ಉತ್ತಮಜ್ಞಯತಿವಿರಚಿತಾ ಪಂಚಪಾದಿಕಾವ್ಯಾಖ್ಯಾ ವಕ್ತವ್ಯಕಾಶಿಕಾ
॥ ಶ್ರೀಗಣಾಧಿಪತಯೇ ನಮಃ ॥
॥ ಶ್ರೀ ಸರಸ್ವತ್ಯೈ ನಮಃ ॥
॥ ಶ್ರೀ ಗುರುಭ್ಯೋ ನಮಃ ॥
॥ ಹರಿಃ ಓಂ ॥

ಯದಧ್ಯಾಸಾಜ್ಜಗಚ್ಚಿತ್ರಮಸ್ತಿ ಭಾತಿ ಪ್ರಿಯಂ ಭವೇತ್ ।
ತಸ್ಮೈ ಸತ್ಯಚಿದಾನಂದಪೂರ್ಣಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೇ ನಮಃ ॥ ೧ ॥

ಯನ್ನಾಮಶ್ರವಣಾದ್ಭೀತಾಃ ವಾದಿನೋ ವನಗೋಚರಾಃ ।
ತಸ್ಮೈ ಜ್ಞಾನೋತ್ತಮಾರ್ಯಾಯ ಭಕ್ತ್ಯಾ ನಿತ್ಯಂ ನಮೋ ನಮಃ ॥ ೨ ॥

ಜ್ಞಾನೋತ್ತಮಾರ್ಯಶಿಷ್ಯೋಽಹಮುತ್ತಮಜ್ಞಸಮಾಹ್ವಯಃ ।
ವಕ್ತವ್ಯಕಾಶಿಕಾಂ ಪಂಚಪಾದಿಕಾಯಾಃ ಕರೋಮಿ ವಃ ॥ ೩ ॥

ಪ್ರಾರಿಪ್ಸಿತಸ್ಯ ಗ್ರಂಥಸ್ಯಾವಿಘ್ನೇನ ಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಪ್ರಚಯಗಮನಾದಿದೃಷ್ಟಪ್ರಯೋಜನಾಯ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರಪರಿಪಾಲನಾಯ ನಿರ್ಮಿತಿನಿಮಿತ್ತಾದೃಷ್ಟಪ್ರಯೋಜನಾಯ ಚ ಮುಖತಃ ಇಷ್ಟದೇವತಾಂ ನಮಸ್ಕರೋತಿ, ವಿಷಯಪ್ರಯೋಜನೇ ತು ಸಂಕ್ಷೇಪತೋ ದರ್ಶಯತಿ -

ಅನಾದ್ಯಾನಂದೇತಿ ॥

ನಮಸ್ಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪ್ರಮೇಯತ್ವಪ್ರಮೇಯತ್ವಾದ್ಯೋತನಾಯೇತಿದ್ಯೋತನಾಯ ಪುರುಷಾರ್ಥರೂಪಾನಂದತ್ವೇನ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ಆನಂದೇತಿ ।

ಆನಂದಸ್ಯ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾದಾತ್ಯಂತಿಕಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವಾಭಾವಾತ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾದಪೂರ್ವತ್ವಾಭಾವಾಚ್ಚ ಶ್ರುತಿತಾತ್ಪರ್ಯವಿಷಯತ್ವಾಭಾವಃ ಪ್ರಾಪ್ತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಅನಾದ್ಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಂದಸ್ಯಾಲೌಕಿಕತ್ವೇನಾಪೂರ್ವತ್ವಾತ್ ಆತ್ಯಂತಿಕಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವಾಚ್ಚ ತಾತ್ಪರ್ಯವಿಷಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ

ಅನಾದೀತಿ ।

ಕಥಮಾನಂದಸ್ಯಾನಾದಿತ್ವಾದಿಸಿದ್ಧಿರಿತಿ ನಾಶಂಕನೀಯಮ್ । ಆನಂದೇ ಜನ್ಮಪರಿಚ್ಛೇದಾದಿಪ್ರತಿಭಾಸಸ್ಯ ವರ್ಣೇಷು ದೈರ್ಘ್ಯಾದಿಪ್ರತಿಭಾಸವದೌಪಾಧಿಕಧರ್ಮವಿಷಯತ್ವೇನಾಭಾಸತ್ವಾತ್ । ಏವಂಭೂತಬ್ರಹ್ಮಾನಂದೋ ಮೋಕ್ಷೋಽವಗತೋಽನವಗತೋ ವಾ ? ಅನವಗತಶ್ಚೇತ್ ಗೃಹಮಧ್ಯೇ ಚಿರನಿಹಿತಾಜ್ಞಾತಘಟವತ್ ಪುರುಷಾರ್ಥೋ ನ ಸ್ಯಾತ್ । ಅವಗತತ್ವೇಽಪಿ ಜನ್ಯಜ್ಞಾನೇನಾಪರೋಕ್ಷತ್ವಾಯ ಜನಕೇಂದ್ರಿಯಸ್ಯ ತದಾಧಾರಭೂತದೇಹಸ್ಯ ತದಾಧಾರಭೂತಾನ್ನಪಾನಾದಿಜಗತೋಽವಸ್ಥಾನಪ್ರಸಂಗಾತ್ ಮೋಕ್ಷಾಸಂಭವಃ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಸುಖಾಪರೋಕ್ಷ್ಯಸ್ಯ ಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವಾದೇವ ಕೇವಲವ್ಯತಿರೇಕಶೂನ್ಯಸ್ಯ ಜನ್ಯಾಪರೋಕ್ಷ್ಯಸ್ಯಾಪ್ರಯೋಜಕತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಭಾವತ್ವೇನಾಪರೋಕ್ಷ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ

ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ॥

ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾತ್ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾದನಾದ್ಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಂದಸ್ವರೂಪತ್ವಂ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾದೀನಾಮೌಪಾಧಿಕತ್ವೇನಾಭಾಸತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಕೂಟಸ್ಥಮಿತ್ಯಾಹ -

ಕೂಟಸ್ಥೇತಿ ।

ಈಶ್ವರಾನಂದಸ್ಯಾನಾದಿತ್ವೇ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವೇ ಸ್ವಸತ್ತಾಯಾಂ ಸ್ಫುರಣಾವ್ಯಭಿಚಾರಿತ್ವೇನ ಜ್ಞಾನರೂಪತ್ವೇಽಪಿ ಕದಾಚಿತ್ಕಾದಾಚಿದಿತಿ ಜ್ಞಾನಬಾಧ್ಯತ್ವವತ್ ಇಹಾಪಿ ಬಾಧ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಈಶ್ವರಾನಂದಸ್ಯ ಮಾಯೋಪಾಧೌ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತತ್ವೇನ ತದೈಕ್ಯಾಧ್ಯಾಸಾದುಪಾಧಿಬಾಧಯಾ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಸ್ಯಾಪಿ ಬಾಧೋಽಸ್ತು ಮೋಕ್ಷಾನಂದಸ್ಯ ತು ಬಾಧ್ಯೋಪಾಧ್ಯೇಕತ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಭಾವಾದಬಾಧ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ -

ಸದಿತಿ ।

ತತ್ತ್ವಸ್ಯ ಪ್ರತಿಪ್ರತಿಪಾದಾರ್ಥಮಿತಿಪದಾರ್ಥಂ ಭಿನ್ನತ್ವಾತ್ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾಚ್ಚಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾದ್ವಯಾನಂದಂ ಪ್ರತಿ ಸ್ವರೂಪತ್ವಮಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸತಿ ಭೇದಾದಿಪ್ರತಿಭಾಸಸ್ಯೌಪಾಧಿಕಭೇದಾಭಾಸವಿಷಯತ್ವೇನಾನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ ಸದನಂತಮಿತ್ಯಾಹ

ಸದನಂತೇತಿಸನಂತೇತಿ  ।

ಸಚ್ಚಿದಾನಂದಾನಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮಖಂಡತ್ವೇಽಪಿ ಕಾಲಾಕಾಶಾದಿವದನ್ಯೋನ್ಯಂ ಭಿನ್ನತ್ವಾದನಿತ್ಯತ್ವಮಾಅನಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯೇತಿ ಶಂಕ್ಯ ಭೇದಸ್ಯಾಭಾಸತ್ವಾದ್ವಸ್ತುತ ಐಕ್ಯಮೇವೇತ್ಯಾಹ -

ಆತ್ಮನ ಇತಿ ।

ಏವಂಭೂತಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಯೋಗ್ಯತ್ವೇ ಸತ್ಯನುಪಲಂಭಾತ್ ಅನಂತಸಚ್ಚಿದಾನಂದಾತ್ಮಕವಸ್ತುವಿಪರೀತ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾಸತ್ಯಜಡಹೇಯಪ್ರಪಂಚಸ್ಯಾವಭಾಸಮಾನತ್ವಾಚ್ಚೈವಂಭೂತವಸ್ತು ನ ಭವತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ದ್ವೈತಜಾಲಸ್ಯಾಭೂತಸ್ಯಾಪರಮಾರ್ಥಸ್ಯೈವಂಭೂತೇ ವಸ್ತುನಿ ಕಲ್ಪಿತತ್ವಾತ್ ಸವಿತೃಪ್ರಾದೇಶಸ್ಯೇವಾವಭಾಸಮಾನತ್ವೇಅವಭಾಸಮಾನತ್ವ ಇತಿ ಸ್ವಸ್ಮಿನ್ ಕಲ್ಪಿತವಿರುದ್ಧಪ್ರಪಂಚೇನ ಛನ್ನತ್ವಾದವಭಾಸಮಾನಸ್ಯಾಪಿ ವಸ್ತುನೋಽಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಂ ಚ ನ ವಿರುದ್ಧ್ಯತ ಇತ್ಯಾಹ –

ಅಭೂತದ್ವೈತಜಾಲಾಯೇತಿ ।

ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ವಸ್ತುನಃ ಪ್ರಪಂಚಾತ್ಮತ್ವೇಽಪಿ ಮೋಕ್ಷಕಾಲೇ ಸಾಧನೇನ ನಿವರ್ತತಾಮಿತಿ ವಾಽಶಂಕ್ಯ ಜ್ಞಾನನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಾತ್ ಪೂರ್ವಮಪಿ ವಸ್ತುನಃ ಪ್ರಪಂಚಾತ್ಮತ್ವಂಪ್ರಪಂಚಾತ್ಮತ್ವ ಇತಿ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ಅಭೂತದ್ವೈತಜಾಲಾಯೇತಿ ।

ವಸ್ತುನಃ ಪ್ರಪಂಚಾತ್ಮತ್ವಾಭಾವೇ ಪ್ರಪಂಚಪಂಚಸಾಕ್ಷಿತ್ವಮಿತಿಸಾಕ್ಷಿತ್ವಂ ಹೇತುಮಾಹ -

ಸಾಕ್ಷಿಣ ಇತಿ ।

ಏವಂಭೂತೇ ವಸ್ತುನಿ ಕಿಂ ಪ್ರಮಾಣಮಿತ್ಯಪೇಕ್ಷಾಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾನುಪಪತ್ತಿಃ ಪ್ರಮಾಣಮಿತ್ಯಾಹ -

ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತಿ ।

ಕಥಂ ವಿಷಯಪ್ರಯೋಜನೇ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯೇತೇ ಇತಿ - ಶ್ರುಣು - ಅನಾದ್ಯಾನಂದಕೂಟಸ್ಥಜ್ಞಾನಾನಂದಂ ಸದಿತಿ ತತ್ಪದಾರ್ಥಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ । ಆತ್ಮನ ಇತಿ ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ । ಅಭೂತದ್ವೈತಜಾಲಾಯೇತಿ ತತ್ಪದಾರ್ಥಸ್ಯ ಶೋಧಿತರೂಪಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ । ಸಾಕ್ಷಿಣ ಇತಿ ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಸ್ಯ ಶೋಧಿತರೂಪಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ । ಸಾಕ್ಷಿಣೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತಿ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯಲಕ್ಷಣವಿಷಯಂ ದರ್ಶಯತಿ | ಅನಾದ್ಯಾನಂದೇತಿ ಪ್ರಾಪ್ಯಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಆನಂದಸ್ವರೂಪತ್ವಕಥನೇನ ಪರಮಾನಂದಪ್ರಾಪ್ತಿಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ । ಅಭೂತದ್ವೈತಜಾಲಾಯ ಸಾಕ್ಷಿಣ ಇತ್ಯಂಶೇನ ಸವಾಸನಸ್ಯ ಸಕಲಸಂಸಾರಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಂ ಚ ದರ್ಶಯತಿ ಇತ್ಯಾಚಾರ್ಯಾಲ್ಲಬ್ಧತ್ವೇನ ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಪರೋಕ್ಷ್ಯಶಿರಸ್ಕತ್ವಂ ತಥಾವಿಧಜ್ಞಾನಸ್ಯಜ್ಞಾನ ಚ ತಾಸಾಮಿತಿ ಚಾತ್ಮತ್ವಮಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಗ್ರಂಥಕರಣಯೋಗ್ಯತಾ ಯೋಗ್ಯೇನ ಕೃತಸ್ಯಾದರಣೀಯತೇತಿಯೋಗ್ಯತಾಯೋಗ್ಯತ್ವೇತಿ ಸ್ಥಿತಿಃ । ಅತಃ ಸ್ವಗ್ರಂಥಸ್ಯಾದರಣೀಯತ್ವಸಿದ್ಧಯೇ ತ್ರಿಭಿರ್ನಮಸ್ಕಾರಶ್ಲೋಕೈಃ ಸ್ವಸ್ಯಾಚಾರ್ಯಾಲ್ಲಬ್ಧವಿದ್ಯತ್ವೇನ ಗ್ರಂಥಕರಣಯೋಗ್ಯತಾಗ್ರಂಥಕಾರಣೇತಿ ಅಸ್ತೀತಿ ಸೂಚಯತಿ - ತತ್ರ -

ನಮಃ ಶ್ರುತಿಶಿರಃಶ್ರುತಿಪರ ಇತಿ ಪದ್ಮೇತ್ಯಾದಿ - ಮಾರ್ತಂಡಮೂರ್ತಯ ಇತ್ಯಂತೇನ ।

ಶ್ರೀವೇದವ್ಯಾಸಭಗವತಃ ಶ್ರವಣಾದಿಪೌಷ್ಕಲ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ । ಮಾರ್ತಂಡಸ್ಯ ಮೂರ್ತಿರಿವ ಮೂರ್ತಿರ್ಯಸ್ಯಾಸೌ ಮಾರ್ತಂಡಮೂರ್ತಿಃ ತಸ್ಮೈ ಇತಿ ನಿರ್ವಚನಮ್ । ಉಪನಿಷದಾಂ ನಿರ್ಣಯೇ ತಚ್ಛಕ್ತಿತಾತ್ಪರ್ಯವಿಷಯವಿಶಿಷ್ಟಲಕ್ಷಣವಿಕಸನೇ ಚ ಗುರುತರಾ ಅಸ್ಯ ಮೂರ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕೃಚ್ಛ್ರಚಾಂದ್ರಾಯಣಾದಿತಪಸಾಂ ಪುಷ್ಕಲತ್ವಮಾಹ –

ಬಾದರಾಯಣಸಂಜ್ಞಾಯೇತಿ ।

ಬದರಾ ಯಸ್ಮಿನ್ ಸಂತಿ ಸ ದೇಶೋ ಬಾದರಃ, ತಾದೃಶದೇಶೋಽಯನಂ ಸ್ಥಾನಂ ಭವತಿ ಯಸ್ಯ ಸ ಆಚಾರ್ಯೋ ಬಾದರಾಯಣಃ, ಸೈವ ಸಂಜ್ಞಾ ಅಸ್ಯೇತಿ ನಿರ್ವಚನಮ್ ।

ಮನನಪೌಷ್ಕಲ್ಯಮಾಹ -

ಮುನಯ ಇತಿ ।

ಮನನಾನ್ಮುನಿಸ್ತನ್ನಿಪುಣ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಶಮದಮಾದಿಪೂರ್ವಕನಿದಿಧ್ಯಾಸನಸಂಪನ್ನ ಇತ್ಯಾಹ -

ಶಮವೇಶ್ಮನ ಇತಿ ।

ಶಮ ಏವಾಸ್ಯ ವೇಶ್ಮೇತಿ ಶಮವೇಶ್ಮಾ, ಶಮಸ್ಯ ಅಸಾವೇವ ವಾ ವೇಶ್ಮೇತಿ ಶಮವೇಶ್ಮೇತೀತಿ ವಾ ನಿರ್ವಚನಮ್ ।

ನಮಾಮೀತಿ ಶ್ಲೋಕಃ ಭಾಷ್ಯಕಾರಸ್ಯ ಪರಮೇಶ್ವರೇಣ ವಿರುದ್ಧವಿಶೇಷಾಭಿಧಾಯಿತ್ವೇನ ಯೋಜ್ಯಃ ।

ಅಭೋಗಿಪರಿವಾರಸಂಪದಮಿತಿ ।

ದೇವಸ್ಯೇವ ಸಂಭೋಗರತಾಃ ಸರ್ಪಾ ವಾ ಅಸ್ಯ ನ ಪರಿವಾರಸಂಪದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನಿರಸ್ತಭೂತಿಮಿತಿ ।

ದೇವಸ್ಯೇವ ಭಸಿತಮಣಿಮಾದ್ಯೈಶ್ವರ್ಯಂ ವಾ ಅಸ್ಯ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅನುಮಾರ್ಧವಿಗ್ರಹಮಿತಿ ।

ದೇವಸ್ಯೇವಾಸ್ಯೋಮಾರ್ಧವಿಗ್ರಹತ್ವಂ ನ ಭವತಿ । ಅನುಮಾನಮಸ್ಯ ವಿಗ್ರಹೇಽರ್ಧಂ ಭವತಿ ಶ್ರುತಿಶ್ಚಾರ್ಧಭಾಗೇಶ್ರುತಿಶ್ಚಾಪಬಾಧೇ ಇತಿ ಭವತೀತಿ ಚಾರ್ಥಃ ।

ಅನುಗ್ರಮಿತಿ -

ನಾಮತೋಽರ್ಥತಶ್ಚ ದೇವವದುಗ್ರೋ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉನ್ಮೃದಿತಕಾಲಲಾಂಛನಮಿತಿ -

ದೇವವದಸ್ಯ ಕಂಠೇ ಕಾಲಂ (ಲಾಂಛನಂ) ಕಾರ್ಷ್ಣ್ಯಂ ನಾಸ್ತಿ । ಅನುಕ್ತಿದುರುಕ್ತ್ಯಾದಿಕಾಲಮಸ್ಯ ಕಂಠೇ ನಾಸ್ತೀತಿ ವಾರ್ಥಃ ।

ವಿನಾ ವಿನಾಯಕಂವಿನಾಯಕಾಮಾದೇವ ಇತಿ

ದೇವವದಸೌ ವಿನಾಯಕಸಹಿತೋ ನ ಭವತಿ । ವಿನಾಕೃತಾಃ ನಿರಾಕೃತಾಃ ವಿನಾಯಕಾಃ ಬೌದ್ಧಾ ಯೇನಾಸೌ ವಿನಾ ವಿನಾಯಕ ಇತಿ ವಾ ನಿರ್ವಾಹೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ ।

ಯದ್ವಕ್ತ್ರೇತಿ ಶ್ಲೋಕೋಽಪಿ ಪಂಚಪಾದಿಕಾಕಾರಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯಕಾರಶಿಷ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರಶಿಷ್ಯತ್ವಂ ವಾಂಗೀಕೃತ್ಯ, ಶಿಷ್ಯತ್ವಪಕ್ಷೇಷ್ಯತ್ವಪಕ್ಷೇ ಇತಿ ಭಾಷ್ಯಕಾರನಮಸ್ಕಾರಪರತ್ವೇನ, ಪ್ರಶಿಷ್ಯತ್ವಪಕ್ಷೇ ಸ್ವಗುರುನಮಸ್ಕಾರಪರತ್ವೇನ ಚ ಯೋಜ್ಯಃ । ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕವಿತ್ತವ ಇತಿಗುರೂನಿತಿ ಪದಸ್ಯ ವಿತ್ತಮೇವ ವಿತ್ತಕಮ್, ಭಾಷ್ಯಮೇವ ವಿತ್ತಕಂ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕಾಃ ತೇಷಾಂ ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕಾನಾಂ ಗುರುಃ ಭಾಷ್ಯಕಾರೋ ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕಗುರುಃ ತಾನ್ ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕಗುರೂನಿತಿ ಶಿಷ್ಯತ್ವಪಕ್ಷೇ ನಿರ್ವಾಹಃ । ಪ್ರಶಿಷ್ಯತ್ವಪಕ್ಷೇ ಅಸ್ಯ ಪದಸ್ಯ ವಿತ್ತಮೇವ ವಿತ್ತಕಮ್, ಭಾಷ್ಯಮೇವ ವಿತ್ತಕಂ ಯೇಷಾಮಸ್ಮದ್ಗುರೂಣಾಂ ತೇಅಸ್ಯ - ವಿತ್ತಕಗುರವೇ ಇತಿ ಅಸ್ಮಾಕಂ ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕಗುರವಃ, ತಾನ್ ಭಾಷ್ಯವಿತ್ತಕಗುರೂನಿತಿ ನಿರ್ವಾಹಃ । ಯಚ್ಛಬ್ದೋಽಪಿ ಭಾಷ್ಯಕಾರಪರತ್ವೇನ ಸ್ವಗುರುಪರತ್ವೇನ ಚ ಯೋಜಯಿತವ್ಯಃ । ಸ್ವಗುರುಪರತ್ವಪಕ್ಷೇ ಭಾಷ್ಯಕಾರೇಣ ಭಾಷ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿರೇವ ಕೇವಲಮ್ , ಅಸ್ಮದ್ಗುರುಭ್ಯೋ ಜನ್ಮ ಭವತಿ ಪುನರ್ಜಾತಮಿವ ಪ್ರವೃದ್ಧಂ ಭವತೀತಿ ಪ್ರತಿಲಬ್ಧಜನ್ಮೇತಿ ಶಬ್ದೋ ಯೋಜಯಿತವ್ಯಃ ।

ಪ್ರತ್ಯಾಶಮಿತಿ ।

ಪ್ರತಿದಿಕ್ಷು ಸ್ಥಿತ್ವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಉನ್ಮುಖತ್ವಂ ನಾಮ ಶ್ರದ್ಧಾಕರಣಮ್, ವಿನೀತತ್ವಂ ನಾಮ, ಶಾಸ್ತ್ರೇಣಾಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಅಪ್ರತಿಷ - - - - ಯತ್ನವಾಮೇತಿಯತ್ನವಾನ್ ಅವ್ಯಾಜೇನ ಶ್ರವಣಂ ತ್ವವಿಹಾಯೋಪಾಸನಾದಿಪೂರ್ವಕಂ ಶುಶ್ರೂಷಾಂ ಕೃತ್ವೈವ ಕೃತ್ವೈ ನೈ ವ ಇತಿ ಶ್ರವಣಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ಪದಾದಿವೃಂತೇತಿವೃಕ್ಷೇತಿ ಶ್ಲೋಕೇನ ಚಿಕೀರ್ಷಿತಂ ನಿರ್ದಿಶತಿ । ತತ್ರ ಪದಚ್ಛೇದಃ ಪದಾರ್ಥೋಕ್ತಿಃ ವಿಗ್ರಹೋ ವಾಕ್ಯಯೋಜನಾ । ಆಕ್ಷೇಪಸ್ಯ ಸಮಾಧಾನಂಇದಂ ನ ದೃಶ್ಯತೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಪಂಚಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ ಇತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಲಕ್ಷಣಮಾಹುಃ । ತತ್ರ ಭಾಷ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಪದಚ್ಛೇದಾದಿ ವಿಷಯತ್ವೇನ ಪಂಚಲಕ್ಷಣಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕರ್ತುಂ ಶಕ್ಯತೇ । ಅತೋ ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಂ ಭಾಷ್ಯಮಿತಿ ದ್ಯೋತನಾಯ ಭಾಷ್ಯಂ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ಪದಾದೀತಿ ।

ಪಾದತ್ರಯೇಣ ತತ್ರ ಪದಚ್ಛೇದಃ ಪದಾರ್ಥೋಕ್ತಿಃ ವಿಗ್ರಹ ಇತಿ ತ್ರಿತಯವಿಷಯತ್ವಂ ಭಾಷ್ಯಸ್ಯ ದರ್ಶಯತಿ

ಪದೇತ್ಯಾರಭ್ಯ ಬಿಭರ್ತೀತ್ಯಂತೇನ ।

ಅತ್ರಾದಿಪದೇನ ಪದಾರ್ಥವೃಂದಸಮಾಸವೃಂದೇ ಚ ಭಾಷ್ಯೇ ವಿದ್ಯೇತೇ ಇತಿ ದರ್ಶಯತಿ ಇತಿ ? `ಇತಿ’ ಇತ್ಯಾಧಿಕಂ ದೃಶ್ಯತೇ

ವಾಕ್ಯಯೋಜನಾ ವಿಷಯತ್ವಮಾಹ -

ಪ್ರಸನ್ನಮಿತಿ ।

ಆಕ್ಷೇಪಸಮಾಧಾನವಿಷಯತ್ವಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ಗಂಭೀರಮಿತಿ ।