ந விலக்ஷணத்வாத³ஸ்ய ததா²த்வம் ச ஶப்³தா³த் ।
அவாந்தரஸங்க³திமாஹ
ப்³ரஹ்மாஸ்ய ஜக³தோ நிமித்தகாரணம் ப்ரக்ருதிஶ்சேத்யஸ்ய பக்ஷஸ்யேதி ।
சோத³யதி
குத: புநரிதி ।
ஸமாநவிஷயத்வே ஹி விரோதோ⁴ ப⁴வேத் । ந சேஹாஸ்தி ஸமாநவிஷயதா, த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி மாநாந்தராவிஷயதயாதர்க்யத்வேநாநபேக்ஷாம்நாயைககோ³சரத்வாதி³த்யர்த²: । ஸமாத⁴த்தே
ப⁴வேத³யமிதி ।
“மாநாந்தரஸ்யாவிஷய: ஸித்³த⁴வஸ்த்வவகா³ஹிந: । த⁴ர்மோ(அ)ஸ்து கார்யரூபத்வாத்³ப்³ரஹ்ம ஸித்³த⁴ம் து கோ³சர: ॥' தஸ்மாத்ஸமாநவிஷயத்வாத³ஸ்த்யத்ர தர்கஸ்யாவகாஶ: । நந்வஸ்து விரோத⁴:, ததா²பி தர்காத³ரே கோ ஹேதுரித்யத ஆஹ
யதா² ச ஶ்ருதீநாமிதி ।
ஸாவகாஶா ப³ஹ்வயோ(அ)பி ஶ்ருதயோ(அ)நவகாஶைகஶ்ருதிவிரோதே⁴ தத³நுகு³ணதயா யதா² நீயந்தே ஏவமநவகாஶைகதர்கவிரோதே⁴ தத³நுகு³ணதயா ப³ஹ்வயோ(அ)பி ஶ்ருதயோ கு³ணகல்பநாதி³பி⁴ர்வ்யாக்²யாநமர்ஹந்தீத்யர்த²: । அபி ச ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரோ விரோதி⁴தயாநாதி³மவித்³யாம் நிவர்தயந் த்³ருஷ்டேநைவ ரூபேண மோக்ஷஸாத⁴நமிஷ்யதே । தத்ர ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்ய மோக்ஷஸாத⁴நதயா ப்ரதா⁴நஸ்யாநுமாநம் த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யேணாத்³ருஷ்டவிஷயம் விஷயதோ(அ)ந்தரங்க³ம், ப³ஹிரங்க³ம் த்வத்யந்தபரோக்ஷகோ³சரம் ஶாப்³த³ம் ஜ்ஞாநம், தேந ப்ரதா⁴நப்ரத்யாஸத்த்யாப்யநுமாநமேவ ப³லீய இத்யாஹ
த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யேண சேதி ।
அபி ச ஶ்ருத்யாபி ப்³ரஹ்மணி தர்க ஆத்³ருத இத்யாஹ
ஶ்ருதிரிதி ।
ஸோ(அ)யம் ப்³ரஹ்மணோ ஜக³து³பாதா³நத்வாக்ஷேப: புநஸ்தர்கேண ப்ரஸ்தூயதே “ப்ரக்ருத்யா ஸஹ ஸாரூப்யம் விகாராணாமவஸ்தி²தம் । ஜக³த்³ப்³ரஹ்மஸரூபம் ச நேதி நோ தஸ்ய விக்ரியா ॥ விஶுத்³த⁴ம் சேதநம் ப்³ரஹ்ம ஜக³ஜ்ஜட³மஶுத்³தி⁴பா⁴க் । தேந ப்ரதா⁴நஸாரூப்யாத்ப்ரதா⁴நஸ்யைவ விக்ரியா ॥' ததா²ஹி ஏக ஏவ ஸ்த்ரீகாய: ஸுக²து³:க²மோஹாத்மகதயா பத்யுஶ்ச ஸபத்நீநாம் ச சைத்ரஸ்ய ச ஸ்த்ரைணஸ்ய தாமவிந்த³தோ(அ)பர்யாயம் ஸுக²து³:க²விஷாதா³நாத⁴த்தே । ஸ்த்ரியா ச ஸர்வே பா⁴வா வ்யாக்²யாதா: । தஸ்மாத்ஸுக²து³:க²மோஹாத்மதயா ச ஸ்வர்க³நரகாத்³யுச்சாவசப்ரபஞ்சதயா ச ஜக³த³ஶுத்³த⁴மசேதநம் ச, ப்³ரஹ்ம து சேதநம் விஶுத்³த⁴ம் ச, நிரதிஶயத்வாத் । தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நஸ்யாஶுத்³த⁴ஸ்யாசேதநஸ்ய விகாரோ ஜக³ந்ந து ப்³ரஹ்மண இதி யுக்தம் । யே து சேதநப்³ரஹ்மவிகாரதயா ஜக³ச்சைதந்யமாஹுஸ்தாந்ப்ரத்யாஹ
அசேதநம் சேத³ம் ஜக³தி³தி ।
வ்யபி⁴சாரம் சோத³யதி
நநு சேதநமபீதி ।
பரிஹரதி
ந ஸ்வாமிப்⁴ருத்யயோரபீதி ।
நநு மா நாம ஸாக்ஷாச்சேதநஶ்சேதநாந்தரஸ்யோபகார்ஷீத் , தத்கார்யகரணபு³த்³த்⁴யாதி³நியோக³த்³வாரேண தூபகரிஷ்யதீத்யத ஆஹ
நிரதிஶயா ஹ்யகர்தாரஶ்சேதநா இதி ।
உபஜநாபாயவத்³த⁴ர்மயோகோ³(அ)திஶய:, தத³பா⁴வோ நிரதிஶயத்வம் । அத ஏவ நிர்வ்யாபாரத்வாத³கர்தார: । தஸ்மாத்தேஷாம் பு³த்³த்⁴யாதி³ப்ரயோக்த்ருத்வமபி நாஸ்தீத்யர்த²: । சோத³கோ(அ)நுஶயபீ³ஜமுத்³தா⁴டயதி
யோபீதி ।
அப்⁴யுபேத்யாபாதத: ஸமாதா⁴நமாஹ
தேநாபி கத²ஞ்சிதி³தி ।
பரமஸமாதா⁴நம் து ஸூத்ராவயவேந வக்தும் தமேவாவதாரயதி
ந சேதரத³பி விலக்ஷணத்வமிதி ।
ஸூத்ராவயவாபி⁴ஸந்தி⁴மாஹ
அநவக³ம்யமாநமேவ ஹீத³மிதி ।
ஶப்³தா³ர்தா²த்க²லு சேதநப்ரக்ருதித்வாச்சைதந்யம் ப்ருதி²வ்யாதீ³நாமவக³ம்யமாநமுபோத்³ப³லிதம் மாநாந்தரேண ஸாக்ஷாச்ச்²ரூயமாணமப்யசைதந்யமந்யத²யேத் । மாநாந்தராபா⁴வே வார்தோ²(அ)ர்த²: ஶ்ருத்யர்தே²நாபபா³த⁴நீய:, ந து தத்³ப³லேந ஶ்ருத்யர்தோ²(அ)ந்யத²யிதவ்ய இத்யர்த²: ॥ 4 ॥
ஸூத்ராந்தரமவதாரயிதும் சோத³யதி
நநு சேதநத்வமபி க்வசிதி³தி ।
ந ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் சைதந்யமாத²மேவ, கிந்து பூ⁴யஸீநாம் ஶ்ருதீநாம் ஸாக்ஷாதே³வார்த² இத்யர்த²: । ஸூத்ரமவதாரயதி அத உத்தரம் பட²தி
அபி⁴மாநிவ்யபதே³ஶஸ்து விஶேஷாநுக³திப்⁴யாம் ।
விப⁴ஜதே
துஶப்³த³ இதி ।
நைதா: ஶ்ருதய: ஸாக்ஷாந்ம்ருதா³தீ³நாம் வாகா³தீ³நாம் ச சைதந்யமாஹு:, அபி து தத³தி⁴ஷ்டா²த்ரீணாம் தே³வதாநாம் சிதா³த்மநாம், தேநைதச்ச்²ருதிப³லேந ந ம்ருதா³தீ³நாம் வாகா³தீ³நாம் ச சைதந்யமாஶங்கநீயமிதி । கஸ்மாத்புநரேததே³வமித்யத ஆஹ
விஶேஷாநுக³திப்⁴யாம் ।
தத்ர விஶேஷம் வ்யாசஷ்டே
விஶேஷோ ஹீதி ।
போ⁴க்த்ருணாமுபகார்யத்வாத்³பூ⁴தேந்த்³ரியாணாம் சோபகாரகத்வாத்ஸாம்யே ச தத³நுபபத்தே: ஸர்வஜநப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச “விஜ்ஞாநம் சாப⁴வத்” இதி ஶ்ருதேஶ்ச விஶேஷஶ்சேதநாசேதநலக்ஷண: ப்ராகு³க்த: ஸ நோபபத்³யேத । தே³வதாஶப்³த³க்ருதோ வாத்ர விஶேஷோ விஶேஷஶப்³தே³நோச்யத இத்யாஹ
அபி ச கௌஷீதகிந: ப்ராணஸம்வாத³ இதி ।
அநுக³திம் வ்யாசஷ்டே
அநுக³தாஶ்சேதி ।
ஸர்வத்ர பூ⁴தேந்த்³ரியாதி³ஷ்வநுக³தா தே³வதா அபி⁴மாநிநீரூபதி³ஶந்தி மந்த்ராத³ய: । அபி ச பூ⁴யஸ்ய: ஶ்ருதய: “அக்³நிர்வாக்³பூ⁴த்வா முக²ம் ப்ராவிஶத்³வாயு: ப்ராணோ பூ⁴த்வா நாஸிகே ப்ராவிஶதா³தி³த்யஶ்சக்ஷுர்பூ⁴த்வாக்ஷிணீ ப்ராவிஶத்”(ஐ. உ. 1 । 2 । 4) இத்யாத³ய இந்த்³ரியவிஶேஷக³தா தே³வதா த³ர்ஶயந்தி । தே³வதாஶ்ச க்ஷேத்ரஜ்ஞபே⁴தா³ஶ்சேதநா: । தஸ்மாந்நேந்த்³ரியாதீ³நாம் சைதந்யம் ரூபத இதி । அபி ச ப்ராணஸம்வாத³வாக்யஶேஷே ப்ராணாநாமஸ்மதா³தி³ஶரீராணாமிவ க்ஷேத்ரஜ்ஞாதி⁴ஷ்டி²தாநாம் வ்யவஹாரம் த³ர்ஶயந் ப்ராணாநாம் க்ஷேத்ரஜ்ஞாதி⁴ஷ்டா²நேந சைதந்யம் த்³ரட⁴யதீத்யாஹ
ப்ராணஸம்வாத³வாக்யஶேஷே சேதி ।
தத்தேஜ ஐக்ஷதேத்யபீதி ।
யத்³யபி ப்ரத²மே(அ)த்⁴யாயே பா⁴க்தத்வேந வர்ணிதம் ததா²பி முக்²யதயாபி கத²ஞ்சிந்நேதும் ஶக்யமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
பூர்வபக்ஷமுபஸம்ஹரதி
தஸ்மாதி³தி ॥ 5 ॥
ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரம்
த்³ருஶ்யதே து ।
ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வே ஹேதும் ஸாரூப்யம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி
அத்யந்தஸாரூப்யே சேதி ।
ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வாபா⁴வஹேதும் வைலக்ஷண்யம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி
விலக்ஷணத்வேந ச காரணேநேதி ।
ஸர்வஸ்வபா⁴வாநநுவர்தநம் ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வாவிரோதி⁴ । தத³நுவர்தநே தாதா³த்ம்யேந ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வாபா⁴வாத் । மத்⁴யமஸ்த்வஸித்³த⁴: । த்ருதீயஸ்து நித³ர்ஶநாபா⁴வாத³ஸாதா⁴ரண இத்யர்த²: । அத² ஜக³த்³யோநிதயாக³மாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)வக³மாதா³க³மபா³தி⁴தவிஷயத்வமநுமாநஸ்ய கஸ்மாந்நோத்³பா⁴வ்யத இத்யத ஆஹ
ஆக³மவிரோத⁴ஸ்த்விதி ।
ந சாஸ்மிந்நாக³மைகஸமதி⁴க³மநீயே ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணாந்தரஸ்யாவகாஶோ(அ)ஸ்தி, யேந தது³பாதா³யாக³ம ஆக்ஷிப்யேதேத்யாஶயவாநாஹ
யத்தூக்தம் பரிநிஷ்பந்நத்வாத்³ப்³ரஹ்மணீதி ।
யதா² ஹி கார்யத்வாவிஶேஷே(அ)பி “ஆரோக்³யகாம: பத்²யமஶ்நீயாத்” “ஸ்வரகாம: ஸிகதாம் ப⁴க்ஷயேத்” இத்யாதீ³நாம் மாநாந்தராபேக்ஷதா, ந து ‘த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாம் ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதீ³நாம் । தத்கஸ்ய ஹேதோ: । அஸ்ய கார்யபே⁴த³ஸ்ய ப்ரமாணாந்தராகோ³சரத்வாத் । ஏவம்பூ⁴தத்வாவிஶேஷே(அ)பி ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் மாநாந்தரகோ³சரத்வம், ந து பூ⁴தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மண:, தஸ்யாம்நாயைககோ³சரஸ்யாதிபதிதஸமஸ்தமாநாந்தரஸீமதயா ஸ்ம்ருத்யாக³மஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: । யதி³ ஸ்ம்ருத்யாக³மஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மணஸ்தர்காவிஷயத்வம், கத²ம் தர்ஹி ஶ்ரவணாதிரிக்தமநநவிதா⁴நமித்யத ஆஹ
யத³பி ஶ்ரவணவ்யதிரேகேணேதி ।
தர்கோ ஹி ப்ரமாணவிஷயவிவேசகதயா ததி³திகர்தவ்யதாபூ⁴தஸ்ததா³ஶ்ரயோ(அ)ஸதி ப்ரமாணே(அ)நுக்³ராஹ்யஸ்யாஶ்ரயஸ்யாபா⁴வாச்சு²ஷ்கதயா நாத்³ரியதே । யஸ்த்வாக³மப்ரமாணாஶ்ரயஸ்தத்³விஷயவிவேசகஸ்தத³விரோதீ⁴ ஸ மந்தவ்ய இதி விதீ⁴யதே ।
ஶ்ருத்யநுக்³ருஹீதேதி ।
ஶ்ருத்யா: ஶ்ரவணஸ்ய பஶ்சாதி³திகர்தவ்யதாத்வேந க்³ருஹீத: ।
அநுப⁴வாங்க³த்வேநேதி ।
மதோ ஹி பா⁴வ்யமாநோ பா⁴வநாயா விஷயதயாநுபூ⁴தோ ப⁴வதீதி மநநமநுப⁴வாங்க³ம் ।
ஆத்மநோ(அ)நந்வாக³தத்வமிதி ।
ஸ்வப்நாத்³யவஸ்தா²பி⁴ரஸம்ப்ருக்தத்வம் । உதா³ஸீநத்வமித்யர்த²: । அபி ச சேதநகாரணவாதி³பி⁴: காரணஸாலக்ஷண்யே(அ)பி கார்யஸ்ய கத²ஞ்சிச்சைதந்யாவிர்பா⁴வாநாவிர்பா⁴வாப்⁴யாம் விஜ்ஞாநம் சாவிஜ்ஞாநம் சாப⁴வதி³தி ஜக³த்காரணே யோஜயிதும் ஶக்யம் । அசேதநப்ரதா⁴நகாரணவாதி³நாம் து து³ர்யோஜமேதத் । நஹ்யசேதநஸ்ய ஜக³த்காரணஸ்ய விஜ்ஞாநரூபதா ஸம்ப⁴விநீ । சேதநஸ்ய ஜக³த்காரணஸ்ய ஸுஷுப்தாத்³யவ்யவஸ்தா²ஸ்விவ ஸதோ(அ)பி சைதந்யஸ்யாநாவிர்பா⁴வதயா ஶக்யமேவ கத²ஞ்சித³விஜ்ஞாநாத்மத்வம் யோஜயிதுமித்யாஹ
யோ(அ)பி சேதநகாரணஶ்ரவணப³லேநேதி ।
பரஸ்யைவ த்வசேதநப்ரதா⁴நகாரணவாதி³ந: ஸாங்க்²யஸ்ய ந யுஜ்யேத ।
ப்ரத்யுக்தத்வாத்து வைலக்ஷண்யஸ்யேதி ।
வைலக்ஷண்யே கார்யகாரணபா⁴வோ நாஸ்தீத்யப்⁴யுபேத்யேத³முக்தம் । பரமார்த²தஸ்து நாஸ்மாபி⁴ரேதத³ப்⁴யுபேயத இத்யர்த²: ॥ 6 ॥
அஸதி³தி சேந்ந ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரத்வாத் ।
ந காரணாத்கார்யமபி⁴ந்நம் , அபே⁴தே³ கார்யத்வாநுபபத்தே:, காரணவத்ஸ்வாத்மநி வ்ருத்திவிரோதா⁴த் , ஶுத்³த்⁴யஶுத்³த்⁴யாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்கா³ச்ச । அத² சிதா³த்மந: காரணஸ்ய ஜக³த: கார்யாத்³பே⁴த³:, ததா² சேத³ம் ஜக³த்கார்யம் ஸத்த்வே(அ)பி சிதா³த்மந: காரணஸ்ய ப்ராகு³த்பத்தேர்நாஸ்தி, நாஸ்தி சேத³ஸது³த்பத்³யத இதி ஸத்கார்யவாத³வ்யாகோப இத்யாஹ
யதி³ சேதநம் ஶுத்³த⁴மிதி ।
பரிஹரதி
நைஷ தோ³ஷ இதி ।
குத:
ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரத்வாத் ।
விப⁴ஜதே
ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரம் ஹீத³மிதி ।
ப்ரதிபாத³யிஷ்யதி ஹி “தத³நந்யத்வமாரம்ப⁴ணஶப்³தா³தி³ப்⁴ய:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 1 । 14) இத்யத்ர । யதா² கார்யம் ஸ்வரூபேண ஸத³ஸத்த்வாப்⁴யாம் ந நிர்வசநீயம் । அபி து காரணரூபேண ஶக்யம் ஸத்த்வேந நிர்வக்துமிதி । ஏவம் ச காரணஸத்தைவ கார்யஸ்ய ஸத்தா ந ததோ(அ)ந்யேதி கத²ம் தது³த்பத்தே: ப்ராக்ஸதி காரணே ப⁴வத்யஸத் । ஸ்வரூபேண தூத்பத்தே: ப்ராகு³த்பந்நஸ்ய த்⁴வஸ்தஸ்ய வா ஸத³ஸத்த்வாப்⁴யாமநிர்வாச்யஸ்ய ந ஸதோ(அ)ஸதோ வோத்பத்திரிதி நிர்விஷய: ஸத்கார்யவாத³ப்ரதிஷேத⁴ இத்யர்த²: ॥ 7 ॥
அபீதௌ தத்³வத்ப்ரஸங்கா³த³ஸமஞ்ஜஸம் ।
அஸாமஞ்ஜஸ்யம் விப⁴ஜதே - அத்ராஹ சோத³க:,
யதி³ ஸ்தௌ²ல்யேதி ।
யதா² ஹி யூஷாதி³ஷு ஹிங்கு³ஸைந்த⁴வாதீ³நாமவிபா⁴க³லக்ஷணோ லய: ஸ்வக³தரஸாதி³பி⁴ர்யூஷம் ரூஷயத்யேவம் ப்³ரஹ்மணி விஶுத்³த்⁴யாதி³த⁴ர்மிணி ஜக³ல்லீயமாநமவிபா⁴க³ம் க³ச்ச²த்³ப்³ரஹ்ம ஸ்வத⁴ர்மேண ரூஷயேத் । ந சாந்யதா² லயோ லோகஸித்³த⁴ இதி பா⁴வ: । கல்பாந்தரேணாஸாமஞ்ஜஸ்யமாஹ
அபி ச ஸமஸ்தஸ்யேதி ।
நஹி ஸமுத்³ரஸ்ய பே²நோர்மிபு³த்³பு³தா³தி³பரிணாமே வா ரஜ்ஜ்வாம் ஸர்பதா⁴ராதி³விப்⁴ரமே வா நியமோ த்³ருஷ்ட: । ஸமுத்³ரோ ஹி கதா³சித்பே²நோர்மிரூபேண பரிணமதே கதா³சித்³பு³த்³பு³தா³தி³நா, ரஜ்ஜ்வாம் ஹி கஶ்சித்ஸர்ப இதி விபர்யஸ்யதி கஶ்சித்³தா⁴ரேதி । நச க்ரமநியம: । ஸோ(அ)யமத்ர போ⁴க்³யாதி³விபா⁴க³நியம: க்ரமநியமஶ்சாஸமஞ்ஜஸ இதி । கல்பாந்தரேணாஸாமஞ்ஜஸ்யமாஹ
அபிச போ⁴க்த்ூணாமிதி ।
கல்பாந்தரம் ஶங்காபூர்வமாஹ
அதே²த³மிதி ॥ 8 ॥
ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரம் ந து த்³ருஷ்டாந்தபா⁴வாத் ।
நாவிபா⁴க³மாத்ரம் லயோ(அ)பி து காரணே கார்யஸ்யாவிபா⁴க³: । தத்ர ச தத்³த⁴ர்மாரூஷணே ஸந்தி ஸஹஸ்ரம் த்³ருஷ்டாந்தா: । தவ து காரணே கார்யஸ்ய லயே கார்யத⁴ர்மரூஷணே ந த்³ருஷ்டாந்தலவோ(அ)ப்யஸ்தீத்யர்த²: । ஸ்யாதே³தத்யதி³ கார்யஸ்யாவிபா⁴க³: காரணே, கத²ம் கார்யத⁴ர்மாரூஷணம் காரணஸ்யேத்யத ஆஹ
அநந்யத்வே(அ)பீதி ।
யதா² ரஜதஸ்யாரோபிதஸ்ய பாரமார்தி²கம் ரூபம் ஶுக்திர்ந ச ஶுக்தீ ரஜதமேவமித³மபீத்யர்த²: । அபி ச ஸ்தி²த்யுத்பத்திப்ரலயகாலேஷு த்ரிஷ்வபி கார்யஸ்ய காரணாத³பே⁴த³மபி⁴த³த⁴தீ ஶ்ருதிரநதிஶங்கநீயா ஸர்வைரேவ வேத³வாதி³பி⁴:, தத்ர ஸ்தி²த்யுத்பத்த்யோர்ய: பரிஹார: ஸ ப்ரலயே(அ)பி ஸமாந: கார்யஸ்யாவித்³யாஸமாரோபிதத்வம் நாம, தஸ்மாந்நாபீதிமாத்ரமநுயோஜ்யமித்யாஹ
அத்யல்பம் சேத³முச்யத இதி ।
அஸ்தி சாயமபரோ த்³ருஷ்டாந்த: ।
யதா² ச ஸ்வப்நத்³ருகே³க இதி ।
லௌகிக: புருஷ: ।
ஏவமவஸ்தா²த்ரயஸாக்ஷ்யேக இதி ।
அவஸ்தா²த்ரயமுத்பத்திஸ்தி²திப்ரலயா: । கல்பாந்தரேணாஸாமஞ்ஜஸ்யே கல்பாந்தரேண த்³ருஷ்டாந்தபா⁴வம் பரிஹாரமாஹ
யத்புநரேதது³க்தமிதி ।
அவித்³யாஶக்தேர்நியதத்வாது³த்பத்திநியம இத்யர்த²: ।
ஏதேநேதி ।
மித்²யாஜ்ஞாநவிபா⁴க³ஶக்திப்ரதிநியமேந முக்தாநாம் புநருத்பத்திப்ரஸங்க³: ப்ரத்யுக்த:, காரணாபா⁴வே கார்யாபா⁴வஸ்ய ப்ரதிநியமாத் , தத்த்வஜ்ஞாநேந ச ஸஶக்திநோ மித்²யாஜ்ஞாநஸ்ய ஸமூலகா⁴தம் நிஹதத்வாதி³தி ॥ 9 ॥
ஸ்வபக்ஷதோ³ஷாச்ச ।
கார்யகாரணயோர்வைலக்ஷண்யம் தாவத்ஸமாநமேவோப⁴யோ: பக்ஷயோ: । ப்ராகு³த்பத்தேரஸத்கார்யவாத³ப்ரஸங்கோ³(அ)பீதௌ தத்³வத்ப்ரஸங்க³ஶ்ச ப்ரதா⁴நோபாதா³நபக்ஷ ஏவ நாஸ்மத்பக்ஷ இதி யத்³யப்யுபரிஷ்டாத்ப்ரதிபாத³யிஷ்யாமஸ்ததா²பி கு³ட³ஜிஹ்விகயா ஸமாநத்வாபாத³நமிதா³நீமிதி மந்தவ்யம் । இத³மஸ்ய புருஷஸ்ய ஸுக²து³:கோ²பாதா³நம் க்லேஶகர்மாஶயாதீ³த³மஸ்யேதி । ஸுக³மமந்யத் ॥ 10 ॥
தர்காப்ரதிஷ்டா²நாத³பி ।
கேவலாக³மக³ம்யே(அ)ர்தே² ஸ்வதந்த்ரதர்காவிஷயே ந ஸாங்க்²யாதி³வத்ஸாத⁴ர்ம்யவைத⁴ர்ம்யமாத்ரேண தர்க: ப்ரவர்தநீயோ யேந ப்ரதா⁴நாதி³ஸித்³தி⁴ர்ப⁴வேத் । ஶுஷ்கதர்கோ ஹி ஸ ப⁴வத்யப்ரதிஷ்டா²நாத் । தது³க்தம் “யத்நேநாநுமிதோ(அ)ப்யர்த²: குஶலைரநுமாத்ருபி⁴: । அபி⁴யுக்ததரைரந்யைரந்யதை²வோபபாத்³யதே ॥' இதி । நச மஹாபுருஷபரிக்³ருஹீதத்வேந கஸ்யசித்தர்கஸ்ய ப்ரதிஷ்டா², மஹாபுருஷாணாமேவ தார்கிகாணாம் மிதோ² விப்ரதிபத்தேரிதி । ஸூத்ரே ஶங்கதே -
அந்யதா²நுமேயமிதி சேத் ।
தத்³விப⁴ஜதே
அந்யதா² வயமநுமாஸ்யாமஹ இதி ।
நாநுமாநாபா⁴ஸவ்யபி⁴சாரேணாநுமாநவ்யபி⁴சார: ஶங்கநீய:, ப்ரத்யக்ஷாதி³ஷ்வபி ததா³பா⁴ஸவ்யபி⁴சாரேண தத்ப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத்ஸ்வாபா⁴விகப்ரதிப³ந்த⁴வல்லிங்கா³நுஸரணே நிபுணேநாநுமாத்ரா ப⁴விதவ்யம், ததஶ்சாப்ரத்யூஹம் ப்ரதா⁴நம் ஸேத்ஸ்யதீதி பா⁴வ: । அபி ச யேந தர்கேண தர்காணாமப்ரதிஷ்டா²மாஹ ஸ ஏவ தர்க: ப்ரதிஷ்டி²தோ(அ)ப்⁴யுபேய:, தத³ப்ரதிஷ்டா²யாமிதராப்ரதிஷ்டா²நாபா⁴வாதி³த்யாஹ
நஹி ப்ரதிஷ்டி²தஸ்தர்க ஏவேதி ।
அபி ச தர்காப்ரதிஷ்டா²யாம் ஸகலலோகயாத்ரோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । நச ஶ்ருத்யர்தா²பா⁴ஸநிராகரணேந தத³ர்த²தத்த்வவிநிஶ்சய இத்யாஹ
ஸர்வதர்காப்ரதிஷ்டா²யாம் சேதி ।
அபி ச விசாராத்மகஸ்தர்கஸ்தர்கிதபூர்வபக்ஷபரித்யாகே³ந தர்கிதம் ராத்³தா⁴ந்தமநுஜாநாதி । ஸதி சைஷ பூர்வபக்ஷவிஷயே தர்கே ப்ரதிஷ்டா²ரஹிதே ப்ரவர்ததே, தத³பா⁴வே விசாராப்ரவ்ருத்தே: । ததி³த³மாஹ
அயமேவ ச தர்கஸ்யாலங்கார இதி ।
தாமிமாமாஶங்காம் ஸூத்ரேண பரிஹரதி
ஏவமப்யவிமோக்ஷப்ரஸங்க³: ।
ந வயமந்யத்ர தர்கமப்ரமாணயாம:, கிந்து ஜக³த்காரணஸத்த்வே ஸ்வாபா⁴விகப்ரதிப³ந்த⁴வந்ந லிங்க³மஸ்தி । யத்து ஸாத⁴ர்ம்யவைத⁴ர்ம்யமாத்ரம், தத³ப்ரதிஷ்டா²தோ³ஷாந்ந முச்யத இதி । கல்பாந்தரேணாநிர்மோக்ஷபதா³ர்த²மாஹ
அபி ச ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாந்மோக்ஷ இதி ।
பூ⁴தார்த²கோ³சரஸ்ய ஹி ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸ்ய வ்யவஸ்தி²தவஸ்துகோ³சரதயா வ்யவஸ்தா²நம் லோகே த்³ருஷ்டம், யதா² ப்ரத்யக்ஷஸ்ய । வைதி³கம் சேத³ம் சேதநஜக³து³பாதா³நவிஷயம் விஜ்ஞாநம் வேதோ³த்த²தர்கேதிகர்தவ்யதாகம் வேத³ஜநிதம் வ்யவஸ்தி²தம் । வேதா³நபேக்ஷேண து தர்கேண ஜக³த்காரணபே⁴த³மவஸ்தா²பயதாம் தார்கிகாணாமந்யோந்யம் விப்ரதிபத்தேஸ்தத்த்வநிர்தா⁴ரணகாரணாபா⁴வாச்ச ந ததஸ்தத்த்வவ்யவஸ்தே²தி ந தத: ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் । அஸம்யக்³ஜ்ஞாநாச்ச ந ஸம்ஸாராத்³விமோக்ஷ இத்யர்த²: ॥ 11 ॥
ந விலக்ஷணத்வாத³ஸ்ய ததா²த்வம் ச ஶப்³தா³த்॥4॥ சேதநோபாதா³நகஜக³த்³வாதி³ஸமாந்வயஸ்ய க³க³நாதி³ , அசேதநப்ரக்ருதிகம் , த்³ரவ்யத்வாத்³ , க⁴டவதி³த்யநுமாநேந ஸம்கோசஸம்தே³ஹே வேத³விருத்³த⁴ஸ்ம்ருதேர்மூலாபா⁴வாத³மாநத்வமுக்தம் । அநுமாநமூலம் து வ்யாப்திபக்ஷத⁴ர்மதே லோகஸித்³தே⁴ இத்யுத்தராதி⁴கரணஸ்தோமஸ்ய ஸ்ம்ருத்யதி⁴கரணேந ஸங்க³திமாஹ –
அவாந்தரஸங்க³திமிதி ।
வேத³விருத்³தா⁴ர்த²த்வேந ஸ்ம்ருதேஸ்தத்³வைலக்ஷண்யாத³தந்மூலத்வவத்³ ப்³ரஹ்மவைலக்ஷண்யாஜ்ஜக³த³ப்யேதந்மூலமிதி நிரந்தரஸங்க³தி: ।
ஏகஶ்ருத்யநுஸாரேணேதரஶ்ருதிநயநத்³ருஷ்டாந்தமாத்ராத்தர்கவஶேந ஶ்ருதிஸம்கோசோ ந யுக்த: , வைபரீத்யஸ்யாபி ஸம்ப⁴வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ –
ஸாவகாஶா இதி ।
ஶ்ருதீநாம் நிமித்தகாரணே ஸாவகாஶத்வம் , தர்கஸ்யாநௌபாதி⁴கத்வேநாநவகாஶத்வம் ।
த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யேணேதி ।
ப்ரத்யக்ஷத்³ருஷ்டாந்ததுல்யத்வேநாநுமாநாத்பக்ஷே ஸாத்⁴யே க³மிதே தஸ்யாபி ப்ரத்யக்ஷதா ஸம்பா⁴வ்யத இத்யர்த²: ।
தர்கமாஹ –
ப்ரக்ருத்யேதி ।
ப்³ரஹ்மாஸாரூப்யம் ஜக³தோ த³ர்ஶயதி –
விஶுத்³த⁴மிதி ।
ப்ரதா⁴நஸாரூப்யமுபபாத³யதி –
ஏக இதி ।
ஆநுஶ்ரவிகே(அ)பி ஸுகா²த்³யாத்மத்வமாஹ –
ஸ்வர்கே³தி ।
நிரதிஶயத்வாத் ஆக³மாபாயித⁴ர்மரஹிதத்வாதி³த்யர்த²: ।
ஜக³தோ(அ)சேதநத்வஶ்ரவணமபி சைதந்யாநபி⁴வ்யக்திபரமிதி ஶங்காபாகரணார்த²ம் பா⁴ஷ்யே(அ)நவக³ம்யமாநக்³ரஹணம் , தத்³வ்யாசஷ்டே –
ஶப்³தா³ர்தா²தி³தி ।
ஆர்த²ஸ்ய ஜக³ச்சேதநத்வஸ்ய ஶ்ருதாசேதநத்வபா³த⁴கத்வாயோபப்³ரும்ஹகலோகாநுப⁴வாபா⁴வோ(அ)நவக³ம்யமாநபத³த்³யோதித இத்யர்த²: ।
ஆர்த²த்வே உபோத்³ப³லகாபேக்ஷா , ததே³வ நேத்யாஹ –
ந ப்ருதி²வ்யாதீ³நாமிதி ।
ஶ்ருதார்தா²பத்த்யநுக்³ருஹீதஶ்ருதிபி⁴ர்ஜக³த³சேதநத்வஶ்ருதயஶ்சைதந்யாநபி⁴வ்யக்திபரத்வேந வ்யாக்²யேயா இத்யர்த²:॥4॥ ப்ரத²மே(அ)த்⁴யாயே ஈக்ஷத்யதி⁴கரணே இதி।
முக்²யதயேதி ।
ஐக்ஷதேத்யஸ்ய முக்²யத்வம் தேஜஆதி³ஶப்³தா³ லாக்ஷணிகா ஏவ ததி³த³முக்தம் –
கத²ம்சிதி³தி॥5॥
ஸாத்⁴யாஸாத⁴க: பக்ஷே ஏவ வர்தமாநோ(அ)ஸாதா⁴ரண: । யதா² ஸர்வம் க்ஷணிகம் ஸத்த்வாதி³தி।
ஏவம் சைதந்யாநந்விதத்வமபீத்யாஹ –
த்ருதீயஸ்த்விதி ।
ப்ரமாணேதி ।
ப்ரமாணவிஷயஸ்ய வசநயுக்த்யாபா⁴ஸநிராஸேந விவேசகதயேத்யர்த²: ।
ஶ்ரவணபாஶ்சாத்யாஸம்பா⁴வநாநிராஸகவாசாரம்ப⁴ணத்வாதி³தர்காபி⁴ப்ராயம் மநநஸ்ய ஸாக்ஷாத்காராங்க³த்வம் த்⁴யாநவ்யவதா⁴நேநேத்யாஹ –
மதோ ஹீதி ।
அசேதநஸ்ய ஜக³த்காரணஸ்ய ஸர்கோ³த்தரகாலம் விஜ்ஞாநாத்மகஜீவரூபதா ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ॥6॥
ப்ராகு³த்பத்தே: காரணஸ்ய ஸத்த்வாத்தத³பி⁴ந்நம் கார்யம் கத²மஸத³த ஆஹ –
ந காரணாதி³தி ।
யது³க்தம் ந காரணாத்கார்யமபி⁴ந்நமிதி , தத்ராஹ –
ப்ரதிபாத³யிஷ்யதி ஹீதி ।
ப்ருது²பு³த்⁴நோத³ராகாராதி³ஸ்வரூபேண கார்யம் காரணாந்ந பி⁴ந்நம் , நாப்யபி⁴ந்நம் , ந ஸந்ந சாஸத³தஸ்தத்³ரூபேண ஸத்தா து³:ஸாத்⁴யேத்யர்த²: ।
ப²லிதமாஹ –
ஏவம் சேதி ।
ந கேவலமுத்பத்தே: ப்ராகே³வ ஸ்வரூபேண கார்யஸ்யாஸத்த்வமபி து ஸர்வதே³த்யாஹ –
ஸ்வரூபேண த்விதி ॥7॥
யூஷ: ஶாகரஸ: । ரூஷயதி மிஶ்ரயதி।
நநு க⁴டாதி³லயே யதா² ம்ருதோ³ ந தத்தத்³ரூஷணமேவாமிஹேத்யத ஆஹ –
ந சாந்யதே²தி ।
நிரந்வயநாஶாநப்⁴யுபக³மாதீ³ஷத³நுவர்தமாநஸ்யாந்யதா²லயோ ந லோகஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ॥8॥
நிரந்வயநாஶவாதி³ந: கார்யத⁴ர்மரூபணம் காரணே ஸ்யாந்ந தவேதி ஆஶங்கதே –
ஸ்யாதே³ததி³தி ।
கார்யஸ்ய காரணதாவந்மாத்ரத்வாத்காரணாநுவ்ருத்த்யா ஸாந்வயநாஶோக்திராகஸ்மிகீத்யாஹ –
யதா² ரஜதஸ்யேதி ।
லௌகிக: புருஷோ ஜீவோ(அ)தஶ்ச ந ஸாத்⁴யஸமத்வமித்யர்த²: ।
ஜக³த்காரணஸ்ய ஜாக்³ரதா³த்³யபா⁴வாத்³வ்யாசஷ்டே –
உத்பத்தீதி॥9॥
உபரிஷ்டாதி³தி ।
அநந்தர ஏவ ஶிஷ்டாபரிக்³ரஹாதி⁴கரணபூர்வபக்ஷே॥10॥
ஸர்வஸ்தர்கோ(அ)ப்ரதிஷ்டி²த உத கஶ்சித்³ , ந சரம இத்யாஹ –
நாநுமாநாபா⁴ஸேதி ।
ஸ்வாபா⁴விகப்ரதிப³ந்தோ⁴ வ்யாப்தி: ।
நாத்³ய இத்யாஹ –
அபி சேதி ।
சரமோ ந கேவலமவிருத்³த⁴: ப்ரத்யுதாநுகு³ண இத்யாஹ –
அபி ச விசாரேதி ॥11॥
நைஷேதி ।
ஏஷா ப்³ரஹ்மவிஷயா மதிஸ்தர்கேண நாபநேயா ப்ராபணீயேத்யர்த²: । அத²வா – குத: தர்கேணாபநேயா நிரஸ்யா ந ப⁴வதி , கிம் தர்ஹ்யாந்யேநைவாசார்யேண ப்ரோக்தா ஸதீ ஸுஜ்ஞாநாய ப²லபர்யந்தஸாக்ஷாத்காராய ப⁴வதி। ஹே ப்ரேஷ்ட² ப்ரியதமேதி நசிகேதஸம் ப்ரதி ம்ருத்யோர்வசநம் । க: அத்³தா⁴ ஸாக்ஷாத்³வேத³ ப்³ரஹ்ம கோ வா ப்ராவோசத் ச²ந்த³ஸி காலாநியமாத் ப்ரப்³ரூயாதி³த்யர்த²: । இயம் விஸ்ருஷ்டிர்யத ஆப³பூ⁴வ ஸ ஏவ ஸ்வரூபம் வேத³ நாந்ய இதி மந்த்ரப்ரதீகயோரர்த²: । தம் ஸர்வம் பராதா³ந்நிராகுர்யாத்³ யோ(அ)ந்யத்ராத்மந: ஆத்மவ்யதிரேகேண ஸர்வம் வேதே³த்யர்த²: । அஜம் ஜந்மரஹிதம் । அநித்³ரம் அஜ்ஞாநரஹிதம் । அஸ்வப்நம் ப்⁴ரமரஹிதம் । அத ஏவாத்³வைதம் ததா³ பு³த்⁴யத இதி ஸம்ப்ரதா³யவித்³வசநார்த²:॥