विपरीतधर्मत्वस्येत्युक्ते शुक्तिशकलस्य साक्षाद्विपरीतशुक्त्यभावस्य स्वरूपेणारोपप्राप्तौ भावस्य भावान्तररूपेणारोप इत्याह -

रजतादिरूपत्वस्येति ।

आचक्षत इति शून्यख्यात्यन्यथाख्यातिविशेषौ आचक्षत इत्यर्थः ।

स्वमतानुसारित्वमिति ।

स्वेनोक्तलक्षणत्वमित्यर्थः ।

तात्पर्यमुक्त्वा सर्वथापित्वितिभाष्यं व्याचष्टे -

अन्यस्यान्यधर्मावभासित्वं नाम लक्षणमिति ।

यल्लक्षणमवादिष्मेत्यन्वयः ।

परत्र अवभास इत्यत्र परशब्दद्वयाभावे कथमन्यस्यान्यधर्मावभासित्वं नाम यल्लक्षणमवादिष्मेत्यनूद्यते भाष्यकारेणेत्याशङ्क्याह -

परत्रेत्युक्तेऽर्थात् परावभासः सिद्ध इतीति ।

आख्यति इतिअख्यातिवादिनाऽपि मानसं संसर्गज्ञानं संसर्गाभिमानो वा वक्तव्य इत्यभिप्रायः ।

परत्र परावभास इति लक्षणं न वादिभिरुक्तमिति शङ्कते -

कथमिति ।

अनेन शब्दरचनाप्रकारेण अनुक्तमपि शब्दान्तरेणेदं लक्षणमुक्तमित्याह -

पूर्वस्मिन् कल्प इत्यादिना ।

स्मृतिरूपशब्देनोक्तकारणत्रितयजन्यत्वाख्योपलक्षणस्य भाष्यकारेण पक्षान्तरेषु अन्वयप्रदर्शनाभावादुपलक्षणमविवक्षितमित्याशङ्क्यान्वयस्य सम्प्रतिपन्नत्वादप्रदर्शनमित्याह –

पूर्वदृष्टत्वस्मृतिरूपत्वयोरिति ।

अविद्यापूर्वभ्रमसंस्काराभ्यामेव पदार्थज्ञानरूपभ्रमपरम्परोत्पत्तेः सम्प्रयुक्ताधिष्ठानानपेक्षणात् तदभिधायिपरत्रेति पदमविवक्षितमिति शून्यवादिशङ्कायामाह -

तत्र स्मृतिरूप इति ।

शून्यवादिपक्षेऽपि पदार्थज्ञानत्वाख्यलक्षणस्य प्राप्तिरस्त्विति नेत्याह –

निरुपपत्तिकेति ।

शून्यवादिपक्षे लक्षणस्य घटपटादिज्ञानाख्यभ्रमेष्वेव व्याप्तिं विना अविभ्रमेऽपि शून्यज्ञाने पदार्थज्ञानत्वाख्यलक्षणस्य व्याप्तिः निरुपपत्तिकेति भावः ।

पूर्वभ्रमसंस्कारलक्षणनिमित्तकारणसम्भवाद्सम्भवादर्थपञ्चमाकाराविद्येतिविद्यालक्षणोपादानसद्भावाच्चोत्तरोत्तरघटादिपदार्थ ज्ञानलक्षणभ्रमजन्मसिद्धिरित्येवमुपपत्तिसम्भवादस्मिन् पक्षे का अनुपपत्तिरित्याक्षिपति -

कथं निरुपपत्तिकोऽयमिति ।

हस्तेन नयनस्य मर्दनान्नयनरश्मेर्नेप्सितरूपं भवति । ससंवेष्टितनयनरश्मिरधिष्ठानं तत्राप्यस्तीत्याह -

न तत्रापि तेजोऽवयवाधिष्ठानत्वादिति ।