர்வஸ்யாஸ்ய விகாரஜாதஸ்ய ஸாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் காரணமுச்யேத “இத³ம் ஸர்வமஸ்ருஜத । யதி³த³ம் கிஞ்ச”(தை. உ. 2 । 6 । 1) இதி ஶ்ருத்யா । நஹ்யாநந்த³மயவிகாராவயவோ ப்³ரஹ்ம விகார: ஸந் ஸர்வஸ்ய காரணமுபபத்³யதே । தஸ்மாதா³நந்த³மயவிகாராவயவோ ப்³ரஹ்மேதி தத³வயவயோக்³யாநந்த³மயோ விகார இஹ நோபாஸ்யத்வேந விவக்ஷித:, கிந்து ஸ்வப்ரதா⁴நமிஹ ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ஜ்ஞேயத்வேநேதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 19 ॥
பா⁴ஷ்யே ஜந்மாதி³ஸூத்ரமாரப்⁴ய வ்ருத்தாநுவாத³: ப்ரதிஜ்ஞாஸூத்ரஸித்³த⁴வத்காரேணேத்யாஹ —
ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யமிதி ஹீதி ।
இதி பஞ்சமமீக்ஷத்யதி⁴கரணம்॥
வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மபரத்வே ஸித்³தே⁴(அ)பி ப்ரமாணாந்தரைரவிரோதா⁴ர்த²முத்தரஸூத்ராரம்ப⁴மாஶங்க்ய தேஷாம் ப்³ரஹ்மண்யப்ரவேஶமாஹ —
தச்சேதி ।
அத்ர பா⁴ஷ்யம் –‘த்³விரூபம் ஹீ’தி, தத³யுக்தம்; நிருபாதி⁴ந ஏவ ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —
யத்³யபீதி ।
யதி³ ஸோபாதி⁴கரூபஸ்ய நிருபாதி⁴கோபதே³ஶஶேஷதா, கத²ம் தர்ஹி உபாஸ்திரிதி? தத்ராஹ —
க்வசிதி³தி ।
அவாந்தரவாக்யபே⁴தே³நோபாதி⁴விவக்ஷயோபாஸநவிதி⁴ரித்யர்த²: ।
உபாஸ்தீநாமபி மோக்ஷஸாத⁴நத்வவ்யாவ்ருத்தயே ப²லாந்தராண்யாஹ —
தது³பாஸநாநீதி ।
அப்⁴யுத³யார்தா²நி ப்ரதீகோபாஸநாநி । க்ரமமுக்த்யர்தா²நி த³ஹராதீ³நி । கர்மஸம்ருத்³த்⁴யர்தா²ந்யுத்³கீ³தா²தீ³நி । ஏதாநி விதே⁴யத்வாத்³யத்³யபி கர்மகாண்டே³ வக்தவ்யாநி; ததா²பி மாநஸத்வேந வித்³யாஸாம்யாதி³ஹாதீ⁴தாநீத்யர்த²: ।
கு³ணபே⁴தே³(அ)பி கு³ணிந ஏவகத்வாது³பாஸநாதத்ப²லபே⁴தா³பா⁴வ இதி ஶங்கதே —
ஸ்யாதே³ததி³தி ।
ந விஶேஷணமாத்ரமுபாத⁴ய:, கிம்த்வப்பாத்ரமிவ ஸவிதுரவச்சே²த³கா: । தத உபஹிதபே⁴த³ இதி பா⁴ஷ்யாபி⁴ப்ராயமாஹ — ரூபாபே⁴தே³ நோபாஸநவிதி⁴ரர்த²வாந்நிரதிஶயேஶ்வரஸ்ய ப்ரத்யுபாத்⁴யவஸ்தா²நேநோபாஸகஸ்யாபி ஸ்வத ஏவைஶ்வர்யாத³த ஔபாதி⁴காநாம் மத்⁴யே ஏக உபாஸகோ(அ)பக்ருஷ்டோ(அ)பரமுபாஸ்யமுத்க்ருஷ்டமிதி தாரதம்யம் ஸூசயந்த்ய உபாஸநவிதி⁴ஶ்ருதய: கத²மித்யர்த²: ।
வஸ்துத: ஸ்வத:ஸித்³தை⁴ஶ்வர்யோ(அ)ப்யுபாஸக உபாதி⁴நிகர்ஷாத³நபி⁴வ்யக்தைஶ்வர்யஸ்தம் ப்ரத்யாவிர்பூ⁴தைஶ்வர்யம் விஶுத்³தோ⁴பாதி⁴மத்³ப்³ரஹ்மோபாஸ்யமிதி பரிஹாராபி⁴ப்ராயமாஹ —
யத்³யபீதி ।
ஸ்தா²வராதி³ஷ்வஸதி³வ ஜ்ஞாநாதி³ திர்யகா³தி³ஷு ஸத்தத்ரைவாத்யந்தாபக்ருஷ்டம் மநுஷ்யேஷ்வபக்ருஷ்டமாத்ரம், க³ந்த⁴ர்வாதி³ஷு ப்ரகர்ஷவத்³தே³வாதி³ஷ்வத்யந்தப்ரகர்ஷவதி³தி । அவிஶேஷேண வேதா³ந்தாநாம் நிர்விஶேஷே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வய: ஸாதி⁴த:, தஸ்ய க்வசித்³தி⁴ரண்மயவாக்யாதா³வபவாத³:, க்வசிதா³நந்த³மயவாக்யாதா³வபவாதா³பா⁴ஸப்ராப்தௌ தத³பவாத³ஶ்ச பதிபாத்³ய இத்யத்⁴யாயஶேஷ ஆரப்⁴யதே॥ ஆநந்த³மயோ(அ)ப்⁴யாஸாஇ ॥12॥
நநு ‘‘தா ஆப ஐக்ஷந்த’’ இத்யாத்³யப்³ரஹ்மஸந்நிதி⁴மபபா³த்⁴ய முக்²யேக்ஷித்ரு ப்³ரஹ்ம நிர்ணீதம், இஹ கத²மந்நமயாத்³யப்³ரஹ்மஸந்நிதி⁴பாடா²தா³நந்த³மயஸ்யாப்³ரஹ்மத்வஶங்கா? அத ஆஹ —
கௌ³ணேதி ।
அநாதி³கௌ³ணேக்ஷணப்ரவாஹபாதே(அ)பி ஜக³த்காரணே முக்²யமீக்ஷணமிதி யுஜ்யதே; முக்²யஸம்ப⁴வே கௌ³ணஸ்யாநவகாஶத்வாத் । அதஸ்தத்ர விஶயாநுத³யே ப்ராயபாடோ²(அ)கிம்சித்கர: । அத்ர து மயடோ விகாரப்ராசுர்யயோர்முக்²யத்வே ஸதி விகாரார்த²க்³ரஹணே ப்ராயத்³ருஷ்டிர்விஶேஷிகா ப்ராசுர்யார்த²த்வாத்³வ்யாவர்திகேத்யர்த²: । ஏவசம் பூர்வாதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தாபா⁴வேந பூர்வபக்ஷோத்தா²நாத் ப்ரத்யுதா³ஹரணலக்ஷணஸம்க³திரபி ஸூசிதா । ஸம்ஶயபீ³ஜம் ச மயடோ விகாரப்ராசுர்யஸாதா⁴ரண்யமுக்தம் । ப்ரயோஜநே ச தத்தது³பாஸ்தி: ப்ரமிதிர்வேதி ஸர்வத்ர த்³ரஷ்டவ்யம் । ।
பா⁴ஸ்கரோக்தமாஶங்க்யாஹ —
நசேதி ।
விகாரோ ஹி த்³விப்ரகார: கஶ்சிச்சு²க்திரூப்யாதி³: ஸ்வரூபேணாத்⁴யஸ்த:, கஶ்சித்து ப்ரதிபி³ம்ப³க⁴டாகாஶாதி³ரூபாதி⁴தோ விப⁴க்த:, தத்ர ப்ராணாத்³யுபாதி⁴விப⁴க்த ஆத்மா தத்³விகார: ।
அத²வா —
ப்⁴ருகு³வல்ல்யுக்தாதி⁴தை³விகாந்நாதீ³ந்ப்ரத்யாத்⁴யாத்மிகா அந்நமயாத³ய: கோஶா விகாரா இதி ।
விகாரஸந்நிதே⁴: ஸர்வாந்தரத்வலிங்கே³ந பா³த⁴மாஶங்க்யாஹ —
சதுஷ்கோஶேதி ।
ஆநந்த³மயஸ்ய ஸர்வாந்தரத்வமந்நமயாத்³யாந்தரத்வமந்நமயாத்³யாந்தரத்வேநோக்தம் தஸ்மாத³ந்யஸ்யாந்தரஸ்யாஶ்ரவணாத் ।
ப்ரத²மம் நிரஸ்ய த்³விதீயம் நிராசஷ்டே —
நசாஸ்மாதி³தி ।
யதா² ‘ப³லவாந்தே³வத³த்த’ இத்யுக்தே யஜ்ஞத³த்தாத்³யபேக்ஷமேவ ப³லவத்த்வம், ஸிம்ஹாதீ³நாம் ததோ(அ)பி ப³லவத்த்வமநுக்தமபி க³ம்யதே; ததா²நந்த³மயஸ்யேதரகோஶாபேக்ஷமாந்தரத்வம், ப்³ரஹ்ம து ததோ(அ)(அ)ப்யாந்தரமநுக்தமபி க³ம்யத இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மத்வே லிங்கா³பா⁴ஸம் நிரஸ்ய ஜீவத்வே லிங்க³மாஹ —
ந ச நிஷ்கலஸ்யேதி ।
ஶ்ருதிமப்யாஹ —
நாபீதி ।
ஸஶரீரஸ்ய ப்ரியாதி³ து³ர்வாரமித்யேதாவதா கத²ம் மயட: ப்ராசுர்யார்த²த்வே ப்³ரஹ்மத்வாநுபபத்திருக்தா? தத்ராஹ —
அஶரீரஸ்யேதி ।
ஏவமுக்தே ஹ்யஶரீரே ப்³ரஹ்மணி நாப்ரியமித்யுக்தம் ப⁴வதி । ததா²ச து³:க²க³ந்தா⁴த்³யோதீ ப்ராசுர்யார்தோ² மயங் ந ஸம்ப⁴வதீத்யுக்தம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ஆநந்த³ப்ராதிபதி³காப்⁴யாஸலிங்கா³த்கத²மாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம்? வையதி⁴கரண்யாதி³தி ஶங்காநிராகரணார்த²ம் பா⁴ஷ்யம் —
ஆநந்த³மயம் ப்ரஸ்துத்யேதி ।
ததி³த³மநுபபந்நம் புச்ச²ப்³ரஹ்மண: ப்ராகரணிகத்வாத³த ஆஹ —
ஆநந்த³மயாவயவஸ்யேதி ।
நநு ஜ்யோதிஷேதி கர்மாந்தரவிதி⁴ர்நாப்⁴யாஸோ(அ)த ஆஹ —
காலேதி ।
வஸந்தகாலகு³ணஸம்க்ராந்தத்வாந்ந கர்மாந்தரவிதி⁴ரித்யர்த²: । தே³வத³த்தாத³பி ப³லவத்த்வம் ஸிம்ஹாதே³ர்மாநாந்தரஸித்³த⁴ம் ।
ஆநந்த³மயாதா³ந்தரே வஸ்துநி ந மாநாந்தரம், நாபி ஶ்ருதிரித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ —
ந ஹீதி ।
த்³ருஷ்டாந்தவைஷம்யம் ஶங்கதே —
தாத³ர்த்²யாதி³தி ।
முக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநாவிரோதே⁴நாநுகு³ண்யம் சேத³த்ராபி துல்யமித்யர்த²: ।
யோ(அ)பி பூர்வபக்ஷே ப்ராசுர்யார்த²த்வமுபேத்ய து³:க²லவயோக³ ஆபாதி³த: ஸோ(அ)ப்யுபாதி⁴வஶாதி³த்யர்தா²த்பரிஹ்ருத இத்யாஹ —
ப்ரியாதீ³தி॥12॥
ஏவம்ச விகாரஶப்³தா³த் (ப்³ர.அ.1.பா.1.ஸூ.13) இதி ஸூத்ரம் வ்யாக்²யாதம் । ‘தத்ப்ரக்ருதவசநே மயட்’ ததி³தி ப்ரத²மாஸமர்தா²த்ப்ராசுர்யவிஶிஷ்டப்ரஸ்துதவசநாபி⁴தா⁴நே க³ம்யமாநே மயடி³தி ஸூத்ரார்த²: । வசநக்³ரஹணாத்ப்ராசுர்யவைஶிஷ்ட்யஸித்³தி⁴: । தாத்³ருஶஸ்யைவ லோகே மயடாபி⁴தா⁴நாதி³தி॥14॥ மாந்த்ரவர்ணிகம் (ப்³ர.அ.1.பா.1.ஸூ.16) இதி ஸூத்ரம் — பா⁴ஷ்யக்ருத்³பி⁴: ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தமிதி மந்த்ரப்ரஸ்துதம் ப்³ரஹ்ம, ஆநந்த³மயவாக்யே நிர்தி³ஶ்யதே, ப்ரக்ருதத்வாத³ஸம்ப³த்³த⁴பத³வ்யவாயாபா⁴வாச்சேதி விவ்ருதம் ।
தத்ரேதரேதரத்ரார்த²ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாபா⁴வாத்³ மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோர்வ்யாக்²யாநவ்யாக்²யேயபா⁴வஸ்யாவிஶத³த்வாத்ப்ரகாராந்தரேண ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே —
அபிச மந்த்ரேதி ।
யதா² மந்த்ர: ப்ரயோகோ³பாய:, ஏவம் கோஶசதுஷ்கவாக்யமாநந்த³மயப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யுபாயஸ்ய தே³ஹாதி³வ்யதிரேகஸ்ய ஸமர்பகத்வாத்³கௌ³ண்யா வ்ருத்த்யா மந்த்ர உச்யதே । ஆநந்த³மயவாக்யமுபேயப்ரயோக³விதா⁴யிப்³ராஹ்மணவது³பேயப்³ரஹ்மப்ரத்யாயகத்வாத்³ப்³ராஹ்மணம் விவக்ஷிதம் ।
தயோஶ்சேதரேதரத்ரார்த²ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமாஹ —
மந்த்ரே ஹீதி ।
பரப்³ரஹ்மணீதி ।
விஜ்ஞாநமயாதி³ஶப்³தை³ரபி ப்³ரஹ்மைவ தத்தது³பாதி⁴ப்⁴ய: ப்ரவிவிச்ய நிர்தி³ஷ்டமித்யர்த²: । நசைவம் ப்ராணமயாதா³ந்தராத்மநோ விஜ்ஞாநமயஸ்யாத்மத்வாபத்தி:; தஸ்மாதா³ந்தரோபதே³ஶாதி³தி பா⁴வ: । ஸூத்ரகாரக்³ரஹணம் வ்யாக்²யேயபா⁴ஷ்யாநபேக்ஷத்வஸூசநார்த²ம் । பா⁴ஷ்யே(அ)பி மஹாப்ரகரணோபந்யாஸ: ஸூத்ரார்தோ², ந மந்த்ரப்³ராஹ்மணதயா வ்யாக்²யாநவ்யாக்²யேயபா⁴வ ।
அதஏவாஹ —
அந்யதா² ஹி ப்ரக்ருதஹாநாப்ரக்ருதப்ரக்ரியே ஸ்யாதாமிதி । மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோஶ்சேத்யபி பா⁴ஷ்யம் ப்ரகரணப்ரத³ர்ஶநபரமேவேத்யவிருத்³த⁴ம் । ஸௌத்ரம் து மாந்த்ரவர்ணிகபத³ம் விவக்ஷிதம் க்ருதம் டீகாக்ருதா ।
நநு ஸர்வஸ்ரஷ்ட்ருத்வாத்³யநேகஹேதூபதே³ஶே வாக்யபே⁴த³: ஸ்யாத³த ஆஹ —
ஸூத்ரமிதி ।
ஸூத்ரஸ்ய விஶ்வதோமுக²த்வமலங்கார இத்யர்த²:॥
நநு ஜீவாத³ந்யத்வாந்நாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம்; க⁴டாதி³ஷ்வத³ர்ஶநாத், அத ஆஹ —
தஸ்மாதி³தி ।
ஆநந்த³மயோ ஹ்யாத்மஶப்³தா³ச்சேதநஸ்தஸ்ய ச ஜீவத்வராஹித்யே ப்³ரஹ்மத்வம் ஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।
ஏகத்வே(அ)பி பரஜீவயோரௌபாதி⁴கபே⁴தா³ல்லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யபா⁴வே ஜீவஸ்யாபி ஸ்வம் ப்ரதி ஸ்யாத்; தஸ்யாபி ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மாத்³யுபாதி⁴பே⁴தா³த், அத ஆஹ —
ந த்விதி ।
ஸ்வதந்த்ரோபாதி⁴பே⁴தே³ சேதநபே⁴த³:, பரப்³ரஹ்மணஸ்து ஜீவோ(அ)வித்³யாயாம் விப⁴க்த: ஸத்வவித்³யாவச்சி²ந்ந ஏவ ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மோபாதி⁴ப்⁴யாமவச்சி²த்³யத இதி ந ஸ்வஸ்மாதௌ³பாதி⁴கோ(அ)பி பே⁴த³ இத்யர்த²: ।
ஸூத்ராரூடோ⁴ ஹி ஸ்வரூபேணாபி மித்²யா, ஜீவே து பே⁴த³மாத்ரம் கல்பிதம், ந ஸ்வரூபமத: கல்பிதத்வமாத்ரே த்³ருஷ்டாந்த இத்யாஹ —
அத்ரைவேதி॥
ப்³ரஹ்மாநந்த³மயம் ப்ரத்யவயவ:, உத ப்ரதா⁴நமிதி புச்ச²ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ப்⁴யாம் ஸம்ஶயே முக்²யேக்ஷணாத்³ ப்³ரஹ்மநிர்ணயேந கௌ³ணப்ராயபாடோ² பா³தி⁴த:, இஹ து புச்ச²ஶப்³த³ஸ்யாவயவமாத்ரத்வே ஆதா⁴ரமாத்ரத்வே ச லாக்ஷணிகத்வஸாம்யே ஸத்யவயவப்ராயத³ர்ஶநாத³வயவ இதி ஸங்க³தி: ।
யது³க்தம் — ஆநந்த³மயஸ்யாங்க³ம் ப்³ரஹ்ம — இதி, தந்ந, ஶ்ருதிபா³த⁴ப்ரஸங்கா³தி³தி வத³ந் ஸித்³தா⁴ந்தஸ்ய பீ³ஜமாவபதி ப்³ரஹ்ம புச்ச²மிதி । ப³ல விவேகாய பூர்வோத்தரபக்ஷயுக்தீர்விப⁴ஜதே —
தத்ர கிமிதி ।
உபேக்ஷ்யாபி ப்ராயபாட²ம் கத²ம்சித்ப்ரசுராநந்த³வாசி சாநந்த³மயபத³ம் கல்பிதமபி ப்³ரஹ்மண்யப்ரஸித்³த⁴ம்; ஸ்தோகது³:க²நுவ்ருத்த்யாபத்தேரித்யர்த²: ।
கயாசித்³வ்ருத்த்யேதி ।
அல்பத்வநிவ்ருத்திலக்ஷணயேத்யர்த²: । நநு ப்ரசுரப்ரகாஶ: ஸவிதேதிவத³ல்பத்வநிவ்ருத்திபர: கி ந ஸ்யாத்³, உச்யதே; யத்ர ப்ராசுர்யவிஶிஷ்டபதா³ர்த²ப்ரதீதிஸ்தத்ரைவம் ப⁴வதி । யத்ர புந: ப்ராசுர்யமேவ பதா³ர்தே²ந விஶேஷ்யதே தத்ர விரோதி⁴ந ஈஷத³நுவ்ருத்தி: ப்ரதீயதே, ப்³ராஹ்மணப்ரசுரோ(அ)யம் க்³ராம இத்யாதௌ³ । ததா²ச ஆநந்த³மயபதே³(அ)பி ப்ரதா⁴நம் ப்ரத்யயார்த² ப்ராசுர்யம் ப்ரதி ஆநந்த³ஸ்ய விஶேஷணத்வாத்³ து³ர்நிவாரா து³:கா²நுவ்ருத்திரிதி॥ ‘தத்ராபிஶப்³த³ப³லாத்³விரோத்⁴யநுவ்ருத்தி: ப்ரதீயதே, மாநாந்தரேண து தத³பா⁴வாவக³மே ப்ராசுர்யமல்பத்வநிவ்ருத்திபரம் கல்ப்யதே । தஸ்மாந்மயட³ர்த²ஸ்ய முக்²யஸ்ய த்யாக³:’ । க்ருதபு³த்³த⁴ய: ஶிக்ஷிதபு³த்³த⁴ய: । விதா³ங்குர்வந்து விவேசயந்து । விபா⁴க³மாத்ரேணைவ ஸித்³தா⁴ந்தப்ராப³ல்யமுந்மீலயந்வித்யர்த²: ।
உக்தவிவேகம் ஸ்போ²ரயதி —
ப்ராயேதி ।
மயட்³விகாரே முக்²ய: ப்³ரஹ்மஶப்³த³: பரப்³ரஹ்மணி முக்²ய: அப்⁴யஸ்யமாநாநந்த³ஶப்³த³ஶ்ச ப்ரக்ருத்யர்த²ஏவ முக்²யோ ந மயட³ர்தே² । பூர்வபக்ஷே ஏதத்த்ரிதயலங்க⁴நம், ஆநந்த³மயபத³ஸ்யாந்நமயாதி³விகாரப்ராயபாட²பரித்யாக³ஶ்ச ஸ்யாத் । உத்தரே து பக்ஷே புச்ச²ஶப்³த³ஸ்யாவயவப்ராயபாட²ஸ்யைவ பா³த⁴நம், அநுகு³ணம் து முக்²யத்ரிதயமித்யர்த²: । நநு யதா² பூர்வபக்ஷே மயட் ச்ச்²ருதிபா³த⁴: ।
ஏவம் ஸித்³தா⁴ந்தே புச்ச²ஶ்ருதிபா³த⁴ஸ்தத்ராஹ —
புச்ச²பத³ம் ஹீதி ।
லாங்கூ³லே முக்²யம் புச்ச²பத³ம் , ந கரசரணாத்³யவயவமாத்ரே; ஆநந்த³மயஸ்ய சாத்மநோ ந முக்²யலாங்கூ³லஸம்ப⁴வ இதி ।
அபிச புச்ச²ஶப்³தே³நாதா⁴ரலக்ஷணா ப்ரதிஷ்டே²த்யுபபத³ஸாமர்த்²யாச்ச்²ருத்யநுமதா², நாவயவலக்ஷணேத்யாஹ —
ஆதா⁴ரபரத்வே சேதி ।
ஆநந்த³மயஸ்யகோஶஸ்யைவேதரகோஶாபேக்ஷயா(அ)ந்தரத்வம் சேத், தர்ஹி ததோ(அ)ப்⁴யந்தரம் ப்³ரஹ்ம கிமிதி நோ़க்தமத ஆஹ —
ப்³ரஹ்மணஸ்த்விதி ।
அர்தா²த்ப்ரதிஷ்டா²த்வஸாமர்த்²யாதி³த்யர்த²: ।
யது³க்தமுபாதி⁴வஶாத்ப்ரியாதி³யோக³: ப்ராசுர்யப்ரயுக்தது³:க²லேஶாந்வயஶ்சேதி, தத்ராஹ —
வாங்மாநஸேதி॥
கு³ணே த்விதி ।
யதா² ஹ்யக்³நீஷோமீயே பஶாவேகபாஶகே ‘‘அதி³தி: பாஶாந் ப்ரமுமோக்த்வேதாந்‘‘ இதி, ‘‘அதி³தி: பாஶம் ப்ரமுமோக்த்வேத’’மிதி ச மந்த்ரௌ ஶ்ருதௌ ।
தத்ர ப³ஹுவசநவாந்மந்த்ர: கிம் ப்ரகரணாது³த்க்ரஷ்ட²வ்யோ ந வேதி விஶயே ப³ஹுவசநஸ்யாஸமவேதார்த²த்வாது³த்கர்ஷே ப்ராப்தே விஶேஷப்ரதா⁴நபூ⁴தபாஶவாசிப்ராதிபதி³கஸ்யாக்³நீஷோமீயே ஸமவேதார்த²த்வாத் தத³நுரோதே⁴ந ப³ஹுவசநம் பாஶகு³ணத்வேந தத்³விஶேஷணபூ⁴தப³ஹுத்வவாசகமந்யாய்யயா லக்ஷணயா பாஶாவயவால்லக்ஷயதீதி நவமே நிர்தா⁴ரிதம் —
விப்ரதிபத்தௌ விகல்ப: ஸ்யாத்ஸமத்வாத்³ கு³ணே த்வந்யாய்யகல்பநைகதே³ஶத்வாத் (ஜை.அ.9.பா.3.ஸூ.15) இதி । உத்கர்ஷோ(அ)நுத்கர்ஷோ வேத்யஸ்யாம் விப்ரதிபத்தௌ பாஶம் பாஶாநிதி ச மந்த்ரயோர்விகல்ப: ஸ்யாத்; பாஶப்ராதிபதி³கஸ்யோப⁴யத்ர ஸமத்வாத் கு³ணே ப்ரத்யயார்தே² த்வந்யாய்யகல்பநா ந தத்³ப³லாந்மந்த்ரோத்கர்ஷ:; ப்ரத்யயஸ்ய பதை³கதே³ஶத்வாத்ப்ராதிபதி³கபாரதந்த்ர்யேணோத்கர்ஷகத்வாயோகா³தி³தி ஸூத்ரார்த²: । ஏவமிஹாபி ப்ரதா⁴நஶ்ருதிவிரோதே⁴ கு³ணபூ⁴தஸூத்ராண்யத்⁴யாஹாராதி³பி⁴ர்நேயாநீதி ।
ததா²சாசார்யஶப³ரஸ்வாமீ வர்ணயாம்ப³பூ⁴வ — லோகே யேஷ்வர்தே²ஷு ப்ரஸித்³தா⁴நி பதா³நி தாநி ஸதி வேதா³விரோத⁴ஸம்ப⁴வே தத³ர்தா²ந்யேவ ஸூத்ரேஷ்வித்யவக³ந்தவ்யமிதி॥அபராண்யபீதி பா⁴ஷ்யே யேஷு ஸூத்ரேஷு வ்யாக்²யா(அ)திதி³ஷ்டா தாந்யல்பவக்தவ்யத்வாத்ப்ரத²மம் யோஜயதி —
யத்ஸத்யமிதி ।
தத்³தே⁴துவ்யபதே³ஶாச்சேதி (ப்³ர.அ.1.பா.1.ஸூ.14) ஸூத்ரவ்யாக்²யாநபரமதி⁴கரணஸமாப்திபா⁴ஷ்யம் வ்யாக்²யாதி —
விகாரஜாதஸ்யேதி ।
அவயவோ யதீ³தி ஶேஷ: ।
அவயவஶ்சேத் கத²ம் காரணமுச்யேத, தத்ர ஹேதுமாஹ —
ந ஹீதி ।
ஆநந்த³மயஸ்தாவத்³விகார:, தத³வயவோ ப்³ரஹ்மாபி விகார: ஸ்யாத்பரிச்சி²ந்நத்வாத் ததா²பூ⁴தம் ஸந்ந விஶ்வஹேதுரித்யர்த²: ।
சிந்தாப்ரயோஜநமாஹ —
தஸ்மாதி³தி ।
ஆநந்த³மயவிகாரஸ்யாவயவோ ப்³ரஹ்மேதி க்ருத்வேத்யர்த²: । தேந ப்³ரஹ்மணா(அ)வயவேந யோகோ³ யஸ்ய ஸ ததோ²க்த:॥ இதி ஷஷ்ட²ம் ஆநந்த³மயாதி⁴கரணம்॥