பஞ்சபாதி³கா
வக்தவ்யகாஶிகா
 

யத் புநராத்மஜ்ஞாநாத³வித்³யோச்சே²த³: தது³ச்சே²தா³த் ஸம்ஸாரநிவ்ருத்தி: ப²லமித்யுபந்யஸ்தம் , தத³ஸத் ; அஹமித்யாத்மாநம் நித்யமேவ ஜாநாதி ஸர்வோ லோக: ஸம்ஸாரோ நிவ்ருத்த:அத² புநரஹம்ப்ரத்யயாவஸேயாத³ந்யதே³வாத்மரூபம் பராக்ருதபோ⁴க்த்ருபோ⁴க்தவ்யபோ⁴க³க்³ரந்தி²ஜ்ஞேயத்வேநாத்மஜ்ஞாநவிதி⁴நா ஜ்ஞாப்யத இதி, தத³ஸத் ; விதி⁴ர்ஹி ஸாமாந்யத: ஸித்³த⁴ஸ்ய க்ரியாத்மநோ விஶேஷஸித்³தௌ⁴ ப்ரப⁴வதி, நாத்யந்தமஸித்³த⁴ஸத்³பா⁴வேதத்³யதி³ நாம ஜ்ஞாநம் லோகே ஸித்³த⁴ம், ததா²பி நிரஸ்தப்ரபஞ்சாத்மவிஷயமஸித்³த⁴ம் ஆகாஶமுஷ்டிஹநநவத் விதா⁴தும் ஶக்யம்அத² தாத்³ருகா³த்மஜ்ஞாநம் ஸித்³த⁴ம் ? கிம் விதி⁴நா ? யத³பி மதாந்தரம் ப்ரத்யக்ஷாதே³ரகோ³சரத்வாத் ஶாஸ்த்ரஸ்ய கார்யார்த²த்வாத் ஸங்கர்ஷபர்யந்த ஏவ விசாரே வேதா³ர்த²பரிஸமாப்தௌ ப்ராப்தாயாம் வேதா³ந்தேஷ்வபி கார்யநிஷ்ட²தா ஸமாநா, ப்³ரஹ்மதத்த்வாவபோ³த⁴ஶ்ச கார்யம் ; அதி⁴காரிநியோக³விஷயதயா அவக³மாத் ; அத: தத்³விசாராய ஶாரீரகாரம்ப⁴: இதி, தத³ப்யுக்தேந ந்யாயேந ப்³ரஹ்மாவக³மஸ்ய ஸித்³த⁴த்வே அஸித்³த⁴த்வே கார்யத்வாஸம்ப⁴வேந ப்ரத்யுக்தம்

ஸித்³தா⁴ந்த்யேகதே³ஶிநா விதி⁴ரஸ்தீத்யுக்தம் யத் ஸமாதா⁴நம் தத³ப்யயுக்தம் , கர்மஸ்த²ப்ரயோஜநாஸம்ப⁴வாதே³வ ஜ்ஞாநவித்⁴யயோகா³தி³த்யாஹ -

யத்புநராத்மஜ்ஞாநாதி³த்யாதி³நா ।

அவிஹித ஜ்ஞாநஸந்தாநஸ்யாநிவர்தகத்வே ஸதி தஸ்ய விதா⁴நே(அ)ப்யநிவர்தகத்வமேவேதி பா⁴வ: ।

தர்ஹி அலௌகிகாத்மதத்வஜ்ஞாநம் அவித்³யாதி³தோ³ஷநிவ்ருத்திப²லம் விதீ⁴யதாமித்யாஶங்கதே -

அத² புநரிதி ।

ஜ்ஞேயத்வேநேதி ।

விதே⁴யஜ்ஞாநவிஷயத்வேநேத்யர்த²: ।

யதா² ஸாமாந்யப்ரஸித்³த⁴யாக³முத்³தி³ஶ்யாநுபூ⁴தயாக³வ்யக்திஸத்³ருஶம் யாக³வ்யக்த்யந்தரம் பு³த்³தி⁴ஸ்த²மேவ விதீ⁴யதே, ஏவமலௌகிகாத்மஜ்ஞாநம் ஸாமாந்யத: ப்ரஸித்³த⁴முத்³தி³ஶ்ய பூர்வாநுபூ⁴தஜ்ஞாநவ்யக்திஸத்³ருஶம் ஜ்ஞாநவ்யக்த்யந்தரம் பு³த்³தா⁴வாகலய்யத்தத்கர்தவ்யம் தயேதிகர்தவ்யதயா விதே⁴யமிதி வக்தவ்யம் । தஸ்ய து ஜ்ஞாநஸ்யாத்யந்தாப்ரஸித்³த⁴த்வாத் ந விதா⁴நஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -

தத³ஸத் ; விதி⁴ர்ஹீதி ।

ஜ்ஞாநஸாமாந்யஸ்ய லோகே ஸித்³த⁴த்வாத் தது³த்³தே³ஶேந விதா⁴நே தத்³வ்யக்தித்வேந அலௌகிகாத்மஜ்ஞாநம் கர்தவ்யதயா ப்ரமீயதாமித்யாஶங்க்ய தாத்³ருகா³த்மஜ்ஞாநஸாமாந்யவ்யக்தித்வேநாப்ரஸித்³த⁴த்வாத் தாத்³ருஶஜ்ஞாநவ்யக்த்யந்தரஸ்ய பு³த்³தா⁴வாரோபயிதுமஶக்யத்வாத் ந விதா⁴நஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -

தத்³யதி³ நாமேதி ।

தாத்³ருகா³த்மஜ்ஞாநஸ்ய தாத்³ருகா³த்மநி ஜ்ஞாநஸ்யேதிஸித்³த⁴த்வே(அ)பி புருஷாந்தரே ஸித்³த⁴த்வே அந்யாதி⁴காரிண: தத³ப்ரதிபத்தே: ந தாத்³ருஶம் வ்யக்த்யந்தரம் கர்தவ்யதயா பு³த்³தௌ⁴ ரூபயிதும் ஶக்யமிதி ப³ஹிரேவ தூ³ஷணமபி⁴ப்ரேத்ய ஸ்வாத்மநி ஸித்³த⁴த்வே தூ³ஷணமாஹ -

கிம் விதி⁴நேதி ।

விசார இதி ।

விசாரே க்ருதே இத்யர்த²: । தத்³விசாராய விதி⁴ஶேஷப்³ரஹ்மவிசாராய ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।