ಕೃತಾತ್ಯಯೇಽನುಶಯವಾನ್ ದೃಷ್ಟಸ್ಮೃತಿಭ್ಯಾಂ ಯಥೇತಮನೇವಂ ಚ ।
ಯಾವತ್ಸಂಪಾತಮುಷಿತ್ವೇತಿ ।
ಯಾವದುಪಬಂಧಾತ್ ।
ಯತ್ಕಿಂಚೇಹ ಕರೋತ್ಯಯಮಿತಿ ।
ಚ ಯತ್ಕಿಂಚೇಹ ಕರ್ಮ ಕೃತಂ ತಸ್ಯಾಂತಂ ಪ್ರಾಪ್ಯೇತಿ ಶ್ರವಣಾತ್ , ಪ್ರಾಯಣಸ್ಯ ಚೈಕಪ್ರಘಟ್ಟಕೇನ ಸಕಲಕರ್ಮಾಭಿವ್ಯಂಜಕತ್ವಾತ್ । ನ ಖಲ್ವಭಿವ್ಯಕ್ತಿನಿಮಿತ್ತಸ್ಯ ಸಾಧಾರಣ್ಯೇಽಭಿವ್ಯಕ್ತಿನಿಯಮೋ ಯುಕ್ತಃ । ಫಲದಾನಾಭಿಮುಖೀಕರಣಂ ಚಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಸಮಸ್ತಮೇವ ಕರ್ಮ ಫಲಮುಪಭೋಜಿತವತ್ । ಸ್ವಫಲವಿರೋಧಿ ಚ ಕರ್ಮ । ತಸ್ಮಾಚ್ಛ್ರುತೇರುಪಪತ್ತೇಶ್ಚ ನಿರನುಶಯಾನಾಮೇವ ಚರಣಾದಾಚಾರಾದವರೋಹೋ ನ ಕರ್ಮಣಃ । ಆಚಾರಕರ್ಮಣೀ ಚ ಶ್ರುತೇಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಭೇದೇ । ಯಥಾಕಾರೀ ಯಥಾಚಾರೀ ತಥಾ ಭವತೀತಿ । ತಥಾಚ ರಮಣೀಯಚರಣಾಃ ಕಪೂಯಚರಣಾ ಇತ್ಯಾಚಾರಮೇವ ಯೋನಿನಿಮಿತ್ತಮುಪದಿಶತಿ ನ ತು ಕರ್ಮ । ಸ್ತಾಂ ವಾ ಕರ್ಮಶೀಲೇ ದ್ವೇ ಅಪ್ಯವಿಶೇಷೇಣಾನುಶಯಸ್ತಥಾಪಿ ಯದ್ಯಪ್ಯಯಮಿಷ್ಟಾಪೂರ್ತಕಾರೀ ಸ್ವಯಂ ನಿರನುಶಯೋ ಭುಕ್ತಭೋಗತ್ವಾತ್ತಥಾಪಿ ಪಿತ್ರಾದಿಗತಾನುಶಯವಶಾತ್ತದ್ವಿಪಾಕಾನ್ ಜಾತ್ಯಾಯುರ್ಭೋಗಾಂಶ್ಚಂದ್ರಲೋಕಾದವರುಹ್ಯಾನುಭವಿಷ್ಯತಿ । ಸ್ಮರ್ಯತೇ ಹ್ಯನ್ಯಸ್ಯ ಸುಕೃತದುಷ್ಕೃತಾಭ್ಯಾಮನ್ಯಸ್ಯ ತತ್ಸಂಬಂಧಿನಸ್ತತ್ಫಲಭಾಗಿತಾ “ಪತತ್ಯರ್ಧಶರೀರೇಣ ಯಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ಸುರಾಂ ಪಿಬೇತ್” ಇತ್ಯಾದಿ । ತಥಾ ಶ್ರಾದ್ಧವೈಶ್ವಾನರೀಯೇಷ್ಟ್ಯಾದೇಃ ಪಿತಾಪುತ್ರಾದಿಗಾಮಿಫಲಶ್ರುತಿಃ । ತಸ್ಮಾದ್ಯಾವತ್ಸಂಪಾತಮಿತ್ಯುಪಕ್ರಮಾನುರೋಧಾತ್ “ಯತ್ಕಿಂಚೇಹ ಕರೋತಿ”(ಬೃ. ಉ. ೪ । ೪ । ೬) ಇತಿ ಚ ಶ್ರುತ್ಯಂತರಾನುಸಾರಾದ್ರಮಣೀಯಚರಣತ್ವಂ ಸಂಬಂಧ್ಯಂತರಗತಮಿಷ್ಟಾಪೂರ್ತಕಾರಿಣಿ ಭಾಕ್ತಂ ಗಮಯಿತವ್ಯಮ್ । ತಥಾಚ ನಿರನುಶಯಾನಾಮೇವ ಭುಕ್ತಭೋಗಾನಾಮವರೋಹ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಉಚ್ಯತೇಯೇನ ಕರ್ಮಕಲಾಪೇನ ಫಲಮುಪಭೋಜಿತಂ ತಸ್ಮಿನ್ನತೀತೇಽಪಿ ಸಾನುಶಯಾ ಏವ ಚಂದ್ರಮಂಡಲಾದವರೋಹಂತಿ । ಕುತಃದೃಷ್ಟಸ್ಮೃತಿಭ್ಯಾಮ್ । ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದೃಷ್ಟಾ ಶ್ರುತಿರ್ದೃಷ್ಟಶಬ್ದವಾಚ್ಯಾ । ಸ್ಮೃತಿಶ್ಚೋಪನ್ಯಸ್ತಾ । ಅಥವಾ ದೃಷ್ಟಶಬ್ದೇನೋಚ್ಚಾವಚರೂಪೋ ಭೋಗ ಉಚ್ಯತೇ । ಅಯಮಭಿಸಂಧಿಃಕಪೂಯಚರಣಾ ರಮಣೀಯಚರಣಾ ಇತ್ಯವರೋಹಿತಾಮೇತದ್ವಿಶೇಷಣಮ್ । ನಚ ಸತಿ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥಸಂಭವೇ ಸಂಬಂಧಿಮಾತ್ರೇಣೋಪಚರಿತಾರ್ಥತ್ವಂ ನ್ಯಾಯ್ಯಮ್ । ನ ಚೋಪಕ್ರಮವಿರೋಧಾಚ್ಛ್ರುತ್ಯಂತರವಿರೋಧಾಚ್ಚ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥಾಸಂಭವ ಇತಿ ಸಾಂಪ್ರತಮ್ । ದತ್ತಫಲೇಷ್ಟಾಪೂರ್ತಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷಯಾಪಿ ಯಾವತ್ಪದಸ್ಯ ಯತ್ಕಿಂಚೇತಿಪದಸ್ಯ ಚೋಪಪತ್ತೇಃ । ನಹಿ ‘ಯಾವಜ್ಜೀವಮಗ್ನಿಹೋತ್ರಂ ಜುಹುಯಾತ್’ ಇತಿ ಯಾವಜ್ಜೀವಮಾಹಾರವಿಹಾರಾದಿಸಮಯೇಽಪಿ ಹೋಮಂ ವಿಧತ್ತೇ ನಾಪಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನಾದಾವಪಿ ತು ಸಾಯಂಪ್ರಾತಃಕಾಲಾಪೇಕ್ಷಯಾ । ಸಾಯಂಪ್ರಾತಃಕಾಲವಿಧಾನಸಾಮರ್ಥ್ಯಾತ್ , ಕಾಲಸ್ಯ ಚಾನುಪಾದೇಯತಯಾನಂಗಸ್ಯಾಪಿ ನಿಮಿತ್ತಾನುಪ್ರವೇಶಾತ್ತತ್ರೈವಮಿತಿ ಚೇತ್ । ನ । ಇಹಾಪಿ ರಮಣೀಯಚರಣಾ ಇತ್ಯಾದೇರ್ಮುಖ್ಯಾರ್ಥತ್ವಾನುರೋಧಾತ್ತದುಪಪತ್ತೇಃ । ತತ್ಕಿಮಿದಾನೀಮುಪಸಂಹಾರಾನುರೋಧೇನೋಪಕ್ರಮಃ ಸಂಕೋಚಯಿತವ್ಯಃ । ನೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ನಹ್ಯಸಾವುಪಸಂಹಾರಾನನುರೋಧೇಽಪ್ಯಸಂಕುಚದ್ವೃತ್ತಿರುಪಪತ್ತುಮರ್ಹತಿ । ನಹಿ ಯಾವಂತಃ ಸಂಪಾತಾ ಯಾವತಾಂ ವಾ ಪುಂಸಾಂ ಸಂಪಾತಾಸ್ತೇ ಸರ್ವೇ ತತ್ರೇಷ್ಟಾದಿಕಾರಿಣಾ ಭೋಗೇನ ಕ್ಷಯಂ ನೀಯಂತೇ । ಪುರುಷಾಂತರಾಶ್ರಯಾಣಾಂ ಕರ್ಮಾಶಯಾನಾಂ ತದ್ಭೋಗೇನ ಕ್ಷಯೇಽತಿಪ್ರಸಂಗಾತ್ । ಚಿರೋಪಭುಕ್ತಾನಾಂ ಚ ಕರ್ಮಾಶಯಾನಾಮಸತಾಂ ಚಂದ್ರಮಂಡಲೋಪಭೋಗೇನಾಪನಯನಾತ್ । ತಥಾಚ ಸ್ವಯಂ ಸಂಕುಚಂತೀ ಯಾವಚ್ಛ್ರುತಿರುಪಸಂಹಾರಾನುರೋಧಪ್ರಾಪ್ತಮಪಿ ಸಂಕೋಚನಮನುಮನ್ಯತೇ । ಏತೇನ “ಯತ್ಕಿಂಚೇಹ ಕರೋತಿ”(ಬೃ. ಉ. ೪ । ೪ । ೬) ಇತ್ಯಪಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮ್ । ಅಪಿ ಚೇಷ್ಟಾಪೂರ್ತಕಾರೀಹ ಜನ್ಮನಿ ಕೇವಲಂ ನ ತನ್ಮಾತ್ರಮಕಾರ್ಷೀದಪಿ ತು ಗೋದೋಹನೇನಾಪಃ ಪ್ರಣಯನ್ ಪಶುಫಲಮಪ್ಯಪೂರ್ವಂ ಸಮಚೈಷೀತ್ । ಏವಮಹರ್ನಿಶಂ ಚ ವಾಙ್ಮನಃಶರೀರಚೇಷ್ಟಾಭಿಃ ಪುಣ್ಯಾಪುಣ್ಯಮಿಹಾಮುತ್ರೋಪಭೋಗ್ಯಂ ಸಂಚಿತವತೋ ನ ಮರ್ತ್ಯಲೋಕಾದಿಭೋಗ್ಯಂ ಚಂದ್ರಲೋಕೇ ಭೋಗ್ಯಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ । ನಚ ಸ್ವಫಲವಿರೋಧಿನೋಽನುಶಯಸ್ಯ ಋತೇ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಾದಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾದ್ವಾದತ್ತಫಲಸ್ಯ ಧ್ವಂಸಃ ಸಂಭವತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ತೇನಾನುಶಯೇನಾಯಮನುಶಯವಾನ್ ಪರಾವರ್ತತ ಇತಿ ಶ್ಲಿಷ್ಟಮ್ । ನ ಚೈಕಭವಿಕಃ ಕರ್ಮಾಶಯ ಇತ್ಯಗ್ರೇ ಭಾಷ್ಯಕೃದ್ವಕ್ಷ್ಯತಿ ।
ಅನ್ಯೇ ತು ಸಕಲಕರ್ಮಕ್ಷಯೇ ಪರಾವೃತ್ತಿಶಂಕಾ ನಿರ್ಬೀಜೇತಿ ಮನ್ಯಮಾನಾ ಅನ್ಯಥಾಧಿಕರಣಂ ವರ್ಣಯಾಂಚಕ್ರುರಿತ್ಯಾಹ –
ಕೇಚಿತ್ತಾವದಾಹುರಿತಿ ।
ಅನುಶಯೋಽತ್ರ ದತ್ತಫಲಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಶೇಷ ಉಚ್ಯತೇ । ತತ್ರೇದಮಿಹ ವಿಚಾರ್ಯತೇ ಕಿಂ ದತ್ತಫಲಾನಾಮಿಷ್ಟಾಪೂರ್ತಕರ್ಮಣಾಮವಶೇಷಾದಿಹಾವರ್ತಂತೇ ಉತ ತಾನ್ಯುಪಭೋಗೇನ ನಿರವಶೇಷಂ ಕ್ಷಪಯಿತ್ವಾನುಪಭುಕ್ತಕರ್ಮವಶಾದಿಹಾವರ್ತಂತ ಇತಿ । ತತ್ರೇಷ್ಟಾದೀನಾಂ ಭೋಗೇನ ಸಮೂಲಕಾಷಂ ಕಷಿತತ್ವಾನ್ನಿರನುಶಯಾ ಏವಾನುಪಭುಕ್ತಕರ್ಮವಶಾದಾವರ್ತಂತ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಉಚ್ಯತೇ ಸಾನುಶಯಾ ಏವಾವರ್ತಂತ ಇತಿ । ಕುತಃ ದೃಷ್ಟಾನುಸಾರಾತ್ । ಯಥಾ ಭಾಂಡಸ್ಥೇ ಮಧುನಿ ಸರ್ಪಿಷಿ ವಾ ಕ್ಷಾಲಿತೇಽಪಿ ಭಾಂಡಲೇಪಕಂ ತಚ್ಛೇಷಂ ಮಧು ವಾ ಸರ್ಪಿರ್ವಾ ನ ಕ್ಷಾಲಯಿತುಂ ಶಕ್ಯಮಿತಿ ದೃಷ್ಟಮೇವಂ ತದನುಸಾರಾದೇತದಪಿ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಮ್ । ನ ಚಾವಶೇಷಮಾತ್ರಾಚ್ಚಂದ್ರಮಂಡಲೇ ತಿಷ್ಠಾಸನ್ನಪಿ ಸ್ಥಾತುಂ ಪಾರಯತಿ । ಯಥಾ ಸೇವಕೋ ಹಾಸ್ತಿಕಾಶ್ವೀಯಪದಾತಿವ್ರಾತಪರಿವೃತೋ ಮಹಾರಾಜಂ ಸೇವಮಾನಃ ಕಾಲವಶಾಚ್ಛತ್ರಪಾದುಕಾವಶೇಷೋ ನ ಸೇವಿತುಮರ್ಹತೀತಿ ದೃಷ್ಟಂ ತನ್ಮೂಲಾ ಚ ಲೌಕಿಕೀ ಸ್ಮೃತಿರಿತಿ ದೃಷ್ಟಸ್ಮೃತಿಭ್ಯಾಂ ಸಾನುಶಯಾ ಏವಾವರ್ತಂತ ಇತಿ ।
ತದೇದದ್ದೂಷಯತಿ –
ನ ಚೈತದಿತಿ ।
ಏವಕಾರೇ ಪ್ರಯೋಕ್ತವ್ಯೇ ಇವಕಾರೋ ಗುಡಜಿಹ್ವಿಕಯಾ ಪ್ರಯುಕ್ತಃ । ಶಬ್ದೈಕಗಮ್ಯೇಽರ್ಥೇ ನ ಸಾಮಾನ್ಯತೋದೃಷ್ಟಾನುಮಾನಾವಸರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಶೇಷಮತಿರೋಹಿತಾರ್ಥಮ್ ।
ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಹೇತುಮನುಭಾಷತೇ –
ಯದಪ್ಯುಕ್ತಂ ಪ್ರಾಯಣಮಿತಿ ।
ದೂಷಯತಿ –
ತದಪ್ಯನುಶಯಸದ್ಭಾವೇತಿ ।
ರಮಣೀಯಚರಣಾ ಕಪೂಯಚರಣಾ ಇತ್ಯಾದಿಕಯಾನುಶಯಪ್ರತಿಪಾದನಪರಯಾ ಶ್ರುತ್ಯಾ ವಿರುದ್ಧಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಪಿಚೇತ್ಯಾದಿ ।
ಇಹ ಜನ್ಮನಿ ಹಿ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ಸುಖದುಃಖೇ ಭುಜ್ಯಮಾನೇ ದೃಶ್ಯೇತೇ । ಯುಗಪಚ್ಚೇದೇಕಪ್ರಘಟ್ಟಕೇನ ಪ್ರಾಯಣೇನ ಸುಖದುಃಖಫಲಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ವ್ಯಜ್ಯೇರನ್ । ಯುಗಪದೇವ ತತ್ಫಲಾನಿ ಭುಜ್ಯೇರನ್ । ತಸ್ಮಾದುಪಭೋಗಪರ್ಯಾಯದರ್ಶನಾದ್ಬಲೀಯಸಾ ದುರ್ಬಲಸ್ಯಾಭಿಭವಃ ಕಲ್ಪನೀಯಃ । ಏವಂ ವಿರುದ್ಧಜಾತಿನಿಮಿತ್ತೋಪಭೋಗಫಲೇಷ್ವಪಿ ಕರ್ಮಸು ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ನ ಚಾಭಿವ್ಯಕ್ತಂ ಚ ಕರ್ಮ ಫಲಂ ನ ದತ್ತ ಇತಿ ಚ ಸಂಭವತಿ । ಫಲೋಪಜನಾಭಿಮುಖ್ಯಂ ಹಿ ಕರ್ಮಣಾಮಭಿವ್ಯಕ್ತಿಃ । ಅಪಿಚ ಪ್ರಾಣಸ್ಯಾಭಿವ್ಯಂಜಕತ್ವೇ ಸ್ವರ್ಗನರಕತಿರ್ಯಗ್ಯೋನಿಗತಾನಾಂ ಜಂತೂನಾಂ ತಸ್ಮಿಂಜನ್ಮನಿ ಕರ್ಮಸ್ವನಧಿಕಾರಾನ್ನಾಪೂರ್ವಕರ್ಮೋಪಜನಃ ಪೂರ್ವಕೃತಸ್ಯ ಕ್ರಮಾಶಯಸ್ಯ ಪ್ರಾಯಣಾಭಿವ್ಯಕ್ತತಯಾ ಫಲೋಪಭೋಗೇನ ಪ್ರಕ್ಷಯಾನ್ನಾಸ್ತಿ ತೇಷಾಂ ಕರ್ಮಾಶಯ ಇತಿ ನ ತೇ ಸಂಸರೇಯುಃ । ನಚ ಮುಚ್ಯೇರನ್ನಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಭಾವಾದಿತಿ ಕಷ್ಟಾಂ ಬತಾವಿಷ್ಟಾ ದಶಾಮ್ । ಕಿಂಚ ಸ್ವಸಮವೇತಮೇವ ಪ್ರಾಯಣೇನಾಭಿವ್ಯಜ್ಯತೇಽಪೂರ್ವಂ ನ ಪರಸಮವೇತಂ, ಯೇನ ಪಿತ್ರಾದಿಗತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ವರ್ತೇರನ್ನಿತಿ । ಶೇಷಂ ಸುಗಮಮ್ ॥ ೮ ॥
ಚರಣಾದಿತಿ ಚೇನ್ನೋಪಲಕ್ಷಣಾರ್ಥೇತಿ ಕಾರ್ಷ್ಣಾಜಿನಿಃ ।
ಅನೇನ ನಿರನುಶಯಾ ಏವಾವರೋಹಂತೀತಿ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಬೀಜಂ ನಿಗೂಢಮುದ್ಧಾಟ್ಯ ನಿರಸ್ಯತಿ । ಯದ್ಯಪಿ “ಅಕ್ರೋಧಃ ಸರ್ವಭೂತೇಷು ಕರ್ಮಣಾ ಮನಸಾ ಗಿರಾ । ಅನುಗ್ರಹಶ್ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಶೀಲಮೇತದ್ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ ॥' ಇತಿ ಸ್ಮೃತೇಃ ಶೀಲಮಾಚಾರೋಽನುಶಯಾದ್ಭಿನ್ನಸ್ತಥಾಪ್ಯಸ್ಯಾನುಶಯಾಂಗತಯಾನುಶಯೋಪಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ಕಾರ್ಷ್ಣಾಜಿನಿರಾಚಾರ್ಯೋ ಮೇನೇ । ತಥಾಚ ರಮಣೀಯಚರಣಾಃ ಕಪೂಯಚರಣಾ ಇತ್ಯನೇನಾನುಶಯೋಪಲಕ್ಷಣಾತ್ಸಿದ್ಧಂ ಸಾನುಶಯಾನಾಮೇವಾವರೋಹಣಮಿತಿ ॥ ೯ ॥
ಆನರ್ಥಕ್ಯಮಿತಿ ಚೇನ್ನ ತದಪೇಕ್ಷತ್ವಾತ್ ।
“ಆಚಾರಹೀನಂ ನ ಪುನಂತಿ ವೇದಾಃ”(ದೇವೀ ಭಾಗವತ ೧೧.೨.೧) ಇತಿ ಹಿ ಸ್ಮೃತ್ಯಾ ವೇದಪದೇನ ವೇದಾರ್ಥಮುಪಲಕ್ಷಯಂತ್ಯಾ ವೇದಾರ್ಥಾನುಷ್ಠಾನಶೇಷತ್ವಮಾಚಾರಸ್ಯೋಕ್ತಂ ನ ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಆಚಾರಃ ಫಲಸ್ಯ ಸಾಧನಂ, ತೇನ ವೇದಾರ್ಥಾನುಷ್ಠಾನೋಪಕಾರಕತಯಾಚಾರಸ್ಯ ನಾನರ್ಥಕ್ಯಂ ಕ್ರತ್ವರ್ಥಸ್ಯ ।
ತದನೇನ ಸಮಿದಾದಿವದಾಚಾರಸ್ಯ ಕ್ರತ್ವರ್ಥತ್ವಮುಕ್ತಮ್ । ಸಂಪ್ರತಿ ಸ್ನಾನಾದಿವತ್ಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವೇ ಪುರುಷಸಂಸ್ಕಾರತ್ವೇಽಪ್ಯದೋಷ ಇತ್ಯಾಹ –
ಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವೇಽಪ್ಯಾಚಾರಸ್ಯೇತಿ ।
ತದೇವಂ ಚರಣಶಬ್ದೇನಾಚಾರವಾಚಿನಾ ಸರ್ವೋಽನುಶಯೋ ಲಕ್ಷಿತ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ॥ ೧೦ ॥
ಬಾದರಿಸ್ತು ಮುಖ್ಯ ಏವ ಚರಣಶಬ್ದಃ ಕರ್ಮಣೀತ್ಯಾಹ –
ಸುಕೃತದುಷ್ಕೃತೇ ಏವೇತಿ ತು ಬಾದರಿಃ ।
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿವ್ರಾಜಕನ್ಯಾಯೋ ಗೋಬಲೀವರ್ದನ್ಯಾಯಃ । ಶೇಷಮತಿರೋಹಿತಾರ್ಥಮ್ ॥ ೧೧ ॥
ಕೃತಾತ್ಯಯೇಽನುಶಯವಾನ್ ದೃಷ್ಟಸ್ಮೃತಿಭ್ಯಾಂ ಯಥೇತಮನೇವಂ ಚ ॥೮॥
ಕರ್ಮಸಮವಾಯಿನೀನಾಮ್ ಅಪಾಂ ಪಂಚಮ್ಯಾಮಾಹುತೌ ಪುಂಪರಿಣಾಮಹೇತುಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾದ್ಭಿಃ ಪರಿವೇಷ್ಟಿತಜೀವಗಮನಮುಕ್ತಂ , ತತ್ರ ಸ್ವರ್ಗಾದವರೋಹತಃ ಕರ್ಮೈವ ನಾಸ್ತಿ ಕುತಸ್ತತ್ಸಮವಾಯಿನ್ಯ ಆಪಃ? ಕುತಸ್ತರಾಂ ಪುಂಪರಿಣಾಮಃ? ಇತ್ಯಾಕ್ಷೇಪಸಂಗತಿಗರ್ಭಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಮಾಹ –
ಯಾವತ್ಸಂಪಾತಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅತ ಏವ ಚ ಕರ್ಮಣಾಮೈಕಭವಿಕನಯಾದ್ವಿಲಯ ಸಂಭವೇ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನೈಷ್ಫಲ್ಯಂ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಯೋಜನಮ್ ।
ಶ್ರುತಿಮುದಾಹೃತ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –
ಯದಿತಿ ।
ಅಂತಃ ಫಲಮ್ ।
ಮುಕ್ತಿಮಪ್ಯಾಹ –
ಪ್ರಾಯಣಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಏಷಾಂ ಹೇತೂನಾಂ ಸಮಸ್ತಮೇವ ಕರ್ಮ ಸ್ವಕೀಯಂ ಫಲಮುಪಭೋಜಿತವದಿತ್ಯುಪರಿತನಪ್ರತಿಜ್ಞಯಾಽನ್ವಯಃ ।
ನನು ಫಲಂ ದತ್ವಾಪಿ ಕರ್ಮ ತಿಷ್ಠತು , ತತ್ರಾಹ –
ಸ್ವಫಲವಿರೋಧೀತಿ ।
ಲೋಕೇ ತಥೋಪಲಂಭಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನ್ವಸತಿ ಕರ್ಮಣಿ ನಿಮಿತ್ತಾಭಾವಾತ್ಕಥಾಮವರೋಹಣಮತ ಆಹ –
ಆಚಾರಾದಿತಿ ।
ಚರಣಾದಿತಿ ಚೇದಿತಿ ಸೂತ್ರಭಾಗಃ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಆಚಾರೇ ಚಾಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿವನ್ನಾಬ್ಬಾಹುಲ್ಯಮಿತಿ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಘಟನಾ ।
ನನು ಯಥಾಕಾರೀ ಯಥಾಚಾರೀತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ಸಾಧುಕಾರೀತ್ಯುಪಸಂಹಾರಾತ್ ಕರಣಾಚರಣಯೇರೇಕತ್ವಮವಗಮ್ಯತೇಽತ ಆಹ –
ಸ್ತಾಂ ವೇತಿ ।
ಭವೇತಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಕರ್ತಾರಮನುಶೇತೇಽನುಗಚ್ಛತೀತ್ಯಾರ್ಥಾನುಶಯಃ । ಜಾತಿರ್ಜನ್ಮ । ಸ್ಮೃತಿಶ್ಚೋಪನ್ಯಸ್ತಾ । ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾ ಇತ್ಯಾದ್ಯಾ ಭಾಷ್ಯೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೃಷ್ಟ್ಶ್ಚಾಯಂ ಪ್ರತಿಪ್ರಾಣೀತ್ಯಾದಿ ಭಾಷ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –
ಅಥ ವೇತಿ ।
ಉಪಭೋಗವೈಚಿತ್ರ್ಯಂ ಸ್ವರ್ಗಾದವರೋಹತಾಮಿತಿ ಕಥಮವಗಮ್ಯತೇಽತ ಆಹ –
ಕಪೂಯಚರಣಾ ಇತಿ ।
ಯಾವತ್ಪದಸ್ಯೇತಿ ।
ವಾಕ್ಯೋಪಕ್ರಮಗತಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯತ್ಕಿಂಚೇತಿ ಪದಸ್ಯೇತಿ ।
ಶ್ರುತ್ಯಂತರಗತಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯಾವಜ್ಜೀವಮಗ್ನಿಹೋತ್ರಮಿತ್ಯತ್ರತ್ಯಯಾವತ್ಪದಸ್ಯ ಸಾಯಂಪ್ರಾತಃಕಾಲಾವಚ್ಛಿನ್ನಜೀವನವಿಷಯತ್ವೇಽಸ್ತಿ ಪ್ರಮಾಣಮಿತಿ ದೃಷ್ಟಾಂತೇ ವಿಶೇಷಂ ಶಂಕತೇ –
ಸಾಯಂಪ್ರಾತಃಕಾಲವಿಧಾನೇತಿ ।
ನನು ಸಾಯಂ ಜುಹೋತಿ ಪ್ರಾತರ್ಜುಹೋತಿ ಇತಿ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರೇ ವಿಧೀಯತಾಂ ಕಾಲಃ , ಸ ತ್ವಂಗತ್ವಾತ್ ಪ್ರಧಾನಾಸಂಕೋಚಕಃ. ತತ್ರಾಹ –
ಕಾಲಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಕಾಲಸ್ಯ ಪುರುಷಾನಿಷ್ಪಾದ್ಯತ್ವಾತ್ ಸಿದ್ಧತ್ವೇನ ನಿಮಿತ್ತತ್ವಂ , ತತಶ್ಚ ನೈಮಿತ್ತಿಕಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಸಂಕೋಚ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತದುಪಪತ್ತೇರಿತಿ ।
ಯಾವತ್ಸಂಪಾತಮಿತ್ಯಾದೇಃ ಸ್ವರ್ಗೇ ತದಫಲೇಷ್ಟಾಪೂರ್ತವಿಷಯತ್ವೋಪಪತ್ತೇರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಸಂಜಾತವಿರೋಧಸ್ಯೋಪಕ್ರಮಗತಯಾವಚ್ಛಬ್ದಸ್ಯ ಸಂಜಾತವಿರೋಧೋಪಸಂಹಾರಗತರಮಣೀಯಚರಣಶ್ರುತ್ಯಾ ಕಥಂ ಸಂಕೋಚಃ? ಇತಿ ಶಂಕತೇ –
ತತ್ಕಿಮಿತಿ ।
ಸ್ವಯಮೇವ ಸಂಕುಚಿತಾರ್ಥಾ ಯಾವಚ್ಛ್ರುತಿಸ್ತದಪೇಕ್ಷಿತವಿಷಯೇ ಉಪಸಂಹಾರೇಣ ನೀಯತ ಇತಿ ಪರಿಹರತಿ –
ನೇತ್ಯುಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ರಮಣೀಯಚರಣನಿಮಿತ್ತಕೋಽವರೋಹ ಇತಿ ವದಂತ್ಯಾ ಶ್ರುತ್ಯಾಽರ್ಥಾತ್ತದಿತರಭುಕ್ತಫಾಲಕಾರ್ಮವಿಷಯಾ ಯಾವಚ್ಛ್ರುತಿರಿತಿ ವಿಷಯೋ ದತ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯಾವತ್ಸಂಪಾತಮಿತಿ ।
ಕಿಂ ತದ್ ಭೋಕ್ತೃಕೃತಂ ಕರ್ಮೋಚ್ಯತೇ , ಕರ್ಮಮಾತ್ರಂ ವಾ ।
ನಾದ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ –
ಯಾವಂತ ಇತಿ ।
ನ ದ್ವಿತೀಯ ಇತ್ಯಾಹ –
ಯಾವತಾಂ ವೇತಿ ।
ಪ್ರಥಮಾಭಾವೇ ಹೇತುಃ - ಚಿರೇತಿ ದ್ವಿತೀಯಾಭಾವೇ ಹೇತುಃ –
ಪುರುಷಾಂತರೇತಿ ।
ಪೂರ್ವದರ್ಶಿತಾಧಿಕರಣಪೂರ್ವಪಕ್ಷಸ್ಯ ತುಚ್ಛತಾಮಾಹ –
ಸಕಲೇತಿ ।
ಹೇತ್ವಭಾವೇ ಕಾರ್ಯಾಯೋಗಾತ್ ಕರ್ಮರಹಿತಾವರೋಹಶಂಕಾ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪಿತ್ರಾದಿಕರ್ಮಚರಣಾಭ್ಯಾಂ ತದುಪಪಾದನಾನ್ಮನ್ಯಮಾನೋಕ್ತಿಃ ಸಿದ್ಧಾಂತ್ಯುಕ್ತಸಿದ್ಧಾಂತ ಏವೈಕದೇಶಿನಃ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ ಇತ್ಯಾಹ –
ಅನುಪಭುಕ್ತಕರ್ಮವಶಾದಿತಿ ।
ಅಸ್ಮಿನ್ಮತೇ ಸೌತ್ರದೃಷ್ಟಶಬ್ದಾರ್ಥಮಾಹ –
ದೃಷ್ಟಾನುಸಾರಾದಿತಿ ।
ನನೂತ್ಪತ್ತಿಕರ್ಮಶೇಷೇ ತತ್ಫಲಮಪಿ ಸ್ವರ್ಗೇ ಏವ ಭೋಕ್ತವ್ಯಂ , ಸಮಸ್ತಜ್ಯೋತಿಷ್ಟೋಮಾದೇಃ ಸ್ವರ್ಗಾರ್ಥತ್ವೇನ ವಿಧಾನಾದತ ಆಹ –
ನ ಚಾವಶೇಷೇತಿ ।
ತಿಷ್ಠಾಸನ್ ಸ್ಥಾತುಮಿಚ್ಛನ್ ಭುವಿ ಶೇಷಫಲಭೋಗ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಹಸ್ತಿನಾಂ ಸಮೂಹೋ ಹಾಸ್ತಿಕಮ್ । ಅಶ್ವಾನಾಂ ಸಮೂಹೋಽಶ್ವೀಯಮ್ ।
ತನ್ಮೂಲಾ ಚೇತಿ ।
ದೃಷ್ಟನ್ಯಾಯಮೂಲಾ ಲೌಕಿಕೀ ಕಾಲಿದಾಸಾದಿಸ್ಮೃತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ । ವೇದೈರ್ಗೀತಾಂ ಸುಕೃತಶಕಲೈಃ ಸ್ವರ್ಗೀಣಾಂ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಭೋಗಪ್ರಾಪ್ತಿಂ ಕಥಯತಿ ಪುರೀಂ ವರ್ಣಯನ್ ಕಾಲಿದಾಸಃ । ಸ್ವಲ್ಪೀಭೂತೇ ಸುಚರಿತಫಲೇ ಸ್ವರ್ಗೀಣಾಂ ಗಾಂ ಗತಾನಾಂ ಶೇಷೈಃ ಪುಣ್ಯೈರ್ಹೃತಮಿವ ದಿವಃ ಕಾಂತಿಮತ್ಖಂಡಮೇಕಮ್ ॥ ಅಥವಾ - ತತಃ ಶೇಷೇಣೇತ್ಯಾದ್ಯೈವ ಸ್ಮೃತಿರ್ಲೌಕಿಕೀ ।
ಅಸ್ಮಿನ್ಪಕ್ಷೇ ತನ್ಮೂಲೇತ್ಯಸ್ಯ ವಿವರಣಂ –
ಲೌಕಿಕೀತಿ ।
ಲೌಕಿಕನ್ಯಾಯಮೂಲೇತ್ಯರ್ಥಃ ।ಶಕ್ಯತೇ ಚಾಸ್ಯಾಃ ಸ್ಮೃತೇರ್ವೇದೋಽನುಮಾತುಮ್ । ಗುಡಜಿಹ್ವಿಕಾ ಮಧುರೋಕ್ತಿಃ । ನೈವ ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯುಕ್ತೇರ್ನೈಷ್ಠುರ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ।
ಯತ್ತು ಸ್ವರ್ಗಸುಖಂ ಭುವಿ ಭೋಕ್ತವ್ಯಮಿತಿ , ತತ್ರಾಹ –
ಶಬ್ದೈಕಗಮ್ಯೇಽರ್ಥೇ ಇತಿ ।
ಭಾಂಡಸ್ನೇಹವತ್ ಸಾಮಾನ್ಯತೋ ದೃಷ್ಟೇನ ಹಿ ಕರ್ಮಶೇಷೋಽನುಮಿತಃ , ತಸ್ಯ ಚ ಭುವಿ ಭೋಗಃ ಕಲ್ಪಿತಃ , ತತ್ಸರ್ವಂ ಸ್ವರ್ಗೋದ್ದೇಶೇನ ಯಾಗವಿಧಿನಾ ವಿರುಧ್ಯತೇ , ಭೌಮಸುಖಸ್ಯ ಸ್ವರ್ಗತ್ವಾಯೋಗಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅತ ಏವ ಸ್ಮಾರ್ತಃ ಶೇಷಶಬ್ದೋಽಪಿ ನ ಭುಕ್ತಕರ್ಮಣಃ ಶೇಷಂ ವಕ್ತಿ , ಕಿಂತು ಕರ್ಮರಾಶಿಮಧ್ಯೇಽನುಪಭುಕ್ತಂ ಕರ್ಮಾಂತರಮಿತಿ ।
ಕವಿರಪಿ ದಿವಃ ಖಂಡಮಿವೇತಿ ಪುರಮುಪಮಿಮಾನೋ ಭುವಿ ಭೋಗಮಾಹ –
ಪ್ರಾಯಣೇನೇತಿ ।
ಪೂರ್ವದೇಹಾವಸಾನಕಾಲೀನೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯುಗಪದೇವ ತತ್ಫಲಾನಿ ಭುಜ್ಯೇರನ್ನಿತಿ ।
ಇದಾನೀಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಯುಗಪದಭಿವ್ಯಕ್ತಾನ್ಯಪಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕ್ರಮೇಣ ಫಲಂ ದದತಾಮತ ಆಹ –
ನ ಚಾಭಿವ್ಯಕ್ತಮಿತಿ ।
ನನು ಸ್ವರ್ಗಾದಿಭುಜಃ ಸ್ವರ್ಗಾದಿಭೋಗಾನಂತರಂ ಪರಕರ್ಮಭಿಃ ಸಂಸರಂತು ನೇತ್ಯಾಹ – ನ ಚೇತಿ ॥೮॥
ನಿರನುಶಯಾ ಏವೇತಿ ।
ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿಕರ್ಮಾಪೂರ್ವರಹಿತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥೯॥
ಆಚಾರಸ್ಯ ಯಾಗಾದಿವದ್ ನ ಪ್ರಧಾನಕರ್ಮತ್ವೇನ ಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –
ಸ್ನಾನಾದಿವದಿತಿ ।
ಜ್ಯೋತಿಷ್ಟೋಮೇ ಶ್ರೂಯತೇ - ‘‘ತೀರ್ಥೇ ಸ್ನಾತಿ ತೀರ್ಥಮಿವ ಹಿ ಸಜಾತಾನಾಂ ಭವತೀ’’ತಿ । ದರ್ಶಪೂರ್ಣಮಾಸಯೋರಪ್ಯಾಮ್ನಾಯತೇ ‘‘ಜಂಜಭ್ಯಮಾನೋಽನುಬ್ರೂಯಾನ್ಮಯಿ ದಕ್ಷಕ್ರತೂ ಇತಿ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಾವಾತ್ಮನಿ ಧತ್ತೇ’’ ಇತಿ । ತತ್ರ ತೀರ್ಥಸ್ನಾನಂ ಜೃಂಭಾನಿಮಿತ್ತಮಂತ್ರೋಚ್ಚಾರಣಂ ಚ ಕಿಂ ಪ್ರಕೃತಕ್ರತುಧರ್ಮಃ , ಉತ ಶುದ್ಧಮನುಷ್ಯಧರ್ಮಃ , ಪ್ರಕೃತಕ್ರತುಯುಕ್ತಮನುಷ್ಯಧರ್ಮೋ ವೇತಿ ಸಂದೇಹೇ ನ ತಾವತ್ಪ್ರಕೃತಕ್ರತುಧರ್ಮತ್ವಮ್ ; ವಾಕ್ಯೇನ ಪುರುಷಧರ್ಮತ್ವಪ್ರತೀತೇಃ । ಪ್ರಕರಣಾಚ್ಚ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಬಲವತ್ತ್ವಾತ್ । ಅತ ಏವ ನ ಪ್ರಕೃತಕ್ರತುಯುಕ್ತಪುರುಷಧರ್ಮತ್ವಮ್ ; ದುರ್ಬಲಸ್ಯ ಪ್ರಕರಣಸ್ಯಾವಿಶೇಷಕತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾಚ್ಛುದ್ಧಪುರುಷಧರ್ಮತ್ವೇ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ರಾದ್ಧಾಂತಿತಂ ಶೇಷಲಕ್ಷಣೇ । ನ ತಾವದಿದಂ ಪುರುಷಂ ಪ್ರತಿ ಫಲಾಯ ಪ್ರಧಾನಕರ್ಮತ್ವೇನ ವಿಧೀಯತೇ ; ಫಲಕಲ್ಪನಾಪ್ರಸಂಗಾತ್ , ವಾಕ್ಯಶೇಷನಿರ್ದಿಷ್ಟಸ್ಯ ವರ್ತಮಾನೋಪದಿಷ್ಟತ್ವೇನ ಫಲತ್ವಾನಭಿವ್ಯಕ್ತೇಃ । ಗುಣಕರ್ಮ ತು ಸ್ಯಾತ್ । ತಚ್ಚ ನ ಪುರುಷಮಾತ್ರೇ ವಿಧಾತುಂ ಶಕ್ಯಮ್ ; ವೈಯರ್ಥಾತ್ । ಅಪೂರ್ವಸಾಧನಾಂಶೇ ಹಿ ಧರ್ಮವಿಧಾನಮ್ ಅಪೂರ್ವಸಾಧನತ್ವಲಕ್ಷಣಾ ಚ ನ ಪ್ರಕರಣಾದೃತೇ ಇತಿ ದುರ್ಬಲಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಕರಣಸ್ಯ ವಾಕ್ಯೇನಾನುಜ್ಞಾತತ್ವಾತ್ ಪ್ರಕೃತಕ್ರತುಯುಕ್ತಮನುಷ್ಯಧರ್ಮತ್ವಮೇವೇತಿ । ಏವಂ ಯಥಾ ತೀರ್ಥಸ್ನಾನಾದೇಃ ಪ್ರಕರಣವಾಕ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಕ್ರತ್ವನುಷ್ಠಾಯಿಪುರುಷಧರ್ಮತ್ವಂ , ತಥಾಽಽಚಾರಸ್ಯಾಪ್ಯಾಚಾರಹೀನಮಿತಿ ವಾಕ್ಯಾನುಮಿತವಿಧಿವಾಕ್ಯಾದ್ ವೇದಾರ್ಥಾನುಷ್ಠಾತೃಪುರುಷಧರ್ಮತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಜಹಲ್ಲಕ್ಷಣಾಮಾಹ – ಸರ್ವೋಽನುಶಯ ಇತಿ ॥೧೦॥
ಯಥಾಕಾರೀ ಯಥಾಚಾರೀತಿ ಕರಣಾಚರಣಭೇದನಿರ್ದೇಶೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿವ್ರಾಜಕನ್ಯಾಯೇನೇತಿ ಭಾಷ್ಯೋಕ್ತಮಯುಕ್ತಮ್ ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಸ್ಯ ಯಾವತ್ಪಿಂಡಭಾವಿತ್ವೇನ ಜಾತಿತ್ವೇಽಪಿ ಪರಿವ್ರಾಜಕತ್ವಸ್ಯ ಗಾರ್ಹಸ್ಥ್ಯಾದ್ಯವಸ್ಥಾಯಾಮಭಾವೇನ ಜಾತಿತ್ವಾಭಾವಾತ್ ಕರಣಚರಣತ್ವಯೋಶ್ಚಾದೃಷ್ಟತ್ವಾವಾಂತರಜಾತಿತ್ವಾದ್ದೃಷ್ಟಾಂತಾಸಂಗನಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ಗೋಬಲೀವರ್ದೇತಿ ।
ಪರಾಪರಜಾತಿವಿಷಯಗೋಬಲೀವರ್ದನ್ಯಾಯೇಽನುವೃತ್ತವ್ಯಾವೃತ್ತವಿಷಯತ್ವಸಾಮ್ಯಾದ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪರಿವ್ರಾಜಕಶಬ್ದ ಉಪಚರಿತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥೧೧॥ ತೇಷಾಂ ಕರ್ಮಿಣಾಂ ತದದೃಷ್ಟಂ ಯದಾ ಪರ್ಯವೈತಿ ಪರಿಗಚ್ಛತಿ ಪರಿಕ್ಷೀಣಂ ಭವತಿತದಾ ತ ಆವರ್ತಂತ ಇತ್ಯುತ್ತರವಾಕ್ಯೇನಾನ್ವಯಃ ।
ಪ್ರಾಪ್ಯೇತಿ ।
ಯತ್ಕಿಂಚಿದಿಹ ಲೋಕೇ ಯಃ ಸಂಸಾರೀ ಕರ್ಮ ಕರೋತಿ ತಸ್ಯಾಂತಂ ಫಲಂ ಪರಲೋಕೇ ಪ್ರಾಪ್ಯ ತಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪುನರಸ್ಮೈ ಲೋಕಾಯ ಆ ಏತಿ ಆಗಚ್ಛತಿ । ಪುನಃ ಶಬ್ದಾತ್ಪೂರ್ವಮಪ್ಯಾಗತ ಇತಿ ಗಮ್ಯತೇಽನಾದಿತ್ವಾತ್ಸಂಸಾರಸ್ಯ । ಕಿಮರ್ಥಮಾಗಮನಂ? ಕರ್ಮಣೇ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಾಯ । ತತ್ರ ತೇಷ್ವನುಶಯಿಷು ಮಧ್ಯೇ ಇಹ ಲೋಕೇ ಯೇ ಪೂರ್ವಂ ರಮಣೀಯಾಚರಣವಂತ ಆಸನ್ , ತೇ ತದನುರೂಪಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಯೋನಿಂ ಶರೀರಮಾಪದ್ಯೇರನ್ನಿತಿ ಯತ್ ತದ್ ಅಭ್ಯಾಶಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಮ್ ಅವಶ್ಯಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯೋನಿಶಬ್ದಃ ಸ್ಥಾನವಚನಃ । ಕಪೂಯಚರಣಾಃ ಕುತ್ಸಿತಾಚರಣಾಃ । ವರ್ಣಾ ವರ್ಣಿನಃ । ಆಶ್ರಮಾ ಆಶ್ರಮಿಣಃ । ವಿಶಿಷ್ಟದೇಶಾದಯೋ ಮೇಧಾಂತಾ ಯೇಷಾಂ ತೇ ತಥಾ । ಸಂಸಾರೇ ಮಜ್ಜಮಾನಸ್ಯ ಜಂತೋಃ ಕದಾಚಿತ್ಸುಕೃತಂ ಸುಷ್ಠ್ವಭಿಮಾನಪೂರ್ವಕಂ ಕೃತಂ ಯತ್ಕರ್ಮ ತದ್ಯಾವದ್ ದುಃಖಾತ್ಸಂಸಾರಾನ್ಮುಚ್ಯತೇ ತಾವತ್ಕೂಟಸ್ಥಮಿವ ತಿಷ್ಠತೀತಿ ಯೋಜನಾ ॥೧೧॥