ஈக்ஷதிகர்மவ்யபதே³ஶாத்ஸ: ।

'கார்யப்³ரஹ்மஜநப்ராப்திப²லத்வாத³ர்த²பே⁴த³த: । த³ர்ஶநத்⁴யாநயோர்த்⁴யேயமபரம் ப்³ரஹ்ம க³ம்யதே” ॥ “ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி”(மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி ஶ்ருதே: ஸர்வக³தபரப்³ரஹ்மவேத³நே தத்³பா⁴வாபத்தௌ “ஸ ஸாமபி⁴ருந்நீயதே ப்³ரஹ்மலோகம்”(ப்ர. உ. 5 । 5) இதி ந தே³ஶவிஶேஷப்ராப்திருபபத்³யதே । தஸ்மாத³பரமேவ ப்³ரஹ்மேஹ த்⁴யேயத்வேந சோத்³யதே । ந சேக்ஷணஸ்ய லோகே தத்த்வவிஷயத்வேந ப்ரஸித்³தே⁴: பரஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணஸ்ததா²பா⁴வாத் , த்⁴யாயதேஶ்ச தேந ஸமாநவிஷயத்வாத் , பரப்³ரஹ்மவிஷயமேவ த்⁴யாநமிதி ஸாம்ப்ரதம் , ஸமாநவிஷயத்வஸ்யைவாஸித்³தே⁴: । பரோ ஹி புருஷோ த்⁴யாநவிஷய:, பராத்பரஸ்து த³ர்ஶநவிஷய: । நச தத்த்வவிஷயமேவ ஸர்வம் த³ர்ஶநம், அந்ருதவிஷயஸ்யாபி தஸ்ய த³ர்ஶநாத் । நச மநநம் த³ர்ஶநம், தச்ச தத்த்வவிஷயமேவேதி ஸாம்ப்ரதம் । மநநாத்³பே⁴தே³ந தத்ர தத்ர த³ர்ஶநஸ்ய நிர்தே³ஶாத் । நச மநநமபி தர்காபரநாமாவஶ்யம் தத்த்வவிஷயம் । யதா²ஹு: - “தர்கோ(அ)ப்ரதிஷ்ட²:”(ம.பா⁴. 3-314-119) இதி । தஸ்மாத³பரமேவ ப்³ரஹ்மேஹ த்⁴யேயம் । தஸ்ய ச பரத்வம் ஶரீராபேக்ஷயேதி । ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - “ஈக்ஷணத்⁴யாநயோரேக: கார்யகாரணபூ⁴தயோ: । அர்த² ஔத்ஸர்கி³கம் தத்த்வவிஷயத்வம் யதே²க்ஷதே:” ॥ த்⁴யாநஸ்ய ஹி ஸாக்ஷாத்கார: ப²லம் । ஸாக்ஷாத்காரஶ்சோத்ஸர்க³தஸ்தத்த்வவிஷய: । க்வசித்து பா³த⁴கோபநிபாதே ஸமாரோபிதகோ³சரோ ப⁴வேத் । ந சாஸத்யபவாதே³ ஶக்ய உத்ஸர்க³ஸ்த்யக்தும் । ததா² சாஸ்ய தத்த்வவிஷயத்வாத்தத்காரணஸ்ய த்⁴யாநஸ்யாபி தத்த்வவிஷயத்வம் । அபிச வாக்யஶேஷேணைகவாக்யத்வஸம்ப⁴வே ந வாக்யபே⁴தோ³ யுஜ்யதே । ஸம்ப⁴வதி ச பரபுருஷவிஷயத்வேநார்த²ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ஸமபி⁴வ்யாஹாராச்சைகவாக்யதா । தத³நுரோதே⁴ந ச பராத்பர இத்யத்ர பராதி³தி ஜீவக⁴நவிஷயம் த்³ரஷ்டவ்யம் । தஸ்மாத்து பர: புருஷோ த்⁴யாதவ்யஶ்ச த்³ரஷ்டவ்யஶ்ச ப⁴வதி ।

ததி³த³முக்தம் -

ந சாத்ர ஜீவக⁴நஶப்³தே³ந ப்ரக்ருதோ(அ)பி⁴த்⁴யாதவ்ய: பர: புருஷ: பராம்ருஶ்யதே ।

கிந்து ஜீவக⁴நாத்பராத்பரோ யோ த்⁴யாதவ்யோ த்³ரஷ்டவ்யஶ்ச தமேவ கத²யிதும் ஜீவக⁴நோ ஜீவ: । கி²ல்யபா⁴வமுபாதி⁴வஶாதா³பந்ந: ஸ உச்யதே । “ஸ ஸாமபி⁴ருந்நீயதே ப்³ரஹ்மலோகம்”(ப்ர. உ. 5 । 5) இத்யநந்தரவாக்யநிர்தி³ஷ்டோ ப்³ரஹ்மலோகோ வா ஜீவக⁴ந: । ஸ ஹி ஸமஸ்தகரணாத்மந: ஸூத்ராத்மநோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ப⁴க³வதோ நிவாஸபூ⁴மிதயா கரணபரிவ்ருதாநாம் ஜீவாநாம் ஸங்கா⁴த இதி ப⁴வதி ஜீவக⁴ந: । ததே³வம் த்ரிமாத்ரோங்காராயதநம் பரமேவ ப்³ரஹ்மோபாஸ்யம் । அத ஏவ சாஸ்ய தே³ஶவிஶேஷாதி⁴க³தி: ப²லமுபாதி⁴மத்த்வாத் , க்ரமேண ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநோத்பத்தௌ முக்தி: । “ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி”(மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி து நிருபாதி⁴ப்³ரஹ்மவேத³நவிஷயா ஶ்ருதி: । அபரம் து ப்³ரஹ்மைகைகமாத்ராயதநமுபாஸ்யமிதி மந்தவ்யம் ॥ 13 ॥