ಪೂರ್ಣಾನಂದೀ

ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮಗೋಚರವಿಚಿತ್ರತಮಃಪ್ರಭಾವಾತ್ಸಂಸಾರಧೀಜನಿತದುಃಖಮಭೂಜ್ಜನಸ್ಯ । >
ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮಧೀಜನಿತಸೌಖ್ಯಮಭೂಚ್ಚ ತಸ್ಯ ತಂ ರುಕ್ಮಿಣೀಸಹಿತಕೃಷ್ಣಮಹಂ ನಮಾಮಿ ॥ ೧ ॥

ಯತ್ಪಾದಪದ್ಮಭಜನೇಷ್ವನುರಕ್ತಚಿತ್ತಾಃ ಮೋಕ್ಷಂಗತಾ ಹ್ಯತಿದುರಾತ್ಮಜನಾಃ ಕಿಮನ್ಯೇ ।
ಯಲ್ಲೀಲಯಾ ಜಗದಭೂದ್ವಿವಿಧಸ್ವರೂಪಂ ತಂ ರುಕ್ಮಿಣೀಸಹಿತಕೃಷ್ಣಮಹಂ ನಮಾಮಿ ॥ ೨ ॥

ಕಾಶಿಕಾಧೀಶವಿಶ್ವೇಶಂ ನಮಾಮಿ ಕರುಣಾನಿಧಿಮ್ ।
ಉಮಾಂಗಸಂಗಾದನಿಶಂ ಪಿಶಂಗಾಂಗಪ್ರಕಾಶಕಮ್ ॥ ೩ ॥

ಯಸ್ಯ ಸ್ಮೃತೇರಪಿ ಚ ಶಿಷ್ಯಜನಾ ಭವಂತಿ ಕಾಮಾದಿದೋಷರಹಿತಾ ಹ್ಯತಿಶುದ್ಧಚಿತ್ತಾಃ ।
ಯದ್ಧ್ಯಾನತಃ ಪರಮಕಾರಣಸುಸ್ಥಿರಾಸ್ತೇ ತಂ ಶ್ರೀಗುರುಂ ಪರಮಹಂಸಯತಿಂ ನಮಾಮಿ ॥ ೪ ॥

ಯೋ ದೃಶ್ಯತೇ॓ಽಯಮಿತಿ ಸತ್ಯಚಿದಾತ್ಮಕಾತ್ಮಾ ಶಿಷ್ಯಾದಿಪುಣ್ಯಪರಿಪಾಕವಶಾದಿದಾನೀಮ್ ।
ಚಿದ್ಯೋಗಧಾರಿಣಮಜಸ್ತ್ರಮಜಂ ಸ್ಮಿತಾಸ್ಯಂ ತಂ ಶ್ರೀಗುರುಂ ಪರಮಹಂಸಯತೀಂ ನಮಾಮಿ ॥ ೫ ॥

ಷಟ್ಶಾಸ್ತ್ರಪಾರೀಣಧುರೀಣಶಿಷ್ಯೈರ್ಯುಕ್ತಂ ಸದಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಚಾರಶೀಲೈಃ ।
ಅದ್ವೈತವಾಣೀಚರಣಾಬ್ಜಯುಗ್ಮಂ ಮುಕ್ತಿಪ್ರದಂ ತತ್ಪ್ರಣತೋಽಸ್ಮಿ ನಿತ್ಯಮ್ ॥ ೬ ॥

ಸೂತ್ರಭಾಷ್ಯಕೃತೌ ನತ್ವಾ ಹ್ಯತಿಶ್ರೇಷ್ಠಾನ್ ಗುರೂನಪಿ ।
ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಾಭಿಧಾವ್ಯಾಖ್ಯಾ ಕ್ರಿಯತೇ ಬುದ್ಧಿಶುದ್ಧಯೇ ॥ ೭ ॥

ರತ್ನಪ್ರಭಾಂ ದುರೂಹಾಂ ವ್ಯಾಖರೋಮಿ ಯಥಾಮತಿ ।
ಧೀಕೃತಾನಮಿತಾಂದೋಷಾನ್ ಕ್ಷಮಧ್ವಂ ವಿಬುಧಾ ! ಮಮ ॥ ೮ ॥

ಅತ್ರ ತಾವತ್ಸ್ವರೂಪತಟಸ್ತಲಕ್ಷಣಪ್ರಮಾಣತತ್ಸಾಧನೈಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಾದದ್ವಿತೀಯಬ್ರಹ್ಮಬೋಧಕಂ ಶ್ರೀಮಚ್ಛಾರೀರಕಂ ಭಾಷ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಿಖ್ಯಾಸುಃ ಶ್ರೀರಾಮಾನಂದಾಚಾರ್ಯಃ ಪ್ರಾರಿಪ್ಸಿತಗ್ರಂಥಪರಿಸಮಾಪ್ತಯೇ ಪ್ರಚಯಗಮನಾಯ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರಪರಿಪಾಲನಾಯ ಚ “ಸಮಾಪ್ತಿಕಾಮೋ ಮಂಗಲಮಾಚರೇತ್“ ಇತ್ಯನುಮಿತಶ್ರುತಿಬೋಧಿತಕರ್ತವ್ಯತಾಕಂ ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಸ್ವವಿಶಿಷ್ಟೇಷ್ಟದೇವತಾನಮಸ್ಕಾರಲಕ್ಷಣಂ ಮಂಗಲಮಾಚರನ್ ಶಿಷ್ಯಶಿಕ್ಷಾಯೈ ಗ್ರಂಥಥೋ ನಿಬಧ್ನಾತಿ –

ಯಮಿಹೇತಿ ।

ಇಹ ವ್ಯವಹಾರಭೂಮಾವಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಪಿಶಬ್ದಸ್ಯ ವ್ಯುತ್ಕ್ರಮೇಣಾನ್ವಯಃ । ಅರಿಸಹೋದರೋಽಪಿ ಬಿಭೀಷಣಃ ಮೋಕ್ಷಲಂಕಾಸಾಮ್ರಾಜ್ಯರೂಪಂ ಮಹತ್ಪದಮಾಪ ಪ್ರಾಪ್ತೋಽಭೂದಿತಿ ಕ್ರಿಯಾಕಾರಕಯೋಜನಾ । ಅನಂತಸುಖಕೃತಿಮಿತ್ಯನೇನ ಸ್ವರೂಪಲಕ್ಷಣಮ್ , ಇತರೇಣ ತಟಸ್ಥಲಕ್ಷಣಂ ಚೋಕ್ತಮಿತಿ ಭಾವಃ ॥ ೧ ॥

ಶ್ರೀಗೌರ್ಯೇತಿ ।

ಶ್ರೀಗೌರ್ಯೇತ್ಯಾದಿತೃತೀಯಾತ್ರಯಂ ಕಾರಣಾರ್ಥಕಮ್ , ಕರಣಂ ನಾಮಾಸಾಧಾರಣಂ ಕಾರಣಮ್ , ತಥಾ ಚ ಕರಣಾರ್ಥೇ ತೃತೀಯೇತ್ಯುಕ್ತ್ಯಾಽರ್ಥಪ್ರಧಾನಾದಿಕಂ ಪ್ರತಿ ಶ್ರೀಗೌರ್ಯಾದಿಃ ಕರಣಮ್ , ಈಶ್ವರಸ್ತು ಸಾಧಾರಣಕಾರಣಮಿತಿ ಜ್ಞಾಪಿತಮ್ । ನಚೇತರಾಪೇಕ್ಷಾಯಾಂ ಸತ್ಯಮೀಶ್ವರಸ್ಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಹಾನಿಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ ? ಪಾಕಾದೇಃ ಕಾಷ್ಟಾದ್ಯಪೇಕ್ಷಾಸತ್ತ್ವೇಽಪಿ ದೇವದತ್ತಸ್ಯ ತತ್ಕರ್ತೃತ್ವೇನ ಕಾರಕಾಪ್ರೇಯತ್ವರೂಪಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದರ್ಶನಾತ್ , ಅತಃ ಸ್ವೇಷ್ಟದೇವತಾಯಾ ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಹಾನಿರಿತಿ ಭಾವಃ । ದುಂಡಿಃ ವಿಘ್ನೇಶ್ವರಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಇದಂ ಪದಂ ರೂಢಮಿತಿ ಜ್ಞೇಯಮ್ । ಉಪಕರಣೈಃ ಸಾಧನೈರಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಂತವಿಧುರಂ ನಾಶರಹಿತಂ ಷಡ್ಭಾವವಿಕಾರರಹಿತಮಿತಿ ಭಾವಃ ॥ ೨ ॥

ಮೂಕರಹಿತ ಇತಿ ।

ಮೂಕೋಽಪಿ ಪಂಡಿತಃ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕವಾಕ್ಪ್ರೌಢಿಮಶಾಲೀ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೩ ॥

ಗುರುಪರಮಗುರುಪರಮೇಷ್ಠೀಗುರೂನ್ ಸ್ತೌತಿ –

ಕಾಮಾಕ್ಷೀತಿ ।

ಅದ್ವೈತಭಾಸೇತಿ ।

ಅದ್ವೈತಬ್ರಹ್ಮವಿಷಯಕಶಾಸ್ತ್ರಜನ್ಯಪ್ರಮಿತ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಶ್ರೀಗುರೋಃ ಸ್ಮಿತಾಸ್ಯತ್ವಂ ನಾಮ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿದ್ಯೋತಕಮುಖವಿಕಾಸವತ್ವಮ್ । ನಿವೃತ್ತಃ ಮೋಕ್ಷಮುಖಂ ಪ್ರಾಪ್ತೋಽಸ್ಮಿ । ಯಥಾಽಲಿಃ ಕಮಲಗಃ ಸನ್ ಮಕರಂದಪಾನೇನ ನಿವೃತ್ತೋ ಭವತಿ ತಥಾ ಶ್ರೀಗುರುಪಾದಪದ್ಮಾನುಸಂಧಾನಃ ಸನ್ ತತ್ಪ್ರಸಾದಾಸಾದಿತಾದ್ವೈತಜ್ಞಾನೇನಾಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಮನುಭವಾಮೀತಿ ಭಾವಃ ।

ಗ್ರಂಥದ್ರಷ್ಟ್ರೂಣಾಮನಾಯಾಸೇನಾರ್ಥಬೋಧಾಯ ಸ್ವಕೃತಶ್ಲೋಕಾನಾಂ ಸ್ವಯಮೇವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಮಾರಭತೇ –

ಮೋಕ್ಷಪುರ್ಯಾಮಿತಿ ।

“ಪ್ರಕೃಷ್ಟಂ ಪ್ರಚುರಂ ಪ್ರಾಜ್ಯಮದಬ್ರಂ ಬಹುಲಂ” ಇತಿ ಕೋಶಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಿ –

ಸಂಪೂರ್ಣಮಿತಿ ।

ಅಭಿತ್ಪದಸ್ಯಾಭೇದಾರ್ಥಕತ್ವಂ ಕಥಯನ್ ಶಿವರಾಮ ಇತಿ ಸ್ವನಾಮ್ನೈವ ಶಿವರಾಮಯೋರ್ವೇದಾಂತೇತಿಹಾಸಪುರಾಣಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಮಭೇದ್ಯಂ ಶ್ರೀಶಿವರಾಮಯೋಗಿನೋ ಜ್ಞಾಪಯಂತೀತ್ಯತೋ ದೇವತಾಕಟಾಕ್ಷಲಬ್ಧಾದ್ದ್ವೈತನಿಷ್ಠಾಪರಾಶ್ಚ ಪರಮೇಷ್ಠೀಗುರವಃ ಇತ್ಯೇತಮರ್ಥಂ ಸ್ಫುಟೀಕರೋತಿ ಕಿಂಚ ಶಿವಶ್ಚಾಸಾವಿತಿ । ಸ್ವನಾಮ್ನೇತ್ಯನೇನಾದ್ವೈತಸಾಧಕಯುಕ್ತ್ಯನ್ವೇಷಣಾಯ ತೇಷಾಂ ಚಿತ್ತವ್ಯಗ್ರತಾ ನಾಸ್ತೀತಿ ದ್ಯೋತ್ಯತೇ । ಗುರುಭ್ಯಃ ಪರಮೇಷ್ಠಿಗುರುಭ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಶ್ರೀಮದ್ಗೋಪಾಲಸರಸ್ವತೀಭಿರಿತಿ ಪರಮಗುರುಭಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೪ ॥ ತೀರ್ಥ ಇತಿ ಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಹಂಸಪದಸ್ಯ ಪಕ್ಷಿಪರತ್ವೇ ತು ಜಾಲ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೫ ॥

ವ್ಯಾಖ್ಯೇತಿ ।

ಪದಚ್ಛೇದಃ ಪದಾರ್ಥೋಕ್ತಿರ್ವಿಗ್ರಹೋ ವಾಕ್ಯಯೋಜನಾ ।
ಆಕ್ಷೇಪಶ್ಚ ಸಮಾಧಾನಮೇತದ್ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಲಕ್ಷಣಮ್ ॥
ಇತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಲಕ್ಷಣಂ ವೇದಿತವ್ಯಮ್ ।

ಭಾಷ್ಯರತ್ನಪ್ರಭೇತಿ ।

ಭಾಷ್ಯಮೇವ ರತ್ನಂ ತಸ್ಯ ಪ್ರಭೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಭಾಷ್ಯಾರ್ಥಪ್ರಕಾಶಕತ್ವಾದಸ್ಯ ಗ್ರಂಥಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯರತ್ನಪ್ರಭೇತಿ ನಾಮಧೇಯಮಿತಿ ಭಾವಃ ॥ ೬ ॥

ಭಾಷ್ಯಂ ಪ್ರಾಪ್ಯೇತಿ ।

ಭಾಷ್ಯೇಣ ಸಂಬಧ್ಯೇತಿ ಯಾವತ್ । ವಾಗ್ಭಾಷ್ಯಯೋರ್ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಭಾವಃ ॥ ೭ ॥

ನನು “ಸಿದ್ಧಾರ್ಥಂ ಸಿದ್ಧಸಂಬಂದಂ ಶ್ರೋತುಂ ಶ್ರೋತಾ ಪ್ರವರ್ತತೇ” ಇತ್ಯವಶ್ಯವಕ್ತವ್ಯಸ್ಯ ಸಂಬಂಧಪ್ರಯೋಜನಾದೇರಪ್ರತಿಪಾದನಾತ್ ಪ್ರೇಕ್ಷಾವತಾಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಯೇ ವಿಷಯಪ್ರಯೋಜನಾಧಿಕಾರಿ ಸಂಬಂಧಾಸ್ತ ಏವ ಸ್ವಕೃತಗ್ರಂಥಸ್ಯೇತಿ ಭಾಷ್ಯೋಕ್ತವಿಷಯಾದೀನ್ ಜ್ಞಾಪಯನ್ ಕೃತ್ಸ್ನಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಮುಖ್ಯಂ ವಿಷಯಂ ಸಂಗೃಹ್ಣಾತಿ –

ಯದಜ್ಞಾನೇತಿ ।

ತದಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತ್ಯನೇನ ವಿಷಯೋ ಬೋಧ್ಯತೇ, ತೇನೈವ ಫಲಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ಯತಾಸಂಬಂಧಃ, ಆನಂದಾವಾಪ್ತಿರೂಪಪ್ರಯೋಜನಮಪಿ ದ್ಯೋತ್ಯತೇ, ನಿರ್ಭಯಮಿತ್ಯನೇನಾನರ್ಥನಿವೃತ್ತಿರೂಪಪ್ರಯೋಜನಮುಚ್ಯತೇ । ಅಧಿಕಾರೀ ತ್ವರ್ಥಾತ್ಸಿದ್ಧ್ಯತೀತಿ ಭಾವಃ ॥ ೮ ॥